A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
gaiztakerian lengo azkarri edo len baño areago neskatxa egiñ zuen. Arr May 179. Pekatari aidur oni. Arr Orac
283. Zer zorakerik atxiki zaitu, ene gizagaixo! Zein gogo aidur oldartu da zure buruzki oldar gorrienaz baño
gorriagoz? 'Qué deidad'. Zait Sof 94. v. tbn. JKort Y 1935, 96.
(Ref. a cosas). Maligno, perjudicial. Azkenean sukhar aidurretarat agertu zen [gaitza], ta hartarik hil zen.
Birjin 352.
2. haindur (Ht VocGr 331, Lar, Dv (que cita a Abb) A). "Austère, dorphea, haindurra" Ht VocGr 331.
"Austero, latza, garratza, haindurra, dorpea" Lar.
3. aidurra (det., Añ (AN)). Pesado, grave. "Palabrada, (V) berba, (G) itz, (AN) mintz astuna, aidurra" Añ. En
los ejs. de Añibarro, salvo errata, aidurran hace suponer aidurra, con -a constitutiva. --Zer da bekatu
eriozkoa, edo mortala? --Da erratea, egitea edo nai izatea zerbait Jangoikoaren Legearen kontra gauza andi
edo aidurran. Añ CatAN 46s. Noiz eta oriek gatik Jangoikoaren, edo Elizaren mandamenturen bat gauza andi
aidurran ausitzen dugun. Ib. 58.
4. "(V, G), mentecato, sin brío" A.
5. (L-ain, B). Ref.: A; Izeta BHizt2. "Haidur (L-ain), muy trabajador" A. "Cualidad de la persona muy
trabajadora e incansable. Gizon aidurre batre nekatzen eztena" Izeta BHizt2. v. haidor (2). Ezagutu duten
guziek gogoan atxikiko dute zer gizon langile haidurra zen, girixtinoa eta begiratua. Herr 14-4-1960 (ap. DRA).
6. (Sust.). Aidur gaiztoko espiritu batek lilluraturik. Zeru (ap. H). (¿Relacionado con adur?).
7. Egon ta iraunez, beera bearrak, / bultza betiko aidurrez, / zapalduko deust, nik ezin ala / eutsi, aldamen
astuna. 'Con su terca constancia'. Gand Elorri 168.
aidur. v. AHAIDE HUR.
ahidura (Ht VocGr, Dv A, H). Debilidad, flaqueza; aflicción. "Lassitude, onhadura, ahidura" Ht VocGr.
"Inanition, épuisement" Dv. v. akidura. Den beraz arbuiatua, den humiliatua, den gizonen hegietan eroria
eta garaitua, den sofrikariz kargatua, ahiduraz flakatua. Ch III 50, 3. Atsegiñek, zu gabe, ez dakharkete
khexagunerik baizen, zoramendurik eta ahidurarik baizen. He Phil 535. Gaitz luze batek ekhartzen duen
ahidura. Jaun Dauphin zenaren... (ap. H). Egin dute bai urratsa, sortzen da ahidura, / miratzerat doaz moltsa
zenbat duten thresora. BertsZB 121. Ez dut zure gainera igorriko Ejiptoari eman izan ditudan ahiduretarik
batere. "Cunctum languorem, quem posui in Aegypto". Dv Ex 15, 26 (Ur gaitzik batere). Azkeneko ahidura
guzietan zen emazteki pobre batek igorri zioen othoiztera ethor zakion (erretora) azken sakramentuak emaitera.
Jaur AndreB 105 (ap. DRA).
"Languidez. Barneko ahidura, languidez de estómago (Darric)" DRA.
aidurkeria (Lar, H (+ h-), A Apend), aidurreria (H (+ h-)). "Malignidad, perversidad" Lar. "Malice,
tromperie" H. Gauza gaizto bat ziertoa ta agirikoa danean, jardun liteke aren gañean itzegiten, itzegitetik
protxuren bat badator, eta gorrotoz ta aidurkeriaz egiten ezpada. Arr CDoc 160. Mundu osoa alako eran jarria
dago, non guzia aidurkeri ta gaiztakeriara biurtua dagoala [...] esan liteke. Donce 2.
aidurki (Lar, H (+ h-), A Apend). 1. "Malignamente" Lar. "Méchamment, frauduleusement" H. "Con malicia,
fraude" A Apend.
2. Con ímpetu, fuertemente. Empleado sg. FIr (EEs 1930, 178) con el sentido de "fuertemente" por Leon en
Imit. Gauaz, eguna haidurki lanean iragan badu, ez zako, ez, hanbat laket medikuari ohetik ilkitzea, loa
galduz. EskLAlm 1914, 35.
aidurratu (AN ap. A, que cita el msLond; Añ (AN)). "Agravar" Añ.
aidurtasun. "Haidurtasuna, caractère malin, malicieux, méchant, rusé, perfide" H.
aidurtu. "Haidurtu, devenir malin, méchant, perfide" H.
aidurtza, haindurtza (Lar). "Austeridad" Lar.
aiduru (BN, S; O VocPo, SP, VocBN, Gèze, Dv (S), H), haiduru (S; Gèze, Dv (S), H (S)), haidu. Ref.: A; A
Morf 216; Lh (haidüru); Lrq (haiduru); Gte Erd 302. 1. (Tema nudo; usos adv. y predicativo. Empleado sobre
todo con egon). A la espera, a la expectativa. "Aiduru, attendant. Aiduru egoitea, demeurer en attente" O VocPo.
"Qui est en faction à attendre" VocBN. "Qui attend" Gèze. "Solícito, diligente, el que está esperando" A. v. zain.
Tr. Documentado en autores suletinos y, a partir de mediados del s. XIX, tbn. en algunos labortanos y bajonavarros;
en el s. XX tbn. lo hallamos en meridionales como Markiegi, Orixe, Aresti y Azurmendi. Con
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
461