A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
bada ta! gurien lapurrek dabiz, bai, lapurrek! Kk Ab II 86. "Ai enne baratatxo ba, amen nere azkena!" Etxba
Eib (s.v. ay).
- AIEZ. Gimiendo, quejándose. "Aihez eta auhenez dago" SP. "Aies ta oies egon" LE-Ir. "Aiez oiez (Sal), aies
oies (Ae), aizka (R), dando ayes" A. Zure gana gaude hatsbeherapenez, aiez, eta nigarrez nigarrezko haran
hunetan. Mat 6 (v. tbn. Harb 7). Suspiros, aies eta negarrez negarresko balle ontan. El 7. Heli ta aren erritar
guziak asi ziran aiez ta orro arrituz aize guzia nasten. Mb IArg I 172. Orgátik arimak áies / suspira ta
klamatzén. LE Kop 142. [Purgatorioan] daude aies ta oies, ta ezin adiarazi mundukoei (242). 'Gimiendo y
quejándose'. LE-Ir.
2 ai (Añ A). "Declive, ai, aia" Añ. "Ai 'declive' no está documentado más que por un ms. de Añibarro, pero
es ésta la interpretación que usualmente se admite" ApV 16.
ahi (V, G, AN-5vill-larr, B, L, BN; Urt II 233 (+ ahija II 71), Dv, H, VocB (ay)), ahia (SP, Lar). Ref.: A (ai); EI
179s; Asp Leiz (ie); Iz To (aiya), ArOñ (ái); Etxba Eib (aixa); EAEL 134; Elexp Berg (ai). Papilla. "Ahia,
bouillie, puches, papas. Ahia jalea, mangeur de bouillie" SP. "Alica, voz anticuada, significa un género de puche
medicinal, aia mota bat" Lar. "Papilla", "poleada, aia", "talvina, especie de puches, aia mota bat" Ib. "Papilla de
harina y leche" Iz ArOñ. "Afaittan, artua ta esnia ez zanian, aixa" Etxba Eib. "Aixa gustora jaten giñuan
umetan" Elexp Berg.
Bortxaz galkhatzen badio Deabruak iakia / Hala nola unhideak haurtxoari ahia. EZ Man I 108. Har zazue
klera guti bat eta hartaz egizue liga edo ahia, eta gero gantzu edo phereka hantura duen lekhian. Mong 592.
Hek ungi irakit panjeru batean urian erabilzen duzuela maiz makila batez ungi ahia egin artean. Ib. 590. Padera
batean arno liga ogi mamiz eta hautsarekin ahia eginik. Ib. 588. Amatxok gero egingo deutsa / aia semetxoari.
Acto 469s. Gaztaia, da esatia ai gaztua, edo gatz ta eznearekin egiten dan aia. Mg PAb 176. Oro ifrentzuz edo
gaizki zaizkote argitan: [...] ilhar, lur-sagar, ahi eta gaztanbera, ortzegunetako; oilo, gaphoin eta azpikia,
ortziraletako. Hb Egia 141. Idukiko da esnearekin eta iriñarekin egindako ai metxo bat eta botatzen zaio ai au
esneari pixkaka, bakallauari kazuelaren inguruan jiraka erabilliaz aia ongi artu eraziaz. Cocinan 19s.
Zazpiretako dana zegoan gertu: aza zuria ederki bigunduta, [...], ai gozoa pertzean lagatzetik dindilizka. Ag G
228. Aia erosteko al duzu egur ori, amona? Or Mi 79. Iriñik etxakonau, baiña esnia bagiñaukon, otalora-azpitik
sartagiña ekarri eta aia egingo giñuken. And AUzta 41. v. tbn. Elsb LehE 31.
- AHIEZKO. "Aiezkoak, papilla (V-m)" A Apend.
- AHI EZTITSU (G-to). Papilla a la que se le añade una yema de huevo.
- AHI-ONTZI. "Papero en que se hacen las papas, paponzia, aionzia" Lar.
- AHI(A)ZKO PASTEL (G-azp-to). Leche frita.
aia. v. heia.
ai(a). Linaje, familia; especie. Mauleko ihizlariek soltatu die epher hume andana bat, nahiz eta aia populka
dadin. Herr 17-12-1959 (ap. DRA). Diroie Bordeleko ardoa osagarriaren hun dela, Delaunay, horko jaun
Prefetak jüntatü dütü ardu egile handienak eta igaran dü behar ziela 'au chateau d'Epernon'-en mündiari
erakasi ardu hoberen 'aiak' oro. Herr 21-2-1963 (ap. DRA). Gure aia bethidanik / bizi Urdatxe lürretan. Casve
SGrazi 156. Han bizi zen aitzinetik / gure aia lanetarik. Ib. 76.
haia (Dv ). Duvoisin interpreta por error 'haya' como sinónimo de pago en VocCB. Cf. VocCB:
"Pagoa, pagua, bagoa, phagoa, fagoa, fagua, haya (hêtre)".
haia-haia (L, BN, S ap. A; H). Deprisa, con paso ligero. "Haia-haia ioaitea [...] (L), aller, marcher à pas
pressés. Haian-haian" H. "Haia haia ibili, andar ligero y airoso" A. Atzeman zuen bidean hibai bat, bainan
yoan zitzaion gainetik haia-haia, ura harri izan balitz bezala. Hb Egia 73. Leheteko yauregiaren hegian barna
Azkaingo bidean haia-haia zohan. Elzb PAd 1. Guan zela, behar den moldean aphaindurik eta bere makhila
ederra eskuan harturik haia-haia eta mendiz-mendi nafartar famatu horren herrira. Ib. 8. Hantxet, baratze zolan
da oraino, bainan, haia haia heldu zauku. Barb Sup 87. Haia, haia, horra beraz Apostolua Jainko-Semearen
ondotik. Ib. 134. Maiz aski gibelerat behatzen zuela, haia haia urrundu zen. Barb Leg 135. Apheza xutitzen da,
heldu da haia-haia begi logale batzuekin [...]. Lf Murtuts 10. Maiana dendaria bazoan haia-haia
Errekanbordarat, goizeko bederatziak irian. Ib. 52. Ilhuntzeari buruz, ...bortz (lagun) bakharrek haia haia jo
dugu Erromatik kanpo Jondoni Laurendiren eliza pare gaberat. Zerb Herr 7-6-1956 (ap. DRA). Horiek hola,
haia haia Goa-raino egin zuen itzuli bat gure misionestak. Ardoy SFran 170.
aihabe. v. aihubi.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
456