A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
zituan biotz-gozotasun eta guztien agurraldi beroak. JBDei 1919, 304. Eguzkiaren azken agur-aldiko argi-izpien
dirdaipean. Erkiag Arran 12.
agurrera. Modo de adorar, de venerar. --Etzan, Eleiz bakar bat eta Aldare bakar bat besterik. Ta ori
zergatik? --Ez dala Jainko bakar bat eta Jainkoarentzat agur-era bat baizik adirazteagatik. Ub 44s.
agurreria. Saludos, cortesías, reverencias. "Zoaz biderik laburrenaz zure lanera elhe alferretan denborarik
galdu gabe" [...]. Hitz horiek aditzeko dire iguzki aldetako agurreria ezin akhabatuzkoez. DvHtoy Lc 10, 4n.
agurretsi. Adorar (?). v. agurtu. [Jesusek] goi-maitasun izkutua / Zauriaz agertu zigun / Zaurietan
maitasuna / Agurretsi degiyogun. Or JBDei 1919, 311.
agurtari (Lar, Hb ap. Lh). "Saludador, el que saluda, agurtaria, agurtzallea" Lar. "Faiseur de saluts" Lh. v.
agur-egile.
agurtatu. Saludar, hacer reverencia. Markolbek, beraz, erre-mindurik, gurkera trakets batzuk egiñez eta
baserriko erara agurtaurik [bakanderea]. Otx 125.
agurten (Lar; Hb ap. Lh). "Varaderos, en el navío, agurtenak" Lar. "Planches pour préserver les marchandises
des paquets de mer à bord" Lh.
agurto. "Quizá bosque raleado, retaceado o con cortafuetos. Compárese agurtza" Garate 12.ª Cont Eusk 1972,
55.
agurtra. v. ahurtara.
agurtu (gral.; Lar, Lecl, Añ). Ref.: A; EI 339 y 340; Lh; Etxba Eib. 1. (Aux. trans. e intrans.). Saludar (tanto al
encontrarse con alguien como al despedirse). "Saludar, agurtu, agurregin" Lar. "Saluer" Lecl y Lh. "Ameriketara
doian laguna, agurtu dogu Bilbon, hemos despedido en Bilbao [...]. Agurtu dogu Donostian, Ameriketatik
zetorren famelixia, hemos saludado en San Sebastián [...]" Etxba Eib. "Doiana agurtutzia beti tristia; datorrena
agurtutzia berriz alaigarrixa" Ib. "Gura neban danak agurtzia, baña ez neban euki denborarik, quería
despedirme de todos, [...]" Ib. En EI 339 se recoge para la pregunta 'saludar' agurtu en V-gip y AN-gip, y para
'despedirse' (340) en V-arrig y AN-erro. v. AGUR EGIN.
Tr. Documentado desde finales del s. XVIII; en el XX aumenta notablemente su empleo entre autores
meridionales. Al Norte sólo aparece en Eguiateguy, TB, Hiribarren y Mattin. Para el uso recíproco (todos los ejs.
documentados son posteriores a finales del s. XIX), la construcción intrans. (agurtu ziren) se documenta en
Beovide y D. Agirre, y la construcción con elkar en Labayen, Mirande, Txillardegi, San Martin (Zirik 21),
Oskillaso (Kurl 175), N. Etxaniz (Antz 155), Alzola (Atalak 76) y Berrondo (v. elkar). En DFrec hay 40 ejs.
Persiarat abiatürik hanko Erregiak zian ezin honkiago agurtü. Egiat 271. Zure agurtzeko boza ethorri den
bezen laster ene beharrietara. TB Lc 1, 44 (He salutatu nauzunean). Eta sartzen zaretenean zenbait etxean,
agurt zazue hura. TB Mt 10, 12 (He egizue agur, Dv agur egiozue). Pelegrinoaren bizi-modu negargarria
Donostian amar zortzikotan agurtua [sic, ¿por agertu ?]. 1848-garren iñauterian. Echag 234. Alegiak
baditu elhorri minenak / Agurtzean ederka kopeta beltzenak; / Gorriraz lezakete edozein soldadu, / Abokatak
heiekin beharko ixildu. Hb Esk 229. Eskaldun gehienek miriku prezatzen, / Xapeldun kasik nihor hainbertze
agurtzen. Ib. 204. Biotzetik agurtzen gaur dot Aramaio, / Erri aukeratutzat au zalako jaio. AB AmaE 415.
Elizako lanak bukatzian, agurtu ziran ta laztandu iru Santuak. Bv AsL 172. Erakutsi zien Santuak agurtutzeko
modu au: "Bere pake santua eman deizutela Jaunak". Ib. 62. Onenbestegaz agurtu gara, ta badakizu zeuk gero
zer egin dodan. Ag AL 22.
(s. XX) Gure gazteak [...] parra-irri gozoz agurtu ziran. Ag G 41. Mirentxuk agurtu dauz / Ludi-gurasoak, /
Mirentxu artu dabe / Donoki-Usoak. Enb 114. Etorri-berriai urbilduko zaie ta bana-bana eskua estutuaz
agurtuko ditu. Lab EEguna 70. Alkarren artean agurtuko dira eskua emanaz. Ib. 78. Alkar agurtzen dira eskua
emanez edo. Ib. 108. Soñekoz aldatu bezin laister, juango naiz beok, osaba-izebak agurtzera. Alz Txib 94.
Salerosleak agurtzen baitu / jende ezaguna perian. "Saluda". Or Eus 80. Danak esan nai zioten zerbait; danak
nai zuten agurtu gazte bulartsua. TAg Uzt 41. Ango jendearen agurtubearrak eta eskukaldiak eragoztearren,
Zumaiara begira jarri zuen lurrunontziaren muturra. Ib. 235. Bostekoa luzatu zion agurtzeko. Ib. 192. Abeslaritaldeak
goiz-argia agurtuaz abesten du. Zait Sof 164. Orain guziak egun on dirauste: guziak agurtzen naute. Ib.
73. Agurtzeko gauza ez zala, alde egin zun. JAIraz Bizia 18. Laixter ezagutu zuan Andoni ta eskuakin agurtzen
zuan. Ib. 65. Elkar agurtzen zutelarik, besteak ez zion irribarre baten itzala ere egin. Mde HaurB 77. Agurtu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
451