A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
agurekeria. "Vejez, impertinencia de viejo" Lar y Añ.
agurerako. "Senil, zartarra, agurerakoa, atsoerakoa" Lar.
agur-erregina. Salve, nombre de una oración. v. salbe. Salbea edo Agur Erregiña. CatBurg 5. Nok esan
eban Salbea edo Agur-Erregina? Itz Azald 69. Abe-Maria edo Agur-Maria eta Salbea edo Agur-Erregina. Ib.
69.
aguretasun (Lar, Añ, H), agudetarzun (Dv (BN)). Vejez (de hombre). "Senectud" Lar y Añ. "État de
vieillesse" Dv. AxN explica sentotasuna (63) por aguretasuna.
aguretu (V-gip, AN-erro; Lar, Añ, Dv, Hb ap. Lh, H), agudetu (Dv), aguratu (V-gip; Mic 6v), auguretu (Urt
Gram 392). Ref.: A; Etxba Eib (aguratu); Elexp Berg (aguratu). Envejecer (el hombre). "Envejecer, hacerse
viejo el hombre" Lar. "(Hacerse) anciano" Lar y Añ. "Décrépir (se dit en mauv. part.)" Lh. "Hacerse viejo.
Denboria baño len aguratu zan" Etxba Eib. "Bizi gura, eta ez aguratutzia, se quiere vivir y no avejentarse" Ib.
"Bildur eban aguratzia, tenía miedo de hacerse viejo" Ib. "Aspaldixan ikusteke neukan Lezarriko Gillermo, eta
ziero aguratuta billau dot" Elexp Berg. Aguretu, buru murrituak [...] besterik ezin duenean, esango dituztela
itz berdeak. Mg CC 172. Gaztea nintzan, zartu ta aguratu nas. Añ MisE 78. Txotxatu, sinpletu, atso-aguretu,
lenbait len zartu. Ib. 107. Zer egingo ez geunke ez iños atso-aguratuteagatik? Añ LoraS 104. Seme bat, hari
emana noiz ere jadanik agudetua baitzen. Dv Gen 21, 7. Zar, aguretu, gaisoti eta eriyai morroitu ta lagundutzen
jardutia. Aran SIgn 109. Lorentzo, aguratu egin az oso i, / Zertatik buru ori egin jak zuritu? AB AmaE 311.
Gero, oi dana, agur bein ta berriz [...] "izan ongi... Aguratu arte ez egon itzultzeko...; eskerrikasko..., agur,
agur, agur". A Ardi 73. Zumarraga españatar agintariekana 1532-n eldu zan, "aguratuta, txiro, ortosik". GMant
LEItz 66. Azpian duk ikusi aren gorabera: / [...] / ile-urdintze ta aguretzea; ta azkenik..., azkena. Ldi BB 100.
[Tzeu] aldiak ere aguretzen ez zaitun orrek, argi diztikorra darion Olinpo yaurtzen duzu! Zait Sof 178. Yosueri,
aguretu ta urtez elduxegia zalarik, Yaubek esan zion: [...]. Ol Ios 13, 1 (Ker zaarra ta urtez eldua, BiblE
zahartua).
(Fig.). Gero, elurrak estali zituan bideak. Basoa aguretu zan, adar erantziak elur maluta zuriz jazten zirala.
NEtx LBB 95.
(Lar, Añ). (Part. en función de adj.). "Avejentado, en el hombre", "envejecido" Lar y Añ. Zar, aguretu,
gaixoti, eta eriyai morroitu ta lagundutzen jardutia. Aran SIgn 109. Dirudi alan Job bat, zar ta aguratua. AB
AmaE 349. Basati batek bere aita aguretua il egingo du. Kristaua, berriz, maitekiro zaitzen saiatuko da. Vill
Jaink 25. Gogoan gelditzen dira [filmean] bat edo beste, egoera, ibilera edo jazkera dela bide: Claudette
Colbert-Mme. de Maintenon, Sacha Guitry-Luis XIVgarrena aguretua eta. MEIG I 178. [Iparraldeko jende
garratz aiek] aizkora ta sua zekarkioten Erromako zivilizazio aguretuari. Vill Jaink 182. Nazio aguretu ori il
arazi eta beraren aragiaz gizentzera. Ib. 173.
aguretxo (Lar, Añ), aguratxo, aguratxu, aguretxu. (Dim. de agure). "Viejecito" Lar y Añ. Aguretxo bat
ere / an dago aurtxoaz / ezin dauka negarra / pozaren pozaz. GavS 13. Itxasorako gauza eztiran aguratxoak. Ag
Kr 140. Ni aguretxo erdi-ezindua naizelarik. A Ardi 10. Pipa erretzen exeita zegon aguretxoa. Jaukol Biozk 4.
Aldapa-goran aguretxoak / arnasa aski du, ez itzik. Or Eus 227. Aguretxo esku-dardariduna. TAg Uzt 23.
Aguratxu buru zuriak. Lek SClar 103. Pipadun aguretxoak, amuma erostalariak. Bilbao IpuiB 236. Irurogei
urteko aguretxo au. Ib. 31.
v. tbn. Mok 11. Ldi IL 25. Aguretxu: Kk Ab I 117. Aguratxo: Echta Jos 97.
Abereek artzari jo eutsezan txaloak ixildu zireanean, gure asto aguretxoak, betaurre ta guzti [...] irakurri
eban: [...]. Bilbao IpuiB 186.
aguretzar (Lar, Añ). (Aum. de agure). "Viejazo" Lar y Añ. "Vejancón" Lar. Susana emakume santa garbia
legez, aguratzar zikin gaisto bik galdu gura ebenean. Añ MisE 97. Emazteak etzun nai gurekin alako utsegiterik
egin, baño gure aguretzarrak oso gogor artu zun nunbait Lope. Etxde AlosT 75.
agurexar. "Vejete" Lar.
agurezia. v. agudezia.
agurgarri (gral.). Ref.: A; Lh. "Venerable" A.
Tr. Documentado desde finales del s. XIX en autores meridionales de léxico cuidado. En DFrec hay 14 ejs.,
todos meridionales.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
447