A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(Como primer miembro de comp.). Egunetik egunera agura-itxura izugarria artzen zijoan. TAg Uzt 202.
Agure-dantza. [...] Aingeru-dantza. Or QA 195. Agure-biltzarrak mandatari, honera / bidaldu grauzkitzu, zerorri
galdetzera / Jainkoaren semea egiaz bazara. Arti MaldanB 209. Agurabidean dagoan oneri bigarren lorako
maitakeria erne yaka biotzan. Erkiag BatB 138.
2. "Agura [...] (G, AN-larr), hombre casado que no ha tenido hijos" A.
3. "Agura [...] (V-gip), figura en el naipe, sota, caballo o rey" A.
- AGURE-ATSO. (Pl.). Ancianos, viejos. v. ATSO-AGURE. Bein yuan zan idazle ospatsu bat Txiroen
Arrebatxoen agura-atso etxia ikusten. Kk Ab II 73. Herri honetako gizon-andre, agure-atso eta neska-mutil
guztiek jakin bezate, berehala emanen zaiola hasiera judizioari. Arti Tobera 276.
- AGURE-GIZON. Larogei ta amar urteko agure-gizon zarrak. Mb IArg II 290.
- AGURE GORDIN (G ap. A; Aq 1480). a) "Viejo verde" Aq 1480 y A.
b) Anciano que se conserva vigoroso. Gurekin dator aita Josephe, / agure gordiñ maitea, / maisu aditu
aspaldikoa, / langile pare bagea. Echag 141. Pausu asko orduko ikusi ei yuen arako agure gordin bat. Bilbao
IpuiB 56.
- AGURE-MAKILA. Báculo. Aldatz gora, oin arin, / intzalarik mutil; / gaur, lagun dituk, samin / eta aguremakil.
Zait Gold 64
- AGURE-MUTIL. a) (Pl.). Ancianos y jovenes (ref. a hombres). Bakarrik geratu zireanean agure-mutillak,
Aramaiok esan eban: Mutillak, zetan arraio ibilliko gaituk [...]. Zaarrai itxi bake-bakien, zaarrak asko yakieketa.
Kk Ab II 13.
b) (agura- V-gip). Ref.: A (agura-mutil); Iz ArOñ (agúra-mutill). "Solterón muy viejo" A. "Solterón anciano" Iz
ArOñ.
- AGURETAN. En la madurez. Umetan zuri, mutiletan gorri, aguratan baltz (V-m). A EY III 401 (acertijo de
la mora).
- AGURE ZAHAR, A. XAHAR. Anciano, viejo. "Iñok eztittu biar gure moduko agurazarrak" Elexp Berg.
Tr. Documentado en autores meridionales y en Zerbitzari.
Agura zaar Erriko Juezak zirian loijak, Susanagaz pekatu egin gura ebeenak. fB Ic II 231 (v. tbn. 162). Mutil
gazte zoro eta burueretxi batzuk [...] agura zarrari barre eta burla egiten eutsenak. Itz Azald 119. Agure zar
gotoso / triste elbarriak. JanEd I 107. Erriko agure xaarren batzuk beren moduko izkuntza mordoillo bat
lardastu zutela gaztetan. Mok 20. Agure zarrak erronka gutxi, / arrantxua egin da etxera. Tx B I 234.
Txilborretik oztu da agure zâr negu; / izozteak elurra debekatua du. Or Eus 129. Abeslari-taldea. Zebeko
amabost agure zar aundikik osatzen dute. Zait Sof 61. Jada agure xahar bat iduri zuen. Zerb Azk 77 (32 agure
zaharrenaren orde). Ardao zaarra, gari zaarra, urdai azpiko zaarra eta olakoak onak dira. Baiña agure
zaarrak, malo. And AUzta 95 (84 agura zaar). Alaxe elizpean oi-dira / agure zarrak kontu-kontari. NEtx LBB
254. Chahoren Aitor agura zarra, bere bizar zuri ta guzti. Alzola Atalak 47. Larogei urtetik gorakoa zan a
agura zarra. Ib. 66. Joanes agure zaharrak ere [...] antzeman zezakeen. MIH 25.
v. tbn. Zab Gabon 67. AzpPr 95. Moc Damu 26. Ag G 45. Kk Ab II 166. Alz Txib 84. TAg Uzt 203. JAIraz Bizia
86. Ugalde Iltz 32. Erkiag BatB 12. Ibiñ Virgil 59. Agura z.: AB AmE 339. Azc PB 119. SM Zirik 42.
An ezegualako besterik iru andra ta agure zaar-zaar bi baño. Kk Ab II 165.
Itxura bako agura-zartxo, ximel da gaizki jantzi bati. SM Zirik 62.
- AGURE-ZAHARTU. Envejecer. "Agurazartuta gero be egunero ibiltzen zuan pasiuan" Elexp Berg.
- AGURE ZIMEL (Aq 1481), AGURE TXIMEL (G ap. A; Aq 1481. "Viejo terete" Aq. Barre purruztadaka
artu eben agure zimela. Kk Ab I 27. Arpegiak zimurrez egindako makiñatxo bat agure zimel. Etxde JJ 203.
- AGURE ZIMUR (G ap. A Aq 1482), AGURE TXIMUR (G ap. A Aq 1482). "Viejo arrugado" Aq.
agur-egile (S ap. Lh; VocCB Dv), agurgille (Lar). (El) el que saluda o hace reverencias. "Saludador" Lar.
"Cortesano, adulador" VocCB. "Faiseur de révérences" Dv. "Courtisan, adulateur" Ib. "Faiseur de beaux saluts"
Lh. Nondik daiteke errege horrek eta inguruan dituen handi-nahi eta agur-egileek ase detzazketen beren
gutiziak? Avenir 21-10-1879 (ap. Dv, que traduce "les ambitieux et les courtisans qui l'entourent"). Erregetiar
agur-egileak laitezke bakharrik deithuak beren aldeko deputatuen izendatzera. Ib. (ap. Dv). Haren goiz-albak ez
du agur egilerik. M. Gilbeau in Onaind MEOE 467.
agur-egite. Saludo; despedida. Arerijuari ez deutsagu ukatu biar agur egitia. fB Ic I 100. Bainan hura,
aditzearekin hitz horiek, larritu zen, eta gogoeta zegoen zerik othe ziteken agur egite hori. HeH Lc 1, 29 (He
agur hori eta salutatze hori). [Maria] ikaratu zan, ze agur-egite izan zeitekean au, gogoratuagaz. Itz Azald 32.
Ez al da agur egite ona "manténgaos Dios" esatea? Or Tormes 93. Martiniquen okerrena Puerto Ricoko ta
Santo Domingokoen agur egitea izan zan. Bere etxetara joateko Cubatik atera ta beste ontzi txiki batean sartu
bear zuten. JAIraz Bizia 35. Semeak baimena eskatu eutsoen gurasoei, neska areri agur egiten beintzat isteko.
Baietz gurasoek, baiña egun aretan bertan izan bearko zala agur egitea. Alzola Atalak 39.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
446