A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
elkharri agur erran ginuenean, ikhazkinak erraten du [...]. Elzb PAd 26. Inor ikusten badau / an asten da mur,
mur; / ta iges egiten deutso / esan barik agur. Azc PB 174. Lagun batzuei agur esaten nebillela, idoro nituan
beste ezagun bi, elizpeko esarlekuetan jarrita. Ag Kr 223. Aserre itxura andiakaz itxi eban mutilla, agurrik esan
barik. Ib. 183. Onek begiratu diola ta arrek agur esan diola beti amesetan dabiltzanak. Ag G 297. Eta agur
esanaz juan zan Ana-Mari ona. Kk Ab I 70. Samur samurki aruntza itzuli zen, maiteari agur esateko bezala. Or
Mi 61. Yauna, yoango naiz zurekin; baña lenbizi nere etxekoei agur esaten utzi zaidazu. Ir YKBiz 185. Zuen
anaiai bakarrik agur esaten badiezue, zer aundirik egiten duzue? Ib. 126. Bakandereak, agur esatian,
Bertoldineri onu batzuk emotia eretxi eutsan zur. Otx 147. Eguzkia sartaldera izkutatzean, agur esaten zaio.
JMB ELG 79. Mutillaren bizia birietatik zijoan azkar; eta Izar-ek agur esatera joaterik ez! NEtx Antz 158.
Etxahuniako orma zaharrai betiko agur esanda. Etxde JJ 181. Zorra ordaindu ostean, agur esan eta bertanbera
ta betiko aztuteko. Erkiag BatB 136. Nahi gabea dut gaur kantuan gidari, / lagun batek erranik agur munduari.
Xa Odol 189. Karroxako aieri itzik edo agurrik ere esateke, an inguruko oian batean barrena sartu zan. Berron
Kijote 115.
v. tbn. Noe 19. Txill Let 32. Anab Aprika 11. Osk Kurl 59.
Azken agurrak esaten ezin asperturik. Ag AL 167. Agurrak esanda bakotxa bere etxeruntz asi ta gero [...]. Ag
Kr 26. Eta azken-agurra esanda amaituko dot lelengo nagosi onekikoa. "Y quiero decir el despidiente, y con él
acabar". Or Tormes 27 (cf. infra AGUR ESAN).
Agur dirautsut barriro, alabak emetik daukadaz-ta. Altuna 81 (v. tbn. AB AmaE 66 agur dirautxut).
- AGUR ETA AGUR. a) (Fórmula de saludo). Agur eta agur, udaberria / ongi etorri gugana: / ez, arren, guri
ukatu gaurtik / zure musu ta laztana. Jaukol Biozk 94 (v. tbn. 70). Agur eta agur, benetako gizon Santxo. "Salve
otra vez. !O Sancho¡". Berron Kijote 28.
b) (Para expresar el intercambio de saludos entre dos personas). Banakatzen direan nor bere eginkizunetara,
batak besteari amodioz esaten diotelarik Agur ta Agur. Izt C 227. Berehala ideki zion Peru delako harek eta
sukalderat sartu zen. Agur eta agur, denborarik galdu gabe basoak ezartzen dituzte mahainean, botoilak ere. Lf
Murtuts 30s (v. tbn. 37). Ixtant bat ixilik. Pantxo sartzen da... Agur eta agur. Larz Iru 50. Agur eta agur alkarri
egin ondoren, ezin atertu itz-jarioa. NEtx LBB 170.
- AGUR ETA AMUR. Zalema. v. infra AGUR-MAGUR. Frantzian, aphez gehienak legeari agur eta amur
egitekotan ziren, bai eta ere aphezpigu frango... Erromak eman deie urkha bilhurra. EskLAlm 1907, 6.
- AGUR ETA ERDI, AGUR T'ERDI. (Fórmula de saludo). Agur ta erdi, ongi etorri / yauna, beroen
konpainorri (AN). A EY IV 347. Goraintzi etxenkoei, agian osasun hobean daude engoitik? Agur eta erdi. Mde
Pr 62 (como despedida en una carta). Agur, Jon Arrospide, / agur, agur t'erdi! / Zeru goietan Jaunak / atsedendu
bedi! BEnb NereA 228.
- AGUR-MAGUR. Zalema. "Salamalec, gur eta agur, agur-magur" T-L. Herrian gaindi itzulia egin-eta,
teatro aintzinerat heldu dira, eta eskaleretik igaiten agur-magur hainitzekin. Lf in Casve SGrazi 12.
- AGUR ON. a) Saludo. Ukatuten deutsazu agur ona? Mg CO 69s. Egongo da beste bat lagunagaz
gorrotuan, berba ta agur onik bere egin gura ez deutsala arerijotzat daukanari. Ib. 222.
b) Adoración, veneración. Jainko egiazkoari bakarrik zor zaion agur-ona Israel-tarrak [Moisesi] eman
etzitzaioten. Lard 107. Jaunaren etxera agur-onak eta erreguak egitera zetozen andre bertutezkoak. Ib. 148.
Jesusentzat txit pozgarria zan ainbeste jende beragana jarri eta agur-onak egiten ziozkatela ikustea. Ib. 429.
Gauza jakiña da, Mariari ill onetan egiten zaizkan agur on eta onren atsegiñgarriena, goien señalatu diran
espirituzko loreetan leialki eta zintzo jardutea dala. Arr May 13. Maria guziz santaren imajiñen bati agur onak
egiñ, eta animaren salbazioa iritxi degiola biziro erregutzea. Ib. 24. Irakurtzen da Maietzaren lenengo
egunerako señalatu dan pensabide edo konsiderazioa, bere ejenplo, agur on eta eskariarekiñ. Arr May 8 (v. tbn.
5).
- AGUR ORAIN. Adiós. --Agur orain Eladitxo. [...] --Urrun zoaz Josetxo? Echta Jos 104 (v. tbn. 126, 152 y
257). --Portuondo-ganean batuko gozak bederatzietan. --Bai, agur orain biarrarte. --Agur-ba. Ib. 199s.
- AGURREZ. Despidiéndose. v. agurka. Baleki batek zer gauza txarrak / etorri biar dun aurrez, / aiko
giñake bata bestiari / zar eta gazte agurrez. Arrantz 154.
agur. v. ahur.
agura. v. agure.
agure (V, G, AN, L-côte; Mic 9v, SP, Ht VocGr, Lar, Añ, H (V, G)), agura (V), agude (L, BN; Dv (L, BN)),
aure (AN-larr), augure (Urt II 117), agore (A Apend). Ref.: A (agude, agura, agure); Asp Leiz2 (aure); Iz ArOñ
(agura); Iz To y Etxba Eib (aguria); EAEL 48; Elexp Berg (agura).
1. Viejo, anciano (hombre). "Viejo hombre" Mic 9v. "Agureak (EZ), les anciens, les ancêtres, antepasados,
mayores, tartaragüelos, añejos, antiguos" SP. "Vieux, ancien" Ht VocGr. "Hombre mayor" Lar (v. tbn. s.v.
chocho). "Xeque, hombre anciano y superior entre los moros, agurea, mairuen agintaria" Ib. "(A la vejez)
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
444