A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(Con eman y ekarri). Behar den agurra eta errespetua zuri eta zure Semeari ekhartzeko. EZ Man II 185.
Handik emaiten darotzu, / Lurrak ohorez agur. 'Te Deum. Omnis terra veneratur'. Hm 74. Jainko egiazko
bakarrari zor zaion agur edo adorazioa emateari ere utzi zioten. Lard 134. Agur ekharri zioen haren
manamenduko makhilari. Dv He 11, 21 (Lç eta adora zezan bere makila). Alferrei ez diote ekhartzen agurrik, /
Lanak ez du baxatzen aitoren semerik. Hb Esk 88. Maina bezala, badu izpiritu zuhur; / Haren kantari ere eman
zaio agur. Ib. 104.
4. (Lar, Añ). Salve (oración). "Salve, oración de la Salve, agurra, Salbea" Lar y Añ. Eztot nik egundo
itxasora urten, Antiguako Amaren baselizatxoa ikusten dan tokian, txapela kenduta, Agur edo Salbea esan barik.
Ag Kr 84 (v. tbn. 89 y 92). Apaizak, soiñeko zuriz Agurra kantaten ziarduenean. Erkiag Arran 173.
- AGUR BAT EGIN. Despedirse, decir un adiós; saludar, hacer una visita. Agur bat ere egin bage [...] begi
zorrotzez begiratzen diela ta agitz gogorki mintzatzen zaiela, esaten die [...]. Mb IArg II 300s. Jesus, ze jente
modu da au? [...] Gizonen itxurarik eztaukee emen dakustazanok. Ezteuskube agur bat bere egiten. Mg PAb 124.
Egin gura deutseet agur bat beste bijoi, esan ez daijen iges egin dodala ezer aitatu baga; baña isten dot zure
kontura zeure emazte ta ume onakaz kunplietia. Ib. 194. Zenbat, Jesusi agur edo ongi etorri bat ere egiten ez
dioenak? AA I 466. Aberats batek uste dau, mesede andi bat egiten deutsala pobriari berba bat edo agur bat
eginagaz. fB Ic I 50. Sortaldera begira ete dan agiri / Agur bat egiteko goix Eguzkiari. AB AmaE 28. Egin
eutsen agur bat / munduko ondasunai / obato adituteko / arimako gauzai. Azc PB 149. España utzi baño len
agur bat nai dio egin Santiago Apostoluari. Bv AsL 124. Behar ziotela agur edo adio bat egin han ziren
giristinoei. Jnn SBi 145. Eta ioan ziran, neuri agur bat egin baga, ta euri bere ez, Riktrudis! Ag AL 13. Baketan
gagozalako [...] zeuri agur bat egitea otu iatan, emengo Elizatxoak bide batez ikusiaz. Ib. 44. Kuadrilla aundia
gatoz / Astiasutikan, / Birjiñari agur bat / egitiatikan. PE 96 (v. tbn. 110). Martin [...] brau xutitzen da. Muziu
Fort zenari agur bat egin ere gabe, bazoan orai kanporat. Barb Sup 11. Eztet juan nai izan zuri agur bat egin
gabe. ABar Goi 48. --Nai badezu, beragana lagunduko dizut; berak ere ikusi naiko zaitu-ta. --Agur bat egin
naiko nioke. --Guazen bada. Alz Txib 102s. Agur bat egin bear dizutet / biotza bete-betian, [...] ia berriro
juntatzen geran / danok datorren urtian. Uzt Auspoa 67, 121.
Gernikako arbolari agurra. Oi, ama [...] huna gaur zure aldean / amultsuki zonbait lagun, / denen bihotzak
juntatu eta / agur bat egin dezogun. Xa EzinB 67.
"Despedirse para siempre, agur betiko bat egin" Izt 36v.
- AGUR EGIN (V-ger-arrig-och-m-gip, G, L, BN, Ae, S; SP, Urt I 8 (aguregitea), Lar, Añ, Dv, H, A). Ref.: Lh;
Etxba Eib. v. EI 339 y 340. a) Saludar; despedirse. "Agur egitea norbaiti, faire la révérence à quelqu'un, le
saluer" SP. "Saludar" Lar, Añ y A Morf 738. "Resaludar" Lar. "Saluer" Dv. "Saludar inclinando la cabeza" A.
"Hacer adiós, despedir. Agur eixozu aittaittari, badoia ta, hazle adiós al abuelo, pues se marcha. Agur eiñ daneri
eta urten neban, hice adiós a todos y me salí" Etxba Eib. EI (339) recoge agur egin para la pregunta 'saludar' en
V-ger-arrig-och-m-gip, G, AN-erro, L-côte-ain-arcang, BN-bard y S y para 'despedirse' (340) en V-ger-arr-arrigoch-m-gip,
G y Ae. v. ADIO EGIN, agurtu.
Tr. Bien documentado al Sur desde Lazarraga, y al Norte, donde su empleo es menos frec., desde Etcheberri
de Ziburu. En todos los ejs. septentrionales, salvo en alguno de Barbier, se emplea con el sentido de 'saludar al
encontrar a alguien, para dar la bienvenida, al entrar en un lugar...'. Este uso se da tbn. al Sur en algunos ejs. de
Uriarte, J.J. Moguel, Lardizabal, Iturzaeta (Azald 123) y, ya posteriormente, en Jauregi (Biozk 97), Lauaxeta,
Enbeita, T. Agirre (Uzt 75), Txirrita, Otxolua, Orixe, Barandiaran, Iraizoz, Olabide, Erkiaga (Arran 9), Labayen
(SuEm 191), Aresti y Etxaniz (cf. tbn. ref. a la Virgen María en Cardaberaz, J.A. Moguel, Astarloa, Guerrico e
Iturzaeta). Con todo, en textos guipuzcoanos y vizcaínos, es más frec. su empleo con el sentido de 'despedirse'.
En DFrec hay 10 ejs.
Konbento guztia jeneralm[en]te / saludatzen dot nik agur eginda. Lazarraga (B) 1180vb. [Dohatsuek arimari]
agur egiten diote usatu kortesiaz / Zeren etsaia bentzutu duen fin on biziaz. EZ Man I 59. Neror agur egitera
aitzintzen banaiz. Ax 295 (V 197: "si yo mismo me adelanto a saludar"). Nor ethorri zitzaitzun / Agur egitera?
[...] Ez gizon, ez emazte / ez zen presentatu, / esklabo baten gisa / gintuzten kitatu. Gç 69. Etxean sartzean
ordean, egizue agur erranik: Bakea dela etxe huntan. He Mt 10, 12 (Dv, Ur, Leon, Ol agur egin, IBk, IBe bakeagur(ra)
egin; TB agurtu, Echn, SalabBN salutatu, Ker agurtu). --Nok esan eban Ave-Maria? --Angeru San
Gabrielek Ama Birjineari agur egiten etorri zanean. Cb CatV 35 (v. tbn. en contexto similar, dirigido a la Virgen
María: Mih 24, AA III 482, Gco I 456, CatBus 21, Itz Azald 32, Inza Azalp 155, Balad 197 agur egin, Astar II
273 agur egin edo saludadu). Mundu guziak agur egin diezazuen nahi duzue. Lg II 183 (ref. a los fariseos).
(s. XIX). Gauza barregarri ta berbeta zantarra da Ama Birjiniari agur egitia. Esan biar da Abe Marija. Mg
PAb 160 (en boca de Maisu Juan). Onenbestegaz, irakurlia [...] eskintzen deutsut bijotz prestubagaz. Ta egiten
deutsut agur. fB Ic I X. Extrema-unzinoeko Sakramentuba geure billa dabilenian, munduban euki dogun guztiari
agur egiten asiko gara. fB Ic III 269. Okertuten dozu bidia berari agur edo berbarik ez egiterren. Astar II 25. Ez
deutsee gustijei agur egiten arimako kezkaak. JJMg BasEsc 163. Elkarri etxerako agur egiñik, ustez banakatu
ziran. Lard 303. Jesusi urreratu zitzaion, agur egiñaz eta zerbaiten eske. Ib. 424. Mandatariak bialdu ziozkan,
bere izenean agur egitera eta adiskidetu ote zan jakitera. Ib. 41. Enekin diren anaiek agur egiten darotzuete.
Agur egiten darotzuete saindu guziek, bereziki Zesarren etxekoek. Dv Phil 4, 22. Ttipian, Yainko batek agur egin
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
441