A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
v. tbn. Enb 82. MAtx Gazt 63.
(Con eman). "Agurra emaitea, bihurtzea, faire, rendre une salutation" H. Etsaitasunari azken agurrak
emanda. Camp EE 1882a, 68. Seme leial bat oraiñ datortzu / Azken agurra emotera. AB AmaE 3. Bizirik egozan
bitartean, azken agur latza emon baño lenago, iñoiz baizen obeto maitatzen zituan. Ag Kr 163. Hitz horiekin
eman baitzion agurra Gabriel Aingeruak Mariari. CatJauf 102. Hurbildu zitzakon aitzinerat auzapeza, lañoki
emaiten zakolarik agur herri guziaren ordainez. JE Bur 183. Egun argia! [...] Artu, bai, artu jaio baño len,
biotz-biotzez / gaur damatzudan agurra. Jaukol Biozk 60. Ezkonberriai eman zaizkien agurrak eta zorion-opa
alaiak. Txill Let 27. Azken agurra elkarri eman ondoren. Izeta DirG 50. Ain maite eban bere erriari / damotso
azken agurra. BEnb NereA 99. Aurrerantzean, gizaldi guztiak zorion-agurrak emongo daustez. Ker Lc 1, 48 (Ol
zoriontsua deituko naute).
3. (L, BN, S ap. Lh; Ht VocGr 426, Dv, H). Reverencia, adoración. "Soumission" Ht VocGr. "Agur handiak
ditu etxe hortan, il reçoit beaucoup de révérences dans cette maison" Dv. "Ce mot exprime en L la révérence que
font les femmes" H. "Adoration" Lh. v. 1 gur.
Tr. Documentado al Norte en autores no suletinos desde Etcheberri de Ziburu; el único ej. del s. XX
corresponde a Arradoy. Al Sur se encuentra en Mendiburu, Ubillos, Aguirre de Asteasu, Lardizabal, D. Agirre,
Lizardi y Orixe. Aparece frecuentemente con egin (agur handia egin, agurrak egin, agur humillak egin, agur bat
egin...) y en menor medida con eman y ekarri.
Adorazionea. [...] Arren bada, errezibi zazu ene agurra, / mezprezatu gabe, zeren den emaitza aphurra. EZ
Man II 22. Onera sorturikako bihotzak eztire trikatzen ohoreen graduetako nahaskerietan eta agur
nahikundetan, badute zer egin bertzerik. SP Phil 202. [Errenda dezagun] haren Dinitate gorari geure
obligazionezko agurrak. Arg DevB 223. Zuen Iaun eta Iainkoa / Agurrez iniusteko (Ps 44, 12). 'Et concupiscet
rex decorem tuum, Quoniam ipse est Dominus Deus tuus et adorabunt eum'. Hm 52. Aldarean baldin bada
Kustodiorik jenuflexione egiten du [...] eta Kustodiorik ezbada, agur handi bat makhurturik egiten du. CatLav
462 (V 215). Zor diozu egiari ohore eta agur hori. He (ap. Dv). Berak igorri digun izar berriak gakarzi beraren
oñetara, dagozkan agur eta eskumuñak egitera. Mb IArg I 159. Elizak gurutzeari egiten dio agur-honr-adorantz
hau, zeren gurutzea den Jangoiko-gizon gurutzez illaren aintzura. Mb IArg II 129. Zergatik zutenean / jendeak
ikusten, / belauniko ziraden / bereala jartzen [...]. Agur oiek iretzat / dirala uste dek? It Fab 123. Gizonenganik
agur edo esker on zerbait ardiesteko. Dv LEd 54 (Cb Eg II 22 gizonai ondo iriztea, onra ta estimazioa). Agurrak
eta ohoreak, eta lehia mundutar zoroak non dira? Ib. 186 (Cb Eg II 102 guziak egiten zizuten erreberenzia, zure
onra, puntu ta orien deseo banoak non dira?). Gathaska dutenean kanpoko lanekin, / Ibiltzeko oin hutsik, ez
batere huzkur; / Ez dute hartarakotz gutiago agur: / Deusek ez du baxatzen laneko gizona. Hb Esk 185. Hari
baizik nihori etzaio zor agur. Ib. 193. [Yainkoaren] handitasunak eta ungiek nahi dituztelakotz agurra eta
eskerrak. Hb Egia 33. Bakhotxa da bere errege, ez dio nihori agurrik zor. Ib. 122. Itzuli zen gortherat non ez
baitzuen orotarik agurrik eta agurrik baizik ukhan. Laph 6. Jendea, erreleki / hoieri inguruz, / Zeinatuz paratzen
zen / ukhurturik buruz / [...] // Jendeen agur hoiek / ikhustearekin, / [astoa] Irrintzinaz hasten da, / lorian,
jauzikan. Zby RIEV 1908, 760. Leheneko mendetan / hau zen, hau, zuzena: / Denek ohoratzea / berthute zuena. /
Orai zer-nahi bidez / gora heltzen dena, / Hainitzen agurretan / omen da lehena. Id. ib. 1909, 107. Betleemeko
harpe batean / Salbatzalea da sortu. / Hango artzainak, aingeru batez, / ditu bere ganat deitu. / Heien agurra
nahi izan du / lehenik errezebitu. Etcham 229. Bitez agur nereak, / apalonduon beintzat, / guztiak zuretzat. 'Mis
elogios'. Ldi BB 4. Langilleari eskatzen dio / lurrak otoitz eta agurra. "Oración y reverencia". Or Eus 278.
(Con egin). Cf. AGUR EGIN (b). Handia da Iainkoaren izen sainduari ekharri behar zaikan ohorea, egin
behar zaikan agurra eta eman behar zaikan laudorioa. 'Grande es [...] la veneración que se le debe dispensar'.
Ax 261s (V 175). Zure sehaskari diot / Agur humilla egiten. Gç 64 (tbn. en Izeta DirG 100). Nihork eztuela
erraitekorik ez errankizunik Axularrek egin duen obraren kontra. Eta hauk hunela direnaz geroztikan zer
arrozoin da, bada ez egiteko nik diodan agur hura? ES 148. Egiten diote dagokan adoranz eta agur andia. Mb
IArg I 160 (v. tbn. en contexto similar AA III 111 agur andia egin, Lg I 287, Zerb IxtS 28 agur handi bat egin).
Igorri zituen Belena aren billa zetozen errege edo gizon jakinsuak, esaten ziela, ari beren agurrak egin ta,
zetozkiola non uzten zuten adiraztera. Ib. 140. Zoazte Jesus beraren bidera, ongitorri ta agur humillak egitera.
Ib. 92. Jainkoari an egin-oi zitzazkan, agurrak, presentak [...] ta sakrifizioak. Ub 54. Sarerazi zien Erregeren
aitziniala, bere agurra egin eta filosofoak zereioan erran [...]. Egiat 238. Zenbait agur eginen diote, lausengu
aphur batekin mintzatuko zaizkote, bainan nihork eztitu bihotzez prezatuko, ez zinez ohoratuko. Dh 196. Asitzen
zaizka isekaz Erregeri bezala agurrak egiten. AA I 520 (v. tbn. Ub 26 agurrak egin). Oitu gaitezen alik ongiena
Jesus onari agur umillak egitera. Ib. 467. Non orok baitute printzetzat onetsi. / Bakotxak egiten dio bere agurra.
"Chacun lui fit hommage". Gy 96. Erregeren palaziorat ethorri denean, erregek hirur agur egiten diotza
Franzizkori, Franzizkok hirur agur erregeri. Laph 220. Agur handi bat egin zuten, orok, Madama Elisabeth
printzesaren aintzinean pasatzean. Elsb Fram 113 (v. tbn. Laph 56 agur handi bat egin). Xapela eskuan, agur
bat lurreraino egiten diotelarik. HU Zez 99. Bere senarra lenengo lurpean sartu eben tokian arren da agur
batzuk egin gura izan zituan. Ag AL 166. Guztiak agur biguna egieutsenean, eldu zan Mariaren irudia errira
jasteko ordua. Ag Kr 217. Etzen guti holako jaun batek lehen aldian berean holako agurra egin zezon Ama
Birjinari. Ardoy SFran 214.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
440