A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Dh 87. Agur, edo Abe. Berba onetan egiten deutsagu Agur [Marijari]. Astar II 271. Joaten da konfesonariora eta
esaten da Agur Maria guztiz garbia. Itz Azald 144. Agur Maria, bakhar emaztea / dena garbi, argi huts. Ox 64.
Agur, eskerrez betea. Ir YKBiz 5. Agur, Arantzazuko Amandre berria. / Ematera natortzu ongietorria. SMitx
Aranz 33.
v. tbn. JesBih 444. MarIl 100. AB AmaE 361. Arr May 45. Zby RIEV 1908, 287. PE 114. Azc PB 41. UNLilia 4.
ArgiDL 15. Gand Elorri 137. Balad 197.
(Con el sentido de 'se acabó'). "Se acabó, ya no hay remedio, [...] agur ori (V, G)" A EY III 238.
Tr. Documentado sólo en autores meridionales.
Baña agur! fama galdu zue orgatik andreak (221). LE-Ir. Niork estu ikusten [bekatua] baizik Jangoikoak, ta
Jangoikoas axolarik ezpada, agur! (195). Ib. Gaste bati agitu zaio erortzea... norbaitek publikatu du; agur!
guzia da galdua (220). Ib. Aen diadar guztiak baño geijago zaurituten dabee nire bijotza zuben berbeeta piestaz
legez esanak. Agur nire gaurko lua. Mg PAb 103. Ateraten badot, edo urten etxeti urtia osotu baño leenago,
dongaro esango da. Agur nire onria; agur nire ogija. Mg CO 139. Baldin artzen ezpada denporaz ardura, /
Agur gure basoak, ta agur ezkurra! Izt C 154. [Arrotzak] ekarriko deuskuez euren oitura gaiztoak, eta agur gu
ta geure gauzak. Ag AL 124s. Ardorik ez balitza, agur! gure kantak, / Agur! erromeriak, trabena ta plazak. AB
AmaE 400. Euskalzale-ri erri atako barriak emoeran, aitatuten ezpadauz [illargirik emakumen arpegian], agur
gu, asarratuten iakuz guztiak. Ezale 1897, 189b. Maripak [...] ozpiñaz gau atan gorputz guztia igortzi ezpaleust,
agur ni. A BeinB 58. Etxean sartuaz batera, agur nire barruko bakea. Ib. 42. Agur Arranondoko alkartasuna ta
agur gure arteko bakea! Ag Kr 146. Baña urrengo beta zetorkionean agur agindu onak, agur asmo ederrak! Ag
G 130. Auzoan saltzen bada / ardotxo gozoa, / agur nire matatzak / eta amukoa. JanEd II 42. Loak iñes-eginda,
jarten naz itxarrik. / Agur, nire atsegin! Agur, nire pozak. Enb 53. Ezpain-ertzean / pipa jartzean, / agur!
kezkaren goibela. EA OlBe 70. Plazaolako burni bidea egin zunaten eta, agur ango alaitasuna! Or QA 43.
Jakingo balebe orraitiño, agur bere negozioa, ta agur bere entzute ona. Bilbao IpuiB 99. Beneno-botatze oiek /
ez dira egokiyak, / agur garai bateko / gure izokiyak! Uzt Noiz 40.
v. tbn. JJMg BasEsc 163. Urruz Zer 91. NEtx Antz 129. Erkiag Arran 63. Akes Ipiñ 9. Osk Kurl 25.
(En las exprs. agur eta ohore, agur eta bake, agur eta osasuna..., como fórmulas de saludo). Agur Gandara
Jauna ta osasuna: Ala asi oi ditut nere ezagunai ta adiskideai bialtzen dioztedan kutunak, anziñako
erromatarren gisakoak. Lar, carta a Gandara 161. Akitzeko Diozesako Ertor eta Bikari guzier Agur eta
benedikzione Jesu Kristo gure Jauna baitan. In CatLan 3 (CatJauf III agur eta benedizione). Agur ta ongietorri
(236). LE-Ir. Agur eta ohore / Eskualherriari: / Lapurdi, Basa-Nabar, / Zibero gainari. Zby RIEV 1909, 396
(tbn. en Or Eus 199). Agur ta gora gure Aldun jaun / Euzkaldun zintzo argijak! Enb 54. Geroko pertsulari
gazteri agur eta ongi-etorri. Iratz 88. Ortziren izenean agur eta bake. Mde Pr 54. Agur eta ohore, Ahetzeko
Mattin! / Hea non bizi ziren nahi nuke jakin. Xa Odol 118 (tbn. en EzinB 20). --Besterik? --Hauxe bakarrik:
agur eta goraintzi bihotz-bihotzetik Gipuzkoari [...] eta Euskalerri osoari. MEIG I 120.
2. (V-gip, L, BN, S; SP, Lar, Añ, Izt 30v, VocBN, Arch VocGr, Dv, H, A). Ref.: Lh; Etxba Eib. (Sust.). Saludo,
adiós. "Agurra, bon accueil, salut qu'on rend à quelqu'un" SP. "Salutación" Lar y Añ. "Saludo" Lar. "(Sin decir)
oxte ni moxte, ezer esan bage, agurrik bage" Ib. "Despedida" Añ. "Despedirse, joateko agurra egin" Ib. "Le
salut, la révérence" Arch VocGr. "Salutation" VocBN y H. "Salut, salutation" Dv. "El adiós" Etxba Eib. v.
ALDE-AGUR, GABON-A., POZ-A., SAMIN-A, ZORION-A., ZORUN-A.
Tr. Documentado al Norte en Etcheberri de Ziburu, Argaignarats, Mihura y autores de los ss. XIX y XX. Al
Sur, donde su empleo es mayor, está bien documentado desde principios del s. XIX (cf. agur egin ya en
Lazarraga). Aparece frecuentemente empleado con egin (sobre todo al Sur), y en menor medida, con eman. En
DFrec hay 67 ejs.
Nihor ere ez bezala, / gero bestitu eta, / zeruko baliz bezala, / pretenditzen du besta. / Agur guziak beretzat, /
halaber behatzeak. Arg DevB 50s. Berbia edo agurra uketan badeutsagu, juaten ezpagara len legez bere etxera
[...]. CrIc 71. Dantzia amaituta [...], azkeneengo agurrian, gitxi apartauko dira berba edo akzinoe nasaireen bat
esan edo egiñ baga. JJMg BasEsc 134. Alkarri agurra bere ukatuteko. Astar II 32. Agurra ta berbea kendu edo
gatxik opa izan deutsazunez. Añ EL 2 142. Plazetan agurrak [dituzte lakhet]. "Salutationes in foro". Dv Mt 23, 7
(HeH agurrak; TB agurtuak izaitea, Hual izaitia salutatruk, Echn salutatuak izatea plazetan, Ur diosalak
plazan). Maria asaldatu zen solaz horietaz, eta gogoan zerabilkan zer erran nahi zuen holako agurrak. Dv Lc 1,
29. Agur, barri on, eta albista [...] onegaz adierazoten zala, Jaungoikoaren ama izan zala Jaungoikoaren
graziya guztiyen lekua. Ur BulaAl 33. Agurrik saminenak bere mihietan. Hb Esk 34. [Aitzindariek] elhe ederrez
eta agurrez aseak gindauzkaten. Prop 1886, 196. Españolen aspaldiko agurra edo salutantzia da: Ave Maria
purísima. Zby Pel 20. Gero behatuz zeruari / Agur ezti bat egorri zuen / Aingeru bere lagunari. Elzb Po 185.
Emakumean agurra / tristea da ta samurra. Azc PB 163. Onenbestegaz agur gozo bat bialduten deutsuet, nire
anaia euskaldun maiteak. Itz Azald 6 (v. tbn. agur gozo en Basarri 119, omen-agur gozo en Enb 69).
(s. XX). Mendi tontorrentzat izan oi da eguzkiaren azken agur biguna. Ag Kr 214 (v. tbn. azken agur en AB
AmaE 3, Mok 11, Enb 111, Or Eus 264, Alz Ram 52, Ldi BB 102, SMitx Aranz 218, Lf Murtuts 40, Mde Pr 362,
Etxde JJ 65, BEnb NereA 99 y Xa Odol 277). Tramanaren agurrari "muu" erantzu eieutsan. Ib. 136. Josetxoren
irazkia artu dogu, ta bere agurrak ageritten deutsuz gogo-argiaz. Echta Jos 300s. Ikusi nindueneko [...] jin
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
438