A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
egittekoa egizu agudo. Inza Azalp 66. Emakumea eskeka zegoan etorri zedin agudo Israelgo erriaren
goratzallea. Ib. 54. Herriko etxeari buruz joan zen agudo, berantegi helduko zelako beldurrarekin. Barb Sup 39.
Zaoz ixillik, Yainkuaitik, olako asmorik igarriko baleuskue, gure azkenak emen izango litekez, ta agudo, mutil
onak daoz eurok! Kk Ab II 165. Orren idea zer izango zan / aguro niyon igarri. Tx B I 114 (90 agudo). Aguro
asko sendatuko luke Xerapi "kuranderak". Lab EEguna 76 (v. tbn. SuEm 187). Bat, bi, iru, lau... aguro! / negugauaren
otzak / ez nazan bertan il. Ldi BB 6. Nork edo nork utsune bat baiño geiago errex eta aguro arkituko
ditu noski. PMuj Y 1934, 163. Udara eldu orduko / bueltan gaituzu aguro. SMitx Aranz 222. Urrean dituk, eta
ezkuta nazak aguro! NEtx Antz 138. Bereala sortzen dira errege-txakurrak, ta bai aguro alkarrekin bilduta,
sedazko zorroetan azi ere. Munita 94. Aguro dijoa arratsaldea, udazkeneko arratsadeak oro bezela. Txill Let 92.
Geiso-jorik eukan, nunbait bere soiña, [...] odolaren tintiña aguro baiño aguroago. Erkiag Arran 156. Aguro
ikasiko zuan bear zuan guztia. Anab Poli 92. Ibai zabalaren ertze gizenetan zear doa trena, gero ta aguroago.
Erkiag BatB 166. Amaren geisoaz baliauten zan, etxera aguroago joateko. Ib. 103. Jagiteko ordua aguroegi
eltzen yaka goizean. Ib. 153. An nabarmentzen ziran aguro / buru argiko gizonak. Basarri 156. Maldan behera
doa aguro / nire gorputz biluzia. Arti MaldanB 190. --Goan zaite agudo, Franzis--. Illoba lasterka yautsi zen
ofizinara. Izeta DirG 29. -Ez dek onezkero etorriko, esan zuan Joxek. --Aguro aspertu aiz! Ugalde Iltz 65. Aal
nuan aguroena ateratzen saiatu bear nuan. Anab Aprika 71. Zoazte, zoazte, arineketan, aguro, denporarik galdu
gabe! Arti Tobera 272. [Erretxiñak] keia ugari ta argi gutxi. Nekez ixio ta aguro itxungi. And Auzta 97 (v. tbn.
53). Makillarekin astoa joka aguro joan zedin. Salav 102 (v. tbn. 95). [Ollagorrak] korritutzen dituzte / aguro
leguak, / guk uste degun baño / ere azkarraguak. Uzt LEG II 309. Ain gaizki egin al dizut, Santxo, [...] ni orren
agudo illotzik ikusi nai izateko? Berron Kijote 183. Izan ere, Odonekin egindako afari eta afal-ondoen
oroitzapen atsegina ez da agudo galtzen. MIH 145. Zoritxarrez ahitu egin omen da agertu bezain agudo
liburutxo bikain eta apain hau. MEIG II 143 (VII 43 y IX 78 bezain aguro).
v. tbn. Noe 68 (42 aguro). Aguro: Moc Damu 16. EusJok 164. Goñi 94. SM Zirik 46. MAtx Gazt 48. Alzola
Atalak 111.
(Con reduplicación intensiva). Deitu zion alkateari eta agindu zion "kendu zitzala aguro aguro Masabiellko
esola ta traba guziak". Goñi 90.
(agudo-pronto). Lenengo suertia / zan Antonentzako, / badira motibuak / kantak jarritzeko; / aguro pronto
jarri / ziran agintzeko, / ori basta izan zan / bazterrak nasteko. Arrantz 31.
4. "Agudo (R-uzt), diarrea" A. Lur-sagar ustel asko, / xardin begi gorri [...] Hala ginduen ere / sabela
zimurrik, [...] / goiti beiti agudo / begia ilhunik. 'Les entrailles révoltées'. Balad 232.
- AGUDO IBILI (aguro i. V-gip ap. Etxba Eib). Darse prisa. "Belutu biar jaku eta aguro ibilli zaittez, se nos va
a hacer tarde y date prisa" Etxba Eib. Abill aguro ta jar zak mai-zapiya. Sor AuOst 70. Etxekoandre, aguro
ibildu, galerna gañian degu ta. Iraola 50. Aguro ibilli ta erretore jaunari ondo itzegin. Lab EEguna 72. --Orain
gabiltzan aguro. --Goazen bakoitza geure egitekoa lenbailen bukatzera. NEtx Antz 24. Baño txalupa uraren
bidez gero ta aztunago, ezin ba aguro ibilli. Anab Poli 36. Ama galdurik dago. Agudo ibili behar dugu,
osterantzean, haurra ere, galdu eginen da. Arti Ipuin 82. Biedermannek Joxeri aguro ibiltzeko keñua egiten dio.
Lab SuEm 174.
v. tbn. Etxde JJ 206. And AUzta 82.
Aguro dabiltz Nikanor-en iztarrak eta oiñak. Erkiag BatB 119.
agudoagotu, agurogotu. Ibiltzea, arrigarriz agurogotzen dijoa gizona, gogoa obetu gabe. Herr 8-6-1961 (ap.
DRA, que traduce "apresurarse más").
agudoarazi, agudoerazi. Hacer diligente. Emazte gaixto baten galant-eraziten, [...] Auher handi baten /
Agüdo erazten, / Eniz estonatzen: / Hainbeste lan sobera da gizun baten. 'Rendre vaillante / Une grande
paresseuse'. Etch 276.
agudoki (SP, Urt, Dv), abudoki (Ht VocGr 410, H). Diligentemente; con prontitud. "Promptement,
habilement" SP. "Accurate, [...] agúdoki, abillki, artézki" Urt I 87. "Promptement, biziki, abudoki, laster" Ht
VocGr 410. "Diligemment" Dv. "Diligentemente" A. Hek gizon konpliak eta sainduak zirela, hain agudoki
gudukatuz mundua azpira dutenaz gero. SP Imit I 18, 5 (Mst bere bürien kuntre gerla korajuski egiten zielarik).
Iesusen urratsei erneki behatzeko eta agudoki iarraikitzeko. "Diligenter inspiciat". SP Imit IV 5, 3. Ahal
bezanbat obra onik agudoki eta gogotik egitera. SP Phil 5 (He 5 lehiarekin eta gogo onez). Debozioneari dagoka
guri hekin eragitea agudoki eta arthatsuki. Ib. 5 (He 4 hazkarki eta kharrekiñ). Tentazione handien kontra
agudoki eta bortitzki haritzeko. Ib. 454. Freska dadin, hats har dezan, eta indar berririk bil dezan gatik, arren
gero agudokiago bidean abia [...] dadin. Ib. XXIV. Izpirituko pentsamenduen sothilki eta agudoki adiarazteko.
ES 167. --Zergatik pintatzen tuzte [aingeruak] hegalekin? --Guri erakhustera emaiteko, zein laster eta agudoki
egiten duten Jainkoak manatzen diotena. CatLav 36 (V 26). Oreiñak, sobra gizendu direnean, aldaratzen dire
beren berroetara, ezaguturik beren gizentasunak debeka letzakela agudoki ibiltzetik. He Phil 87. Según el editor,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
433