14.05.2013 Views

A-Amazur - Euskaltzaindia

A-Amazur - Euskaltzaindia

A-Amazur - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur<br />

aguardient(e) (-dient L, BN, S ap. Lh; -dienta (det.) H), aguardint(a), aigardent (Chaho, Gèze), agorient (Ht<br />

VocGr 269), agorrient (L ap. Lh; H), agardient (S ap. Lh), agardent, agordient, aguerdinta, aguardintte (V-gip<br />

ap. Elexp Berg), augardient (Arch VocGr, VocBN), agoarjenta (SP ), aguardenta, argorient.<br />

Aguardiente. "Eau de vie, agua ardiente" SP. "L'eau de vie" Ht VocGr 269. "Orujo, aguardiente. Ari igual<br />

jakuan patxarra izan, aguardinttia izan. / Len aguardinttia orujo zuan, da gero asi zittuztan koloriak eta zerak"<br />

Elexp Berg.<br />

Tr. Al Sur se documenta aguardient(a) en una carta del s. XVII, en Aguirre de Asteasu, Echagaray,<br />

Aramburu-Bago y JanEd; aguardiente en J.A. Moguel, Guerrico, Zabala, JanEd, Kirikiño (Ab II 171) y<br />

Anduaga, y aguardint(a) en Echagaray, Iraola, Txirrita y Bertsol (1932, 218; tbn. aguardenta en la misma pág).<br />

En la literatura septentrional hay numerosas variantes: aguardient en Hiriart-Urruty, J. Etchepare, Barbier y<br />

Zerbitzari (Azk 101), agorient en Hiribarren (Esk 229), Duvoisin (Lab 321), Barbier y Landerretche, agordient<br />

en ECocin (15), aguardint en M. Elissamburu (Fram147), aguerdinta en Etchepare de Jatsu, agorrient en unos<br />

versos recogidos por Zerbitzari (Azk 104), argorient en unos versos del s. XVIII y aigardent en textos suletinos<br />

(junto a agardent en AstLas).<br />

Aguardienta eta 10 opil brea (1683). ConTAV 5.2.9, 130. Hi, argorient tratnta, herio emaillea. (1780).<br />

BertsZB 122. Baso erdi aguardiente. Mg CC 182. Ardo, mistel edo aguardiente ematea. Gco II 61. Aguardienta<br />

ur, piper edo beste gauzakin [nastutzea]. AA II 168. Fusilla aguardintaz / karga baliteke, / bala gustoz aboan /<br />

artuko lukete. Echag 24 (tbn. 24 aguardientaz). Aguardienta eta tabako belarra. Aran-Bago ManMed 260. Nafar<br />

aguardienta / erari gozua. JanEd I 58 (69 aguardinta (det.), 58 aguardienteak). Kopa bat aguardiente napar.<br />

Zab Gabon 76. Iduri zaut ene gizonak erretreta gose baino aguardient egarriago direla. HU Zez 204.<br />

Aguardinta alkanforatu usai pestia. Iraola 129. Aguardient zirrista bat. JE Bur 170. Bati baso-arnoa paga,<br />

bertzeari aguardient-kotxeta. Barb Sup 37. Ardua ere kastatzen dute, / ez aguardinta bakarrik. Tx B II 158.<br />

Kopa bat agorient hurrup eta klik iretsirik. Barb Leg 147. Aguerdinta xorta bat edan-arazi zioten. JEtchep 58.<br />

Nik goizean, jaikitakoan, lenengo iru edo lau kopa aguardiente edan. And AUzta 99.<br />

v. tbn. Aigardent: AstLas 28. Arch Gram 26. Alth Bot 12. Const 41.<br />

- AGUARDIENT-EDALE. Bebedor de aguardiente. Bera beno pollitago / ezpalinbalu emaztia, / agardent<br />

edale guti / joan likidio etxera. AstLas 10. Agorient edaile Gethariako (L-côte). Lander Eusk 1925 (IV), 50.<br />

aguardientegile, agardentegile. Persona que elabora aguardiente. Aragret gabe banoa / nor den<br />

deklaratzea, / ene ustez, jente onak, / Agardentegile bat da. // Bera beno pollitago / ezpalinbalu emaztia, /<br />

agardent edale guti / joan likidio etxera. AstLas 10.<br />

aguarin. "(G-bet), jibionera, pieza de plomo como de un tercio de palmo en largura, hecho en forma de hongo,<br />

para pescar jibiones" A. "Aguarinak edo poterak, coarañas o poteras" Elizdo EEs 1926, 30.<br />

aguarras. Aguarrás. v. turmentina. Erroma-aidea sendatzeko litro erdi bat aguarrasi arrautza gorringoa<br />

naastu eta 24 orduun euki (G-goi). Arin AEF 1980, 63.<br />

aguatu. "Aguado no bebe vino, aguadu ardoik edaten eztebena" Lcc.<br />

aguatu. v. aboatu.<br />

aguazal (AN-ilzarb ap. Bon-Ond). "Marécage" Bon-Ond 138. v. urgune.<br />

aguazer. v. agoazer.<br />

aguazil (V-gip, G-azp, AN-gip; Lcc), alguazil (Lcc), abuazil. Ref.: Etxba Eib; EAEL 39. Alguacil. "Alguacil,<br />

alguazila, amabia" Lcc. "Alguacilazgo, alguazilan ofizioa" Ib. "Abuazillen ordezko izen asko daukaguz: amargizona,<br />

edo amarren-gizona, amabia, prostua, meriñoa, txinela..." A Ezale 1897, 151a. "Juakiñ aguazilla,<br />

Azkoitikua zan" Etxba Eib. Más precisiones en Egan 1962 (4-6), 299-301 con bibliografía. v. almirante, merio,<br />

probestu, amabi.<br />

Tr. Documentado en autores meridionales desde principios del s. XIX. Aguazil es la forma más empleada; hay<br />

además alguazil en Añibarro (GGero 368), Astarloa (II 107), E.M. Azcue y Goñi, y abuazil en Azkue.<br />

Emongo dabela kerellaren bat nire kontra; etorriko jatazala eskribau ta aguazilen batzuk. Mg PAb 79.<br />

Justizijako aguazila. Ib. 190. Diabrubaren aguazil batzuk. JJMg BasEsc 101s. Demoninuen aguazillak<br />

engaineetan ditubee gizonak. fB Olg 79. Plaza zaldunak ere / dira bertakoak, / aguazil nagusiak, / baita<br />

mazeroak. Echag 232. Juezak aguazillari entregatu etzaitzan. Oteiza Lc 12, 58 (Brunet aguazillari). Eztaien<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten<br />

mende.<br />

430

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!