A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
agorrilaren 23gerrenian 1668gerren urthian. Tt Arima XXI. Salbü Üztaila, Agorrila, Ürrieta hilabetetan. Bp I
25. Urteko illen erdiak izen bana, besteak biña [...] 8. Agorrilla, Abustua, Abostoa. Cb EBO 47. Agorrilako
lehen astian. Mercy 37. Hartu zuen bertze untzi batek, eta Jarafat ereman Agorrilaren azkeneko. Buruilaren
lauan Jerusalem zen. Laph 61. Agorrilaren bosta zen, bero handia. Ip Hil 101. Agorril edo Agostuko Andra
Marietarako. Ezale 1897, 189a. Agorril-buruil gau izarretara. HU Aurp 207. Vidankoze 1904ko agorrilaren 6a.
Mdg 141. Agorrileko iguzki bat, sua zariona. JE Bur 161. Agorrilan ardura / Bero gogorrak ari. Ox 90. Ilabete
hunen (Agorrillan) amabostian da aipu haundiko gertakari horren urte betetzea, eskualdunek Karlomaneri eman
zakoten zafraldiarena. Zub 29. Agorrillaren zazpian. FIr 134. Agor-illean gaituk. Au eguzkiaren kiskalbearra!
Jo dezagun gari-lastoa zuztar-ondotik. TAg GaGo 94. Agorrilak ontzen, buruilak biltzen, bigek oro antolatzen.
Zerb GH 1936, 115.
v. tbn. UskLiB 8. Elsb Fram 96. Eskual 17-5-1912 (ap. DRA). Ardoy SFran 113. Alzola Atalak 104.
2. (V-gip, AN-gip; Dv (G, s.v. agor)). Ref.: Etxba Eib; EI 316. Septiembre. "Agorrillian errezen agorrak eitten
dira, en setiembre es cuando es más fácil agotar el cauce del río" Etxba Eib. v. agor II (3). Epaillatik asi, eta
Agor-illa bitarteko sei illabeteetan. Izt C 78. Etorri zan bein San Migeletan. [...] Agorrillaren arratsalde batean
jetxi zan. Ag G 110. Kristau-erromeri au egiñgo da aurtengo Agorrillaren zortzian. Ant EE 1884b, 40.
Erenegun igande, Agorrilaren (septiembre) ogeigarrena. Motxogane Herr 1-10-1959 (ap. DRA; se trata de un
escritor meridional). Dagonillaren beroak [...] pasa dira. [...] Agorr]a[illa: illetan zoragarriena. Udatarrak
joaten asi dira. Txill Let 48. Udarak eman ditu onenak, / etorri da Agorrilla. Uzt Sas 65. Agorrillaren zortzian
oi da / Ama Birjiñan eguna. Ib. 57. Kantuz hastera doha / Ahetzetik Mattin / Agorrilain zortzian, / igandearekin.
Mattin 50 (ref. al día de la Virgen).
v. tbn. Zab Gabon 109 (agor-ill). Salav 55. (Ejs. ambiguos en cuanto al significado): Echag 212. AB AmaE 184.
Goñi 116. JBDei 1919, 312. EusJok II 64.
- AGORRIL-ARAN. "Agorril-ahan (BN), ciruelas del mes de agosto" A.
- AGORRILEKO ANDREDENA MARIA. Virgen de Agosto. v. ANDREDENA MARIA AGORRILEKO.
Herriko besta bigarren egunean, --hauk Agorrileko Andredena Mariz izaiten dira beti. Xa Odol 35. Berriz ere
urte muga orhoitgarria zuen Frantsesek: agorrileko Andredena Mari! "Nôtre-Dame d'août". Ardoy SFran 212s.
agorrilki. "Agostizo, nacido en agosto, aboztukia, agorrilkia" Lar.
agorrola (G ap. A, que cita a Lar). "Estas herrerías en tiempos antiguos estaban en los montes [...] fueron
poco a poco bajándose y se establecieron en parajes donde podrían servirse del agua para los ingenios, y desde
entonces se llamaban las herrerías de montes agorrolak, herrerías en seco y sin agua a diferencia de las nuevas,
que se llamaron zearrolas, herrerías de agua, herrerías en húmedo; y las que se pusieron junto al agua, pero no la
tienen en verano quedaron también con el nombre de agorrolak" Lar Cor 64 Zubiau Burd. "Ferrería
agostada" A. [Arrasate] inguruko lurrak estaltzen zituen meatz ugariak, bere mendietako agor-ola eta erreka
basterretako ola-masukarietan burdiñ eta galtzaidu biurtzen ziradenak. Ezale 1897, 90b.
agorrosin. v. aharrausi.
agorrune (V-gip ap. Etxba Eib). Escasez. "Gerra ondorian, agorrunia izan eben gauza guztiak, después de la
guerra hubo escasez de todas las cosas" Etxba Eib.
agortasun (AN-larr-erro ap. A; SP, Urt II 310, Lar, Añ, Lecl, Dv, H (s.v. agorra)), agortarzun (-zün Arch ms.
ap. DRA). 1. Sequedad, aridez; sequía. "Sécheresse, sequía, seca, secamiento" SP. "Ariditas, idortásuna,
agortásuna, sekéria" Urt II 310. "Secura" Lar. "Sequedad" Añ. "Sécheresse" Lecl. "État de sécheresse" H.
Agortasunak eta goseteak iraun zuten hirur urthe eta erdi. Lg I 351. Erresuma hura zen bakharra zeruko ihintza
gozoaz fagoratua. Bertze herri guziek etzuten ikhusten agortasunik baizen. Ib. 210. Bada, gosete bat atheraturik
lurraren gainera, Abrahamen egunetan gerthatu zen agortasun haren ondotik [...]. Dv Gen 26, 1 (Ur urritasun).
(Uso fig.). Galtzen tugu debozionezko konsolazioneak eta espirituko idortasunean eta agortasunean
erorten gara. SP Phil 486s (He 493 izpirituzko idortetan eta agortetan). Eta ilhuntasunean eta agortasunean
kausituko zarenean. Arbill III 7, 21. Inkietamendu eta agortasunean pulunpatua izan arren. "Nec propter
ariditatem, seu anxietatem mentis quam sentis". Ib. 7, 1 (SP idortasuna eta herstura, Mst idortarzün edo
erreustarzün). Barreneko agortasunez eta desgustuez. Ch II 9, tít. Berthutean laxatu gabe zure bihotzeko
agortasun eta nahastura guzien gatik. Ch III 7, 1. Hark inspiratzen daroku esparantza fermu bat agortasunik
handienen artean. Ib. 5, 7. Gauza humilletan hari behar dela; handiagorik eziñ egiñ ditekenan, guziz
agortasuneko denboran. Ib. 51, tít. Meditazionean gertatzen diren ispirituko agortasunez. He Phil 116 (SP 113
agorteez). Uzten du agortasunerat eta desolamendu baterat erortzerat. Mih 124s. Nork geiago sarri komulgatu
bear du? Jangoikoaren bidean arkitzen dituztenak mingoiztasun ta agortasunak. Mg CC 236. Biotzeko
agortasun [...] espirituko mingoiztasunekin. Ib. 227. Zeren eztuten sentitzen bihotzeko agortasunik baizen. Dh
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
421