A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
SMitx Aranz 156. Akes Ipiñ 21. Vill in Gand Elorri 9.
(Lo más... concebible). Pekatu guztiak, alik geien eta larrienak izan-da ere. KIkG 26.
2. (Precedido de rad.). Aipurik txurienak jaioterriarentzako izaten ziran bezela, Euskalerriarentzat, aldiz,
asma-alik beltzenak. SMitx Aranz 152n.
- AHALIKAKO (L, BN, S ap. A). a) Posible, (todo) el (lo, los) posible(s). "Posible" A. Zúk inzázu alikáko
óngi guzía. LE Prog 106. Egin ziren loteriak, bildu ziren emaitzak, asmatu ziren ahalikakoak. Prop 1900, 55.
Gure eginbidea ginduke, bai Bilzarrak, bai batbederak, beharrik lukeenari, ahalikako laguntzaren egitea.
Lander RIEV 1908, 623. Bai! nahiko ditugu, Bilzarraren urthe berri huntan, ahalikako guziak egin Euskararen
alde. Ib. 623.
(Precedido de rad.). "Atzeman ahalikako guziak hil zituzten" Dv. "Goseak janarazi ziotzaten jan ahalikako
gauza guziak" Ib. Han izan zituen galde ahalikako ungi guziak. Hb Egia 33. Arte hortan, eguerdiko othoitzak
etxe bakotxeko mahainean jarrarazten ditu, bil ahalikako ahaide eta adixkide guziak. Zby RIEV 1908, 83.
b) (Ante adv. en grado superlativo). Lo más... posible. Eta beargára konfesátu iltzeko bekála alikako
obekieník. LE Ong 25r. Alikako fitena (198). 'Lo más pronto posible'. LE-Ir.
- AHALIK BEZAINBATEAN. En lo posible, en la medida de lo posible. Hauta ahalik bezenbatean kofesor
argitu ta arthatsu bat. Dh 59.
- AHALIK ETA (Hb ap. Lh). "Ahaliketa (L; Hb), autant... que possible" Lh. Tr. En la tradición meridional no
se documenta hasta el s. XX. Ahalik eta fitetzena kofesatzeko intenzinoarekin. Mat 308. Egizu ahalik eta
dilijenzia lasterrena. Volt 212. Eta orduan ere [purga hartzen duzu] ahalik eta gutiena eta berantena. Ax. 255
(V 171). Kontentatzen bainiz erraitera [...] ahalik eta laburskiena. Tt Arima 3. Ioanen zare ahalik eta
istriborrenerat. INav 11. Entseiatu naiz ahalik eta garbikiena eta klarkiena iskiribatzera. ES 189. Zeren bat
bederak holako eginbidetan ezarri nahi tuen izenak izaten baitira ahalik eta hautuenak. Ib. 159. Nahi nuke gure
hitzek luketen ahalik eta ariarik handiena gure sentimenduekiñ. He Phil 209. Bestak ahalik eta seindukiena
iragaten ditugula. Dh 55. Ahalik eta leialkienik haren zerbitzatzeko. Ib. 94. Konsiderazione ahalik eta zinenak.
Ib. 101. Ahalik eta goizenik / belhar berdez kargaturik / merkatura partitzeko. Gy 59. Ikhasi behar dire erdarak,
eta ikhasi ahalik eta hobekienik. Arb Igand 20. Ez nola nahikoa; ahalik eta handiena. HU Zez 189.
(s. XX). Lanak asi ditzate alik eta lenena. Goñi 85. Kanpotik ihardetsi zion, ahalik eta hobekiena. Barb Leg
126. Ahalik eta gutienik sabela igitzeko, atsa ere llabur egiten du. FIr 170. Alako batean taldea ager bedi alik ta
ugariena. Lab EEguna 115. Alik eta lasterren ibilli bear degu. Alz Ram 34. Joan zen elizara ahalik-eta
lasterrena. Lf Murtuts 35. Uri onen ikuspegitik alik eta urrunen egon zedin. Zait Sof 78. Ahalik eta legunena
jakiñerazteko. Etxde JJ 216 (v. tbn. 151). Ahalikan bizi dira / ahalikan eta zehen / demokrat onen gisala. Mde
Po 33. Aalik-eta ixillena uretara jetxi. Anab Poli 32. Alik eta errenterurik geien eukitera eiten eudien. Akes Ipiñ
31. Aren asmoak alik eta zeatzenik irauli. Zait Plat 28. Alaba, alik eta ezkutuen egon dedilla. NEtx LBB 28. Zure
alderat inguratzen naiz / ahalik eta maizena. Xa Odol 83. Zentzuz jokatzea zor dugu, ahalik eta zentzuzkienik.
MIH 119.
v. tbn. Mong 590. Zby RIEV 1908, 84. Alik: Txill Let 67.
(Sin suf. de superlativo). Eskerrak bihurtzeagatik, ai haren eguna, Zabatoa, ahalik eta arthoski begira
zazue. Arb Igand 64. Ahalik eta ongi arthatzen dute haurra Jaun-Andre aberats horiek. Ib. 88. Erospeneko
egikunde handiaz ahalik eta maiz orhoitzea. Ib. 99. Aalik-eta ziñetan eskatzen diot [...] esan dezaigula. "Con las
veras que puedo". Berron Kijote 148.
Lo más... concebible. Alik eta zorigaiztokoen ilko al naiz. Zait Sof 74. Buruz eta ekitez alik eta
zernaitarakoena zenuen [Atenaiko erritarra]. Zait Plat 115. Aalik-eta miñik ariñenaren keja eman egingo dut.
"Del más pequeño dolor". Berron Kijote 97. Alik eta aundiena izan ta ere [ugartea], bera gobernatzeko aalgoak
ba ditudala uste dut. "Por grande que sea". Ib. 115.
Liburu hori gainera, zure nekea ahalik eta arintzearren, ohitua zauden erara moldatu dizute. MIH 163
[¿errata por ahalik eta gehiena arintzearren, o similar?].
- AHALIK EZA. v. ahal.
- AHALIK ORO. Con todas las fuerzas. Arkaitzak-zear ara bidea / urra zanetik onera, / zenbat gizaldi
Aloñan-gora / Birjiñaren esanera! / Ark esandako ermitagintzan / alik-oro ekitera. SMitx Aranz 40.
ahalikabe, alikabe (Lar, Añ (G)). 1. "Impotente" Lar y Añ. 2. "Impotencia, [...] alikabea, eziña" Lar.
ahalikan. v. ahalik.
ahal-izan, alizan. Poder, potestad. v. ahal-izate. Ea Zerutik iritxitzen ote nuan, lurreko alizanakin iritxi ez
nuana. EE 1884b, 233.
ahal-izate (Ht VocGr), alizate. Poder, capacidad, facultad. "Pouvoir, ahala, ahalizatea" Ht VocGr 407. v.
ahal II (1), ahalmen, ahal-ukaite. Emon eutseen arei bere euretarikuak sortuteko alizatia, edo birtutia. fB Ic
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
42