A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
bezate. Eguzk RIEV 1927, 424. Onu ori ostera, agintzausleei itzal izatea al duk? Zait Sof 181.
agintze (S sg. A), aintze.
Tr. Documentado, salvo en la primera acepción, exclusivamente en textos meridionales. En DFrec hay 5 ejs.
Aunque Azkue lo da como suletino, no se documentan agindu ni derivados en textos ni en vocabularios de este
dialecto. DRA cita Normadie 84: "Sira, eginen zitik / ene agintze holak oro / zure alhabaren / huna
errendatzeko", lo que parece una errata por egin ahalak o similar.
1. Promesa. Jainkoaren promesen edo aginzearen gainean. CatLav 189 (V 97). Aintze zintzo onen
segurantzian. Etxba Ibilt 483.
2. + agindute, aginteta (V ap. A, que cita a Mg). Poder, mando, autoridad. Nora joan dira aren diru-sail ta
ondasun andiak eta esku aginze ta soldadeskak? Mb IArg I 223. Bakarrik billa leikee gitxi batzuben aginteta, ta
iñoren ondo izate bakarra. Mg PAb 206. Orduban ezaututen dogu, munduko andiari, agindute, euki ta olgantza
edo atsegintza guztiak bada ez badakuak diriala. fB Ic III 263. Ta zeinbat indar ta agindute geijago daukeen
oneek [gurari gaistoak] gorputzian, ainbat dago makalago [...] espirituba. Ib. 275. Gurasuen izenian aituten dira
nagusijaguak bere, nai dala urte, edo edadian, nai dala diñadian, nai dala agindute edo gobernuan. Astar II 86.
Frutu bedeinkatua / Birjiña Amarena, / jaiotzetik ainbeste / agintze duena. Echag 199. Orain egun askotarako,
bizi zeraten arteko agintzea eskatzen dizutegu. [...] euskalduna euskaldun agertu izan duten ezaugarriak ez
ditzagula oinperatu. Ldi IL 136. Aundizki oiek agintze ori odolean dakarte. NEtx Antz 44.
3. Orden, mandato; mandamiento. Ta bere Jangoikoa maite duenak, egiten ditu Jangoiko beraren manu,
lege ta agintze guziak. Mb OtGai III 254. Ori bada, zeubek umiai egiten deutseezun agindute guztia. fB Ic I app.
17. Erri ta baserritar danok agintarien agintzeak onez artu bear ditugula. M. Urreta EEs 1918, 158. Jesusen
agintzeak bete bear ditu gure ibiltzeak. EgutAr 3-5-1918 (ap. DRA).
4. "Ofertorio" Lar y Añ.
- AGINTZEZ. (Precedido de gen.). Por orden de. Eztakat asarretzeko gogorik Jaunari graziyak, bestela
zeladore bati deitu eta perreran ziñan nere agintzez. Iraola 27.
hagintze (S; Foix ap. Lh, H (S); a- Lcq 157, Dv (S)). Ref.: Alth Bot 8; A (agintze); Lh. Tejo; enebro.
"(Juniperus communis), enebro" Lcq 156 ( FIr GH 1930, 434). "If" Dv y H. "Genévrier, jinebretzia, hagintzia"
Alth Bot 8. "If, genièvre" Lh. "Tejo" A. Cf. Arzdi Plant1 273, que no cita fuente: "Aginteka (Juniperus
communis), enebro (en Lacoizqueta agintzea)"; se trata tal vez de una interpretación errónea de la grafía
. Izaten ahal den zurik gogorrena da hagintzia. D. Béhéty GH 1933, 93. Hagintze bihotza ezta
bustiaren ez idorraren minbera. Ib. 93. Hagintzezko khotxüska eta beste holako gaiza egiten zien. Ib. 93.
agintzera. Modo imperativo. v. AGINTE-MODU. Menpe-erako adizpiakerok --diño Mikoletak-- agintzeran
laburtuta be erabilten dira [...], onelan: dagida, egisu, begi. Eguzk RIEV 1930, 470.
aginzabaldu (V-gip). Ref. A (aginzabaldu); Iz ArOñ. "Abrirse el erizo de una castaña" A. "Aginzabalduta dao
morkola, maduro" Iz ArOñ.
aginzale, aginzala (Lcc), agintzale. Mandón, autoritario. "Mandón" Lcc. Ama, luze ta zumailla, sudur
mutur zorrotz, begi aundi illun, ezpain me estutu, okotz luze, arpegi bulur, agintzale gisaduna. Zink EEs 1927,
79.
aginzale. v. agintzaile.
aginzalekeria, agintzalekeria. Autoridad, dominio. Guztia nai zuan, guztia eskatzen zuan, eta estueraz,
agintzalekeriz, iñolako betusterik gabe. "Con imperiosidad". Zink Crit 226.
aginzaleki, agintzaleki. Imperiosamente. Goseak eta nekeak menperatu-ta, zerbait atseden-aldi agintzaleki
eskatzen zuanean. Zink Crit 52.
aginzatu. v. agintzatu.
agipide. v. aginpide.
agira (Lar DVC Dv (sin trad.)). 1. "Riña, reprensión" Lar DVC 151. v. agiraka (II).
2. "Baladronada, agira utsa" Lar.
- AGIRA EGIN. Reprender. Kenduten dituzala pekatu egiteko okasino guztietarik, agira egin eta arteztuten
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
404