A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Imperio. Ez da, bada, ikusten historian Agintza baten andizkatze ta atsegintasun beteak iraun izan dabenik
berreun urte jarraituetan ausi bagetanik. Izt C 377.
2. (AN-larr-erro, S ap. A; SP, Ht VocGr 410, Añ, Dv, H). Promesa. Aunque Azkue lo da como suletino, no se
documenta en textos ni vocabularios de este dialecto. Ethorkizuneko ere egin gerthu agintza. EZ Man II 8.
Hartarakotz badarotzut sekulako aginza, / zuri, eta ez berzeri, gordetzeko bihotza. Ib. 19. Profeten agintza
jeneralen gañean. EZ Noel 29. Zuk zeure aginzetan duzun fideltasunaz. Harb 349. Iainko aitak Kristori egin
ziotzan aginzak. Hm 147. Esperanza eta agintza guzien gainetik. SP Imit III 21, 1 (Mst hitz-emaite, Echve
promes). Ordea hala konplitu ere zerauen bere agintza Mendekoste egunean. ES 393. Eztute haiña etsaiaren
agintzek enganatzen. Ch III 6, 1. Eba flakoa utzi izan zen garaitzerat gezurrezko agintza halakoez. Lg I 19.
Egiten ere diotzotzu aginzak; ordean zure aginzak eta sentimendu onak laster sunsitzen eta urmariatzen dire.
Mih 50. Agintzarik maitagarrienak egiten diotza. Brtc 92. Jesu-Kristoren hitzak, / Jainko baten agintzak. Monho
28. Sinhesten duk hire Jainkoak egiten dauan agintza handi, manifiko hori? Dh 174. Agintzik ederrenak. Ib. 249.
Jaunak ez du gibeltzen bere agintzaren konplitzea. TB 2 Petr 3, 9 (Dv, Ol agintza; He agindu, Ker, IBk, IBe
agintzari). Salbazio eternoa billatzeko despreziatzen ditugularik demonioaren aginzak eta
tentazioak (Goldaraz, 1833). ETZ 221. Orhoitzen nintzen emana nuen agintzaz. MarIl 76. Norbaitek egin balerot
diru puska baten agintza, hunen errezki galtzera utziko ez nuen. Dv LEd 46 (Cb Eg II 17 erreal gutxiren promes
bat). Botu eta agintza horien ondotik. Laph 139. Agintz'hoitaz geroztik / gan dire denborak. / Ukhatu diozkate /
hartzedunei zorrak. Zby RIEV 1909, 397. Salbatzaile baten agintza, hitz horren orhoitzapen eztia, izan zirela
hekien sustengua. Lap 148 (V 66).
(s. XX). Isaias Profetak Eliza Katolikoari egin zion agintza miragarria. CatJauf V. Bataio santuan egindako
agintzak berriztu nai ditut. ArgiDL 134. Teatrora juateko / eman ziran itza, / bera ori nola dan / bertsolarin
giltza, / nik biar nun agintza / nor izan banitza. Imaz Auspoa 24, 128. Dezagun orok egin bihotzez agintza: /
elgarrekin eskuaraz gaiten bethi mintza! Ox 157. [Udaberria] udaren alde, sasoin eder eta egun luzeen agintza
da. Zub 122. Orduan, len esandako guziya, lengo eskeñiak, lengo agintzak alperrikakoak dira? Alz Burr 15.
Erregeren agintza jakinik. "Ils connurent la promesse du Roi". Barb Leg 136. Zuek, berriz, senideok, Isaak
bezela, agintzaren seme zerate. Ol Gal 4, 28. Zorionaren lurriña al-ziran, / ala amets-gezur-agintzak? Jaukol Y
1933, 28. Yainkoari zerbait eskañi ta agintza (promesa) bat egiteko. Ir YKBiz 225n. Agintza ederrenak egin
ziozkaten: mehatxuak gero. Zerb IxtS 76. Zuri eta iriari egindako agintzak ez ditut gezurtatu nai iltzean. Zait Sof
148. Orain yare (libre) zegon berak baitegian egin agintza betetzeko. Etxde JJ 212. Bizi berri baten gezurrezko
agintza eta hitz-emateek ergelki liluraturik. Mde HaurB 13. Nun dira zure, haren partiadako agintza eta
espantuak? Larz Iru 144.
v. tbn. JesBih 474. Jaur 194. Hb Esk 38. Elsb Fram 78. Jnn SBi V. Etcham 133. Or Eus 50.
3. (SP, Lar, Añ, H). Oferta. "Offre" SP. Nai badezu mintza, / orain da agintza. (Interpr?). AzpPr 96.
Dedicatoria. Obratxoarén agintza ta itzaurrea. LE Doc 29.
4. (V ap. A; Lar, Añ, Dv). Mandato, orden; precepto, mandamiento. "Precepto" Lar y Añ. Mandamiento" Lar.
"Mandato" Añ. "Legado, manda" A. Testamentario iñok itxi bazaituz, begira ea egin bagarik badaukazuz
aren elexkariak eta agintzaak. Añ EL 2 142. Iñoiz edo berriz egitienak palta oi diote Moisesen zortzigarren
agintzari. Otag EE 1881b, 86. Nere aitaren agintzak obeditu bear nituela. Id. ib. 108. Agintz oien kaltez deadar
egiteko bearrak. EEs 1916, 54. Jaun errukitsubak jazoerakaz egunero Bere agintzak gomuta erazoten dauskuz.
Kk Ab I 41. [Gudari] batzuek aldendu ta beren buruzagien erakuste ta agintzarik gabe gudaxkatan leiatzen dira.
Zink Crit 138. Trentoko Batzar ta Erromako Aita Deunen agintzak. JBDei 1919, 292. Bere aitan agintzan
bitartez egondu bear izandu zuala mendi aldean. Ill Testim 17. Erregeak ezartzen du bere agintza [...] ta
erregearen agindu ori edo agintza ori laxter badakitte bere erreinoko guztiak. Inza Azalp 25. Zoriona irixteko
emanik dauden agintza edo mandamentuak. Ib. 141. Jaunaren amar agintzak. Enb 180. Jaunaren legeko agintza
guztiak. Eguzk GizAuz 97. [Legea deritxogu] errazoiagaz batera dagoan, guztien edo geienen onerako dan eta
gizabatzaren arduradunak erazagutu daben agintzeari. Ib. 98.
5. aintza (-tzia det., H (V)). "Force, vigueur" H (que añade los derivados aintzitsua y antzitsua, que parecen
facticios). v. aginte (3).
6. Aviso. v. agindu II (5). Amerikano eskualdun batek erraiten dako eguerdiko orduaren agintza zela, eta
orro samin hura sirena deitu tresna batek egiten zuela. Zub 71.
- AGINTZAPE. (En casos locales de decl., en sing.). (En, de, etc.) bajo el poder. Enparauak orrein
agintzapean, alkargoarentzat lan egin bearko dabe ta alkargoaren jopu izango dira. Eguzk GizAuz 89. Lana
egiñazoten dautse, gudari gorri aen agintzapean. Ib. 116. Errusiko baserritarren bizikerea, zelakoa izan ete zan
Leninen agintzapean? Ib. 130. Gudari gorrien agintzapeko baltsakeria. Ib. 130.
- AGINTZAZKO. a) Prometido. "Qui est de promesse. Agintzazko urheak ez du balio emanikako zilharra, l'or
promis ne vaut pas l'argent donné" Dv. Tristeen konsolagarri, / Duke Bourgoñekoa: / utzi duzu Dauphin berri
/ Printze agintzazkoa. BertsZB 140.
b) De promesas. Gure bizia ez da agintzazko eta desleialtasunezko segida bethiereko bat baizen. MarIl 111.
agintzadun. Poseedor de autoridad. Zumarraga abak bakaldunari ordezkari bat, ango epaikari ta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
402