A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(Dv manu). Jaungoikoaren Legeko amar aginteetan. A. Jauregi EE 1885b, 177. Jainkoaren legeko aurrenengo
agintea. Aran SIgn 62. Jainkoaren legeko zazpigarren aginteak badakizute esaten duala "ez ostutzea". Zab
Gabon 77. Gaztelako Santxo IV-garrenak, 1286-garren urtean emantako aginte bat. Etxeg RIEV 1908, 189.
Gure aginte edo ordena au irakurriko da artzen den egunetik lenbiziko igandean. Goñi 105. Erregeren agintean
zai nago, berak etortzerako prestamen guztiyak egin ditezen. Ill Pill 24. Osabaren aginteak gogotsu beteko ditut.
Alz Txib 102.
3. (V-m ap. A Apend; H), ainte (H (V, G)). Fuerza. "Force, vigueur" H. Ama batek ekusten duenean bere
semetxoa gaixorik, adoregabe ta aginte gutxirekin. Mg CC 207. Dongaro len bizi izan diranak dagoz gaisotasun
andi bateti urten dabeenak legez, argal, aginte gitxiko ta jausi errazak. Mg CO 277. Jaijo dedilla ostera ta
ostera aginte ta adore barri bat guztioen biotzetan. Mg PAb 206. Biarrak geitu biar dau agintia, ta estuban
indar barri batzuk artu. Ib. 205. Gitxi jan, pisu andia, makilladak ugari, larga zuten aginte edo adore gabe.
VMg 62. Grazijaren bide santubai jarraituteko, luur jota, makalduta, aginte bagarik egozan Israeltarrak. fB Ic
III 274. Gatxak gorputz guztia aginteti aterata, argalduta, makalduta itxi deutsalako. Ib. 273. Gatx onduan
geratuten da gorputza koloria zurituta, agintia juanda, jaateko gogo bagarik. Ib. 272s. Nire gorputzak eztauko
aginterik (V-ger). "Mi cuerpo no tiene disposición". A EY III 279.
4. Promesa. Gauza onen bat egiteko eskinia edo agintea juramentuz egiten dabenak. Itz Azald 85s. Amukoa
ta liñoa eramaten dituzte urdalleko miñe zendatzeko agintea egin dutenak. Ayerb EEs 1917, 80. Promes edo
aginteen bat betetzeko bitaartekoen billa etorri oi dirala esaten dute geienetan. Agintea betetzean, berriro
agertu dirala usoen itxuran maiz aditu izan degu. JMB LEItz 99.
- AGINTEAN. (Precedido de gen.) Bajo el mando de, bajo la autoridad de. [Kondeak] guztiak daduzka bere
agintean (c. 1590, Cantar de Bretaña). ConTAV 5.1.1. Gizonik elduenak eta nagusienak bereala Tob-era joan
zitzaiozkan, Masfat-en bilduta zeuden armadunen agintean jartzeko esatera. Lard 135.
- AGINTE-AULKI. v. agintaulki.
- AGINTE-EREMU. Espacio administrativo. Espainia eta Frantzia [...] ez dira hitz soilak eta guretzat
arrotzak. Bi aginte-eremuren izenak dira eta [...] bi kultur-eremurenak. MEIG VI 58.
- AGINTEKO. (Precedido de gen.). Que está bajo el mando de. Ontzi ta jende bere agintekoakin egin izan
zeban laguntza andia. Izt C 491. Abisai bialdu zuen Joab-en aginteko soldaduakin. Lard 203.
- AGINTE-MAKILA. Cetro, vara de la autoridad. Yauraga ez da Yudarengandik aldenduko, / ezta aren
partetik aginte-makilla ere. Ol Gen 49, 10 (BiblE aginte-makila; Ker aginpide-makilla, Bibl buruzagi-zigor).
Lurralde ontako aginte-makilla ta yauralkia nere baititut. Zait Sof 63. Etxahuniako aginte-makilla Juanesek
eukiko luke. Etxde JJ 68. Eolek gaztelu goian du exerileku, ta andik agint-makilla eskun, oro arindu ta paketzen
du. Onaind EG 1956 (5-6), 105 (no está claro que el primer miembro sea aginte). Aietako buru guziak onara,
Aralargo mendi ontara zetozen, bere aginte-makillakin. Eston Iz 159s.
- AGINTE-MODU. Modo imperativo (del verbo). Ez zait galdera alferra iruditzen aginte moduan aigara
behar genukeen ala igara galdetzea. MEIG VI 191. Ze itxura zuen laguntzaile honek aginte moduko 2.
pertsonan. Ib. 192.
- AGINTEPE. (En casos locales de decl., en sing.). (Del, en, etc.) poder, dominio. Gaiztozuloko agintepetik /
guziok libra gaitezen. SMitx Aranz 22. Egunen batean, aita ezpaituk betikoa izango, ene agintepean artuko aut.
Etxde JJ 77. Bizitza pratikoa adimenduaren eta naimenaren agintepean jarri da. Vill Jaink 90. [Ospea] askotan
diruaren edo interesaren agintepean dagoala. Ib. 105. Erromatar buruzagiaren agintepean jarri ahal izateko.
IBk Lc 20, 20 (Oteiza agintera).
- AGINTERA. (Precedido de gen.). Al poder de. Arrapatzeko eta presidentearen agintera entregatzeko.
Oteiza Lc 20, 20 (Brunet jurisdizio eta agintera; Lç seiñorián eta botherean, He, Dv, Leon eskuetan, Ol esku ta
menpera, Or eskura ta menpean, IBk agintepean, IBe esku ta mende).
- AGINTEZ. a) (Precedido de gen.). Por orden de. Ezin pensadu eben nuen agintez edo nora salbaje aek
eroan al eukeen. Lazarraga 1153r. Onetarako Obispo Jaunaren agintez egiten dira lau gauza. AA I 551. Bidaldu
zituan Moisesek Jaunaren agintez amabi zelatari. AA III 297. Herodes Erregearen agintez karzelan katez
beterik zegoala. Ib. 494.
b) Obligatoriamente, preceptivamente. --[Urrikalmeneko eginbideak] noiz zor dira agintez? --Gizon
jakintsuen iritzira pisuak diran estutasunetan. CatBurg 32.
- AGINTE-ZIGOR. Cetro, vara de mando. Ixraelengandik aginte-zigorra yaikiko da. Ol Num 24, 17 (BiblE
errege-makila). Zu zerala-ta ditut agint-zigorra ta Jupiter-en adiskidetza. Onaind EG 1956 (5-6), 105 (cf. supra
AGINTE-MAKILA). Markir-tik yetxi dira nagusiak, eta Zabulon-dik aginte-zigordunak. Ol Iud 5, 14 (BiblE
aginte-makila dutenak).
haginte. "(V), morsure" H.
agintealdi. v. agintaldi.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
400