A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
itziten dabee gaistoak [otsoa] / galdurik bere lau zankoak / baia orregaitik bizirik. Zav Fab RIEV 1907, 533.
Suge izugarriak aginka puskatzen zioten kolkoa. Arr May 57s. Saguak igesi ebilzala / eldu zan txakur mosu
zabala; / zeñek ebazan aginka azkatu / amasei katu. Azc PB 44. Ainka ta zaunka, ikaratu ta zatitu ta ian egin
bear ditugu prankotarrak ostera bere. Ag AL 33. Asi naz bada aparitan, nire tripei ta ogiari aginka. Or Tormes
79. Txakurrak axatu ta aginka il egijen. Otx 68. Aginka ta ostikoka erasotzen zien bere lagunai. TAg Uzt 64.
Arratoi ikaragarriak kirri ta karra aginka zura janaz. Etxde AlosT 28. Lore guztiek aginka / edan zidaten odola.
Arti MaldanB 215. Eurek berak aginka beren loadarrak urratzen zituten. Ibiñ Virgil 104. Atzka, aginka eta
bultzaka. Etxba Ibilt 465.
2. (A Morf 20; -kea det., H (V)), ainka. (Sust.). Mordisco. "El vocablo aginka, ainka, 'mordiendo,
dentelleando', significa para muchos 'mordisco'" A Morf 20. Zakurraren ainka ark erru gaiztoa zuen (ANlarr).
A EY III 264. Gaurko egunean gizarteak darabiltzkin aginkak eta burrukak ikusirik. TAg Uzt 88.
- HAGINKA EGIN (V; Aq 479; ainka eiñ V-m-gip; aginke e. vEys (V)). Ref. A (aginka, ainka); Etxba Eib;
Elexp Berg (ainka eiñ). Morder. "Morder, aginka egin (G). Txakurrak aginka egin dit" Aq 479. "Mutill txikittako
burruketan, debekauta eguan aginka eittia" Etxba Eib. Txakurrak egiten dabena bere egingo zeuskit: aginka.
A Ezale 1897 263n. Ziraunak azi ziran eta aginka egin eutsen gizonari. Itz Azald 179. Aginka egin zion /
txakurrak bezela. EusJok II 169. Ezin ixan eutson kendu [aiztua], katuba lez aginka ta ostikoka egiten ebalako.
Kk Ab I 38s. Ara non yatorkazan txakur gustijak [...] berari aginka egitteko. Otx 69. Miñ artzeko, belarrian ala
biotzean aginka egiten dizute? Zait Sof 170. Muskerrak ainka ein ezkero (V-gip). Gand Eusk 1956, 212. Bai,
atzo be "alondigako txakurrak" aginka ein jestan. SM Zirik 93. Ta gero etzion egiten haginka jabearen
zakurrak. Osk Kurl 136. Zakur zaunkatzen bazekiten [sofistak], bear zutenean, bai orixe: beren mingain luzeari,
ostera, aginka egin bide zioten maiz. Zait Plat 151.
Ai, ene ai! Beljika, Beljika! / Otsuak dautzu aginka. Enb 134.
haginkada (V; H), ainkada (V), ainkara (V-gip). Ref.: A (aginkada, ainkada); Etxba Eib; Elexp Berg
(ainkara). Dentellada, mordisco. "Morsure" H. "Eiñ zestan aginkadiagaz, orbana laga zestan betiko" Etxba
Eib.
Tr. Exclusivamente meridional, más frecuente entre los vizcaínos. Sólo hallamos algún ej. con egin en Erkiaga
(la construcción gralmente. usada es aginkada eman).
O eriozko infernuko pekatuaren zazpi burudun suge nazkagarria! Zenbat aginkada animari [...] ematen
diozka. Cb Eg II 173. Aginkada krubelakin amurratuta legez kendu eutsan bizitzia. Zuzaeta 135.
Murmuradoriaren miiña [...] da aginkada bategaz iru personari benenua ezarten deutsan bibora bat legez.
JJMg BasEsc 99s. Eztau sentietan bere bijotzian pekatubaren agindaka edo erremordimenturik. Astar II 225.
Bere konzienzijak emoten eutsazan kezka ta aginkadaak. Ur MarIl 58. Arimako kezka ta aginkadak ez dira izaten
ain bizi eta zorrotzak lenago legez. Itz Berb I 15 (en la versión guipuzcoana kezka ta atsekabeak). Topau
eutsazan idunean aginkada-zauriak odoletan egozala. Echta Jos 246. Bereala aginkada aundi bat zentzun, ta
arnas guztiaz arraiña ekarteko inderka jarri zan. EEs 1918, 127. Bein batean mutikotxo batek eldu gabeko
intxaurra artu zuan baratzan, eta beste gabe aginkada bat eman zion moskolari. EgutTo 4-1-1919 (ap. DRA).
Txakur aginkadarik artu barik. Otx 69. Txakurraren aginkadea, txakurrak osatu (V). "Mordedura de perro, la
cura el perro". A EY III 72. Ez ote dek azalik txarkeria aurrez-aurre ta gizonki egiteko? Ezkututik sartu bear ire
aginkada pozoitsua. Etxde AlosT 74. Ta aoa zabaldu ta aginkadea emotera yoiakon. Bilbao IpuiB 128. Azurrari
azkenengo aginkadak egiten eutsazan bitartean. Erkiag BatB 95.
haginkaka, ainkaka (A Morf 20). "Mordiendo" A Morf 20. An gelditu zan Mainton Itzontzi, berriketan,
lukainka-muturrari ainkaka. Ag Ezale 1897, 188a.
aginkalari. v. haginkari.
haginkari (V-gip; Ast Apol 90, Añ, H, A; aginkaari V-gip), aginkalari (V-gip), ainkari (V). Ref.: A (ainkari);
Iz ArOñ (agínka(la)ri); Etxba Eib (aginkalarixa). Mordedor (tbn. fig.). "Agínka(la)ri, mordedor" Iz ArOñ.
"Txakur zaunkarixa, ez aginkalarixa, esaten dabe" Etxba Eib. Au gaiti umeen adiskidetasunak ez dira
estimeetan, laster galduten dirialako. Ta nausijeenak bere bildurra, arduria, ta zelo aginkarija eureekin daukee
geijeenian. fB Ic I 60. Ze bide bada, onako dudaak ta arimako ar aginkarijak kenduteko? fB Ic III 168. Txakur
ausilaria ezta aginkalaria (V). EgutAr 12-2-1912 (ap. DRA). Kurrika aginkariekin burnia irauliz [kiklopeak].
Ibiñ Virgil 111.
haginkatu. "Agínkaatu, mordisquear, marcar con los dientes" Iz ArOñ.
aginketa. "Mandamiento, mandamentua, aginketea" Lcc.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
394