A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Egonik bere aragija arimiaren agindupe oso osuan. Ur MarIl 104.
b) Con orden de. Ereiñotzei irakasteko agindupean zorionez gainezka Eurotas-ek entzun zizkionak. Ibiñ Virgil
50.
- AGINDUPEKO (Añ). a) Súbdito, subordinado. "Súbdito" Añ. v. aginpeko. Beste ainbeste esaten da [...]
nai juezak bere agindupekuai, nai ugazabaak otseginai [...] eragotzita daukeen denporan, olgeetia gaiti. fB Olg
42. Erremedijua imini biar dabeela, guztiz galdu ez ditezan euren agindupekuak. fB Ic II 217. Bera ezagututen
ebeela euren Jaun eta Jaungoikotzat eta konfesetako ziriala bere menpeko edo agindupeko. Astar II 207. Bildur
izatia seme edo agindupekua urlija edo urlijagaz batuten badira galdu leitekezala. Ib. 179. Deabru okerraren
adu gaiztoko agindupekoak izatera. Añ EL 2 5 (EL 1 serbitzariak). Zeure agindu-pekoai itxiten badeutsezu alango
tokietara yoaten. Ib. 149. Bere serbitzari eta agindupeko guziak [...] bidera irten zitzaiozkan. Arr GB 10. Ni, oh
Ama laztana, zure agindupekoa naiz. Arr May 91. An ikusi eben alkar Teobaldo dukearen ienteak eta eure
aitaren agindupekoak. Ag AL 14. Geure agindupekoak eta geuk bere Sakramentu au ainbat lasterren artuteko
alegin guztiak egitea. Itz Azald 168. Nire aitaren erailleekin bizi naiz, beren agindupeko. Zait Sof 18. Eskatu
bear dezun guzia, zure agindupeko Loinaz'tar Erramoni. NEtx Nola 14 (fórmula epistolar de despedida).
Odolgiroz agintari izan eta mundu ontan agindupeko izatea suertatu. Etxde JJ 268. Bere amaren agindupeko
zan. Ib. 239. Benetako agindariak, izan ere, eztuela bere buruaren egokia begiratzen, agindupekoarena baizik.
Zait Plat 140. Baina erdararen mendean ibili, haren agindupeko izan gure hizuntza bakantzeko eta murrizteko?
MIH 85.
b) Obligatorio, preceptivo. --[Errukizko egikerak] noz izaten dira agindupekoak? --Gizon aituen eretxian
astunak eta estuak direan bear-orduetan. Itz Azald 120.
- AGINDUPERA. (Precedido de gen.). A la obediencia de. Dometan dot gorputz au, ezten dot, ta ekarten dot
neure agindupera. fB Ic II 277. Oni dei egiten deutsa Jaungoikuak inoren agindupera, an ezi ta mansotu
dagijen. fB Ic III 315. Erregeak, bere agindupera ekarri ondoren ere, autonomia utzi ziolako. Mde Pr 254.
- AGINDUPETARA. (Precedido de gen.). A la obediencia de. Bere borondate ta agindupetara laister ekarri
zun. Etxde JJ 68.
- AGINDUPETATIK. (Precedido de gen.). De la obediencia de, de la sujeción de. Non [kurtzean] il gura izan
eban / gu ateretiarren / geure pekatuaren / ta areriyo gaistoaren / agindupetarik. CatLlo 3.
- AGINDUPETIK. De la obediencia, de la sujeción, del poder. Gezurti, itz labañ zaleak, biotz tolestua
dutenak, igo oi dute sarri leku goietara, agindupetik agintari izaitera. VMg 73. Agindupetik kanpora dagozan
zismatikoak. Itz Azald 45.
(Precedido de gen.). Daki gure arimen arerijo onek [demoninuak] Sakramentu onek ateraten dituzala
gizonak bere agindupetik. Astar II 227. Orregaitik astotxua / ebilen beti ta beti / nos onen agindupeti / aterakoan
burua. Zav Fab RIEV 1907, 530. Idumearrak eta Siriarrak asi zitzaiozkan zirikatzen, eta bere agindupetik irten
naiez. Lard 215. Erromaren agindupetik aldendu ziran Greziatar da beste Sortaldeko kristiñauak. Ag AL 109n.
Etzun [morroia] bere agindupetik uxatu. Etxde JJ 269.
agindute. v. agintze.
aginduzale. Mandón. Gizon ederra daukat / munduan legia, / fandangolaria da / parerik gabia; / lanian
gogorik ez, / agindu zalia. Xe 254.
haginetako (V-gip; A Morf). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. "[Golpe dado] en los dientes" A Morf 122. "Golpe
a la quijada. Agiñetako batekin lurrera bota eban" Etxba Eib.
hagingabe, aginbage (Lcc, Añ (V)). Desdentado. "Desdentado, agin bagea" Lcc. v. HAGIN GABEKO (s.v. 1
hagin).
hagingabetu, aginbagetu (Lar). "Desmolado, [...] aginbagetua" Lar.
aginka. v. aginduka (2).
haginka (V; Ast Apol 96, H), hainka (V-gip, BN-baig), agika. Ref.: A (aginka, ainka); Etxba Eib (ainka). 1.
(Adv.). A dentelladas, mordiendo (tbn. fig.). v. HORTZ-HAGINKA.
Tr. Documentado exclusivamente en la tradición meridional.
Muxika arerioakaz agika. "A dentelladas con los enemigos". RS 270. An suge, zirau, zapo, armiarma, dragoi
[...] aginka, ta atzaparka animak puskatzen bezala. Cb Eg II 205. Asitzen da ozka eta aginka erlijioko ordenetan
bizi diranen kontra. AA I 89. Ezagutu dituzue lagun urkoaren izen onari edo famari ozka ta aginka ari
zaizkanak. AA III 425. Txakurrak oi dabilz alkarri aginka, zaunkaka ta gorrotoz aginak erakusten. fB Ic III 235.
Zorion gustijonen erdijan egongo jaka aginka bere konzienzijako aarra. Astar II 223. Eta aginka ebagirik /
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 393
mende.