A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(s. XX). Aren aginduz edo esanez beren gurasoak emon deutsiez [...] milla errealak. Ag Kr 191. Nere aita
probintzialaren aginduz idatzi ditut oar auek. A Ardi 107. Jaungoikoaren aginduz Erroman jarri zuan bere
Gotzai Alkia. Inza Azalp 100. Monjiak osalariaren aginduz, esautson ankak ebai biar yakozala. Kk Ab II 47.
Gauaren aginduz, orra sua itzali. Ldi UO 21. Noren aginduz jantzi duk ori? Or Eus 181. Beste batzuk baltsan
edo nastean erabillezan Leninen aginduz. Eguzk GizAuz 130s. Adiskideen negarrik gabe, onelako legien
aginduz, arrillobi bakan orren zulo barnera, yoan bai-noa. Zait Sof 185. Erri-buruen aginduz zenbatza edo
estadistika bat egin zan. F. Labayen in Munita 6. Berak, erregearen ordezkiaren aginduz, eraiki behar izan zuen
urkabetik. Mde Pr 253. Kapitanaren aginduz [...], ekaitzak ontzian egindako ondamen eta okerrak antolatzen asi
zan jendea. Anab Poli 65. Arein aginduz Ipiñeburure be eldu zirean gixon-batzaillak. Akes Ipiñ 11. [Piztiaren
egiñak] ulermenaren aginduz ordenatuak baleude bezala. Vill Jaink 71. Txarri aundi bat il eben Olarratzen
aginduz. Erkiag BatB 102. Orain berriz Alde zaharra, bihurtu zaigu [Parte zaharra], mintzatzen ez den herriaren
aginduz. MEIG VII 39. N-dun atzizkia beharko luke ondotik, gramatikaren aginduz. MEIG V 79.
v. tbn. Astar II 4. Bv AsL 139. Itz Azald 12. Goñi 80. KIkG 24. Enb 82. Otx 120n. Ir YKBiz 107. Etxde JJ 254.
Bilbao IpuiB 85. Izeta DirG 122. MAtx Gazt 103. Ibiñ Virgil 116. NEtx LBB 166.
- AGINDUZKO. "Juramento [...] promisorio" Añ. Besteari deritxo aginduzkoa; eta da juramentu egitea gero
etorkizunean zerbait egingo dala. Añ MisE 196. Jakinik ze gogo edo intenzinoe eta uste euki biar dan aginduzko
juramentuban. Astar II 63. Lau modutakua da juramentuba, baijeztua edo baijezkua, zematugina edo
amenazankua, biraozkua eta aginduzkua. Ib. 60.
- AGINTZEKE, AGINDUTZAKA. Sin ordenar. Mugarriren batzuk kendu, laburtu edo luzatuten ditubenak
Justiziak edo parte biak agindutzaka. CrIc 81.
hagindu. 1. "(L), ébrécher, s'ébrécher parlant d'une lame d'instrument tranchant" H. 2. "Salir los dientes
(FSeg)" A.
aginduera. v. agintera.
aginduerazi. v. aginarazi.
agindugarri (H). Obediente. Baña ze umil, ze agindugarri edo obediente. Astar I VII bis [?] (ap. DRA).
aginduka. 1. Dando órdenes, mandando. Goizeko irurak baño len asten zan deadarka, otoizka ta aginduka.
Ag G 27.
2. aginka (B ap. Izeta BHizt2). "Ofreciendo. Or ai dire aginke" Izeta BHizt2. "Aginke ta iñork ez nai" Ib.
hagindun (V-gip ap. Etxba Eib). 1. Dentado. "Ez da mira izatekua aren ortza, aginduna jaixo ei zan da" Etxba
Eib. Cf. gezur-hagindun s.v. GEZUR-HAGIN. Geure auzoan bizi da Ameriketatik oraintsu erriraturiko mutil
zaar bat, orrazi zaarren aginduna [= 'que tiene dientes de peine viejo']. A BeinB 64.
2. (V-gip ap. Etxba Eib). Diente de una rueda. "Makiña arek, agindun errobera asko ditu" Etxba Eib. "Iittai
aginduna, la hoz dentada para cortar trigo, hierba, etc." Iz ArOñ (s.v. iítaai).
agindupe. Tr. Propio de la tradición meridional, es algo más frecuente en textos vizcaínos. En DFrec hay 10
ejs.
(Como sust. pleno). Poder. O Jaungoiko baten agindupe edo poderio miragarria! Itz Berb I 356.
- AGINDUPEAN. a) (Precedido de gen.). Bajo la autoridad de, a las órdenes de. "Agindupean egon, [...] estar a
la obediencia, sujeto" Izt 81r. Guraso zaar asko ikusten dira [...] lotsa gaistoko umeen eskupian ta
agindupian. fB Ic I app. 5. Pamelija andija edo jente andija bere agindupian daukanari esaten jakon legez
pamelijaren buruba. fB Ic II 263s. Jaungoikua gizon ta emakume baten mende ta agindupian! Ur MarIl 99. Zer
balijoko leuskizu eukitiak zeure mende ta agindupian mundu guztija. Ib. 11s. Guziak alkarrekiñ bakar artan bizi
ziran, guziak Bonfilio Monaldiren agindupean. Arr May 168. Bere agindupean bizi dira aizea ta trumoia. Ag AL
142. Gobernuaren mendean eta agindupean. Itz Azald 53s. Nok emon leikez parkamenak? [...] Apezpikoak edo
Obispoak euren barrutiyetan edo euren agindupean dagozan lekuetan. Ib. 150. Mendian zeuden oraindik ardiak
eta moxalak, Joseren agindupean. Ag G 202. Onzpurubaren agindupian txaneletan sartu ta abijau ziran iparalderantz.
Kk Ab I 81. --Noren agindupean abil? --Santa Kruzenean. Or SCruz 43. Neri deritzat / Garazi urregorria,
/ Dazianoren agindupean / erio gorri ikusia. Or Eus 227. Emen dezu beti zure agindupean, Maiztegi'tar
Luisa. NEtx Nola 19 (fórmula epistolar de despedida). Pilotuaren agindupean, lurrin-makinattoaz ziarduen
itsas-langileek. Osk Kurl 129. Gauza andia zeritzaioten buruagoaren agindupean bizi izateari. Zait Plat 117.
Ninakor-en agindupean gogozago ekien egoten. Erkiag BatB 17. Zenbait etxetan aita semearen agindupean
bezela, jeneral agintari ura, gizon ospetsu izan arren, soldaduen mendean baitzegoan. Salav 74s. Eta zure
agindupean Urte-Nagusiak len-urratsak emango ditu. Ibiñ Virgil 43.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 392
mende.