A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
buruzagiaren aginduak baino gehiago etzenuke zuk iraunen. Arti Tobera 280. Zer da legea? Naimenak edo
borondateak bere buruari ematen dion agindua. Vill Jaink 90. Besteren gauzik ez ostutzeko / zazpigarren
aginduan. Uzt Sas 217. Sinai berrian ikasi duten agindu bakarra. MIH 374.
v. tbn. Zuzaeta 48. JJMg BasEsc 178. Zav Fab RIEV 1909, 38. Goñi 85. A Ardi 69. Ill Testim 13. KIkV 58. KIkG
40. ArgiDL 28. Inza Azalp 47. Altuna 26. Alz Ram 49. Ir YKBiz 455. ABar Goi 49. TAg Uzt 193. Zait Sof 166.
Etxde JJ 69. Bilbao IpuiB 33. SM Zirik 73. Akes Ipiñ 14. Izeta DirG 90. Osk Kurl 39. Erkiag BatB 102. MAtx
Gazt 84. Ibiñ Virgil 73. Etxba Ibilt 479. Xa Odol 273. Berron Kijote 61.
"Manda, legado" Lar y Añ. Ea leenago zorrak difuntuenak kunplidu eztituzan, aginduak kunplidu baño
leenago. "Si no cumplió primero con las deudas del difunto que con las mandas". Cap 114. Ea etxi eban
[testamentarioak] kunplitzaga difuntuen agindurik. Ib. 114.
2. Promesa. Beranketan jakanari emaiten agindua dago aginduaz damutua ta garbatua. "Lo prometido". RS
521. Ez du berantzen Jaunak bere agindua konplitzerat. He 2 Petr 3, 9 (TB agintza). --Zeñen gainian ezarri biar
dogu geure Itxarapen au? --Jainkuaren agindu edo eskinien eta Jesu Kristoren merezimentuben gainian. CrIc
121. Juramentu egiten danian [...] iru egija edo uste euki leikez [...] irugarrena agindu edo esana egitia. Astar II
61. Botozko aginduba ez egitia. fB Ic I 135. Ezkontzako berbia ta aginduba gauza andija ta astuna da. fB Ic III
358. Jakin pekatu ariña dala arako guzurra, arako agindua ez betetia. Ur MarIl 90s. Seguru ondo Inazio gurea
alde batetik Jainkoaren agindutzaz. 'Bien seguro Ignacio de la promesa divina'. Aran SIgn 106. Baña urrengo
beta zetorkionean agur agindu onak, agur asmo ederrak. Ag G 130. Bataioan egindako aginduen berrizkuntza.
ArgiDL 134. Enintzan aiztu, enaiz aiztuten... / Agindua zor dala-ta. Enb 199. Atera ditzagun, adibidez, euna
laurlekoko akzioak. Artu nai orok len-agiri bat izendu bezate, onenbeste-ainbeste eman-agindua sendotzen
dutelarik. Ldi IL 73s. Badakit aren agindua betiko bizia dala. Ir YKBiz 429. Ez ezpain ertzeko agindu errazak,
baizik lanak eta nekeak. ABar Goi 27. Gizartekeri-zaleak ori edonon eta edonoz eskiñi ta agintzen dabe: baña
agindua bat ta emona bi. Eguzk GizAuz 40. Maite-aginduak alkarri bialtzeko ere etzuen gazteak beste iñor nai
izaten. TAg Uzt 202.
3. Poder, autoridad. Alango gizon errukior ta prestuben agindubaren beian zorijonekuaguak izango ziriala
lengo legeen azpijan baño. Mg PAb 218 (v. agindupe). Zarabiltzela [Judegu gogorrak] bultzaka or-emen euren
aginduaren azpian. Añ EL 1 199. Faraon gogorraren aginduaren azpitik urten eben isaeldarrak. Añ LoraS 11.
Eukirik agindu eta eskubidia esaten zitubeezanen ganian, agindu zeuntsen isilik egozala, edo galazo zeuntsen
olako berbarik esaten? Astar II 147. Padezidu eban Ponzio Pilatosen aginduaren bean. CatBus 5.
4. Encargo, recado. Zuk eztozu gaur etxetik urtengo neuk esaten deutsudan agindura baiño bestetara. Ag AL
82. Gure neskatillea nagusien agindu batzuk eginda kaletik etxera sartu zanerako. Ag Kr 164. Orregatik ibilli oi
zan Oñatiko alderdietan [...] urliari zama bat jaso ta besteari agindu batzuek egin. Ag G 299. Agindu bat
dakartzut... labur esateko, / semeak Garazi nai luke beretzako. "Encargo". Or Eus 134. Zu bezelako gizon bat
bear det agindu bat egiteko. Zure lanaren ordez diru-mordoxka bat emango dizut. TAg Uzt 199. Amari be
aginduak pozik egiten eutsazan. Alzola Atalak 50.
5. Aviso. v. agintza (5). Eskualdunen artean, agindua edo deia ongi artzen dute. FIr 189 (se refiere a que el
moribundo acepta de buen grado el que se llame al cura).
6. abindu. Ofrecimiento. Zeure abinddu ta eskeintzea ontzat arturik, aztuntasun au ementxe berton arinddu
daikedala otu yat. Otx 64.
- AGINDUA EGON, AGINDURIK EGON. Estar obligado. --Zer aditzen dezu Kristoren gizonaz? --Jesu-
Kristoren fedea duena, zeña dan bataioan artu zuena, eta geroztanik bera serbitzera agindua dagoena. CatBurg
10. Bera serbietara agindurik dagoana. Cb CatV 13 (tbn. en CatBus 9).
- AGINDUAN. (Precedido de gen.). A las órdenes de. Monja pobre, triste, lau ormaren artian sartuta, inoren
aginduban daguana izatia. fB Ic II 293. Geure gogua, geure burutazinoiak [...] egozala ziur, zintzoro ta prest
geure borondatiaren edo nailliaren esanian ta aginduban. Ib. 261. Gizon bat edo emakume bat gurari txatxar
baten aginduban egotia. Ib. 272. Diabruaren aginduban. fB Ic I 5. Baña ez ebeen gustijak iraun Jaungoikuaren
aginduban. Astar II 281.
- AGINDU-HAUSTE. Infracción. v. LEGE-HAUSTE, hauste (2). Aingeruak esandako itza sendoa izan
bada, eta edozein agindu-austek eta biurkerik ordain zuzena artu badau. Ker He 2, 2 (Ol, IBk (h)auste).
- AGINDU-BEHAR. a) Ansia de poder, de mando. Zuk sortzetik agindubearra dakartzu odolean eta gizona
zure esanetara makurtu nai duzu. Etxde JJ 142. Orren arropuzkeria, orren agindubearra. Ib. 105.
b) Mandón, autoritario. v. AGINDU-GURA. Itz batean, Allande gizon nausikor eta agindubearra zan. Etxde
JJ 69.
- AGINDU-EGINEKO. "Agindu egiñekoa da (G-goi), es obediente, hace lo que se le manda" A
- AGINDU-ESANEKO. Obediente. Agindu-esaneko andre ona, ta seme-alaba eder eta ongi aziak zituen. Zait
Plat 82.
(Precedido de gen.). Lege orixe ezagutu bear du gure adimenak: aren agindu esaneko ta mutil izateko
eginbidea dugu. Zait Plat 34s. Orobat lerroa, kolorea ta itza gogoaren agindu esaneko mutil oi dira. Ib. 153.
- AGINDU ETA EGIN. "Agindu ta egina dirudi, parece hecho de encargo (V)" A EY III 282. Gure Elizako
San Kosetxu ederra ostuko baleuskue, neure senarra da agindu ta egiña langoxea [...] altara-ganean egoteko. A
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
390