A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
ahaleginbide, aleginbide (V-ger ap. Iz ArOñ). Intento, empeño. "Ezin baiño lenago zazpi alegin-bide dagoz"
(V-ger) Iz ArOñ 49.
ahalegindu (H), alegindu (V, AN-gip; Lar, Añ), aleginatu. Ref.: A Apend (alegindu); Garbiz Lezo 163; Elexp
Berg (aleginddu); Gte Erd 269. Empeñarse, hacer lo posible. "Esmerarse" Lar y Añ. "S'efforcer, faire son
possible" H (que añade alegitea, atribuido a Cardaberaz, aunque en éste sólo encontramos alegindu). "Olango
bearretan aleginduten gara (V-arr)" Gte Erd 269. v. saiatu. Tr. Antes del s. XX sólo se documenta en
Cardaberaz. En DFrec hay 44 ejs. de ahalegindu y 11 de alegindu, de los que sólo uno es septentrional.
Onetan bere alegiñaz alegindu edo esmeratu zan. Cb EBO 50. Burdidunak alegintzen ziran alkarregaz batera
ibilteko. Kk Ab I 115. Aien egikizuna ondo bete dezaten alegindu. JBDei 1919, 266. Jakin bearrak ikasten
alegindu zera. ArgiDL 27. Berau indartzen / alegindurik / uda, negu, egun ta gau. Enb 141. Zerbait egin al
banezaizuke aleginduko naiz. Lab EEguna 73. Bertako osalari arduratsuak asko alegindu arren, mutilla bai
yoian eriyotzaruntz. Kk Ab II 49. Geiago dezakenari sari aziagoa ateratzen alegindu bear zakiote [=
zatzaizkiote]. Ldi IL 153. Bizi geradenok, alegindu gaitezen aren alde. ABar Goi 73. Ariei on-egiten alegindu
izan zan noznai arretaz. TAg Uzt 257. Auek alegindu ziran alako zentzugabekeria burutik uxatzen. Etxde AlosT
66s. Zulo barnea aztertzen ahalegindu. Mde Pr 113. Hasieratik ahalegindu zen bere sentimenak eskutatzera.
Mde HaurB 22. Leturiaren paperak billatzen asko alegindu arren. Txill Let 73. Jon, bigun itxuraz, zarbokeriz
berbegiten aalegindu zan. Erkiag Arran 99. Zuk be... bateo egunean jantzi jatzun soñeko zuria beti garbi
gordeten alegiñatu zaite. EgutAr 7-12-1958 (ap. DRA). Danen gogoa betetzea erreza ez bada be, orretara
alegindu gara. SM Zirik 5. Alegintzen zan bere andria ta auzokuak konturatu barik etxian sartzen. Ib. 25.
Lanean gogor alegintzea. Basarri 104. Ailperrik baña alegindu zan / andra lizuna lanean: / onen esanak etziran
sartu / Agedaren biotzean. NEtx LBB 367. Jendeai umore ona emoten bakar-bakarrik alegintzen ziran. Alzola
Atalak 141. Bixak alegindu ziran alkarregaz bakarrian agertzeko. Etxba Ibilt 459. Zuen gogoa betetzera nik /
bear nuke alegindu. Uzt Noiz 21. Zuendako sendotzen nai naiz alegindu. Xa Odol 337. Bilhustu, hustu, sentipen
oro bazter, / ez gorrota, ez ahalegin. Lasa Poem 109. Ez bait-dugu norengan bengatzerik izango, ortaraxe
aleginduko bagiña ere. Berron Kijote 187. Etxepare baino lehenagokoak ahalegindu gara biltzen. MEIG VII 80.
[Pintura-mota horrek] hegoak mozten dizkio, hain behar lituzkeenak hasieran bide berri bila ahalegintzeko.
MEIG I 68.
v. tbn. Alegindu: GMant Y 1933, 188. BEnb NereA 261. MAtx Gazt 59. Bilbao IpuiB 116.
ahaleginka, aleginka. Empeñándose, esforzándose. Arditxoen bat ez ote dabil sasi artetik irten eginda,
aleginka? AEmil AndreM 18. "Euzko-Gogoa"k kementsu ta bizkor dirau euskal-barrutian lanean aleginka. EG
1954 (11-12), 205. Belaunik-belaun arbasoengandik ondarez iarauntsi dituzten egiak eta usteak zinki-minki
iagoten katazkan (aleginka) alegina egiten dutenek. Zait Plat 6. Nahiz lekuko batek ikusi zuen haurra salbatu
nahirik ahaleginka. Mde HaurB 106.
ahalegintsu, alegintsu. Esforzado. Mutillak orduantxe, len baiño bere alegintsuago, berak soiñua io ta
berak dantzan egiten eban. A BGuzur 110.
ahalegintto, alegintto. Dim. de ahalegin. Ez da aundi, bizi ontan eta adin ontan nik loaldi garbian
alegintto batez atsegin orieri gutti edo batere ez ederrestea. Or Aitork 279.
ahalegintxo, alegintxo. Dim. de ahalegin. Erdia asmatuz eta beste erdia alegintxo bat egiñez, oituko al
dira euskaldunak irakurtzen. Or SCruz 8. Egunez bear dala otoitz egiteko dan gutxieneko alegintxo bat bederen.
Or Poem 557n. --[...]. Pixkor? --Alegintxoak eginda. Gure urteak ez dira sendatzeko. NEtx LBB 60. Atsekabe
dut, andre zirkilbiligarria; nik ere egingo ditut alegintxoak, berorrek aña urte ederrik eta galantik eskuratzeko.
BU Egan 1968 (1-6), 49.
- AHALEGINTXOAN. En lo posible. Maldarrari eraso zioten berriro; alegintxoan, basoetako gerizpe
atsegiñetatik ibilliz, orratio. TAg Uzt 83.
ahalegintzaile, aleginzalle (V-gip ap. Etxba Eib). "Aleginzallia, voluntarioso, esforzado. Mutill urrixa baña
alegiñzallia, muchacho corto pero voluntarioso" Etxba Eib.
ahalegorritu. v. ahalkegorritu.
ahalehor, aoleor (Lar). 1. (Adj.). "Boquiseco, aoleorra" Lar.
2. ahalegor (L ap. A; Aizk (L)). (Sust.). Sequedad de la boca. "Sequío de boca" Aizk. La fuente de Azkue es
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
39