A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
segeretua agindu zioten Iñaziori. Laph 39. Ogi bat egunero agindu ei eutsen, / familian goserik euki ez egien.
AB AmaE 296. [Eskiliok] bere bizi guzian bera serbituko zuela, Maria txit santari agintzen zion. Arr May 148.
Beraz, huna non dathorrela Jesu-Kristo, mende guzietako Asmakariek urrundik agindu zutena. Arb Igand 61.
(s. XX). Lenengo egunetan Indianoari agindu eutsan bere alde emongo ebala. Ag Kr 176. [Presidentak]
agindurik itsas leihorretako sarkuraren idekitzea ardietsiko deiela. JE Bur 116. Agintzen duena ez du betetzaka
uzten. A Ardi 50. Sari andi bat abinduta eguala lapurrak nortzuk ziran agertzen ebanarentzat. Kk Ab I 24 (v.
tbn. II 141). Nere txikitxua ta / nere politxua / nori eman diozu / neri agindua? Inza in Jaukol Biozk VIII.
Juramentuz agindu zun, gure Fueroai eutsiko ziela. Or SCruz 15. Au egiteko laguntasuna / askok agindu ta emon
dabe. Enb 138. Lagun on bat agindu duzularik lehenbiziko emazteki zantzailari. Barb Leg 61. Otoi ta arren, eta
aginddu ta abinddu, azkenian lortu eban bere gurarija. Otx 92. Egi biribil-samarrak bota bear zitula agindu
zigun Urlia yaunak. Ldi IL 57. Mesia, Yuduai aspalditik ainbeste aldiz agindu ta iragarri zitzaien Mesia ura. Ir
YKBiz 397n. Jaunak agindutako zerua. Eguzk GizAuz 188. Bixtan da elhe horiek Jesu Kristo gure Jauna
agintzen zutela. Zerb IxtS 24. Nik nere lagungoa "baldintzakoa" agindu neraukon. Mde Pr 63. Txarkeriz
dirautenai Jaungoikoak agindu dien suzko zigorraz zemai egiñik. Etxde JJ 140. Goiz aretan Zezili zala-ta,
karteriari agindu eutsan betekadia! Zati baterako izan bear eban dirua. Bilbao IpuiB 28. Batek goizeko bostetan
eramago ninduala abindu zidan. Anab Aprika 70. Baitta laguntzia aindu zetsan aurrera eruateko asmu
negargarrixa. Etxba Ibilt 457. Txekorra il da dirurikan ez, / beti geroko agindu, / lenbizi saldu aragiak da / gero
txekorra ordaindu. Uzt Sas 201. Toboso aldera joango dala agindu bear dit. Berron Kijote 113. Ez ahal da
luzatuko agindu zaigun liburuaren bigarren zatia. MEIG III 87.
v. tbn. Mih 57. Mg CO 91. Gco II 30. Añ EL 2 135. Zav Fab RIEV 1907, 98. MarIl 96. CatLuz 41. Hb Esk 89. PE
58. Arrantz 33. Sor AKaik 133. Bv AsL 220. Elsb Fram 78. Jnn SBi 32. Itz Azald 49. Urruz Zer 73. KIkV 23.
KIkG 23. ArgiDL 106. Inza Azalp 127. Tx B 150. Lek EunD 47. SMitx Aranz 123. SM Zirik 127. Osk Kurl 128.
(Con bere, neure, etc. buruari). "Ez zure buruari agint giristino ona zarela (He), ne vous imaginez pas que
vous êtes bon chrétien" Dv. Ez diozozula zure buruari agiñ segurantza osorik. Ch I 25, 1. [Ixiltasun] hau
gardatzen dutenek bere buruei agiñ diozokete bitoria eramanen dutela. He Gudu 149. Eta aurthen hillen
direnetarik ez bide da bat agintzen ez dioenik bere buruari bertze urthe baten bizia. Lg II 250. Halarik ere ez
diot ene buruari agindu errateko guzien gerizean emanen naizela. Brtc 8. Berak ezaguera izan ta nik
eskuratzeko neukan gogoa jakin, erosgoan sei errial baño geiago bere buruari abindu ta artu zitzakean. "Se
pudiera prometer" (Quijote IX). Anab RIEV 1928, 610 (AIr ib. 602 uste luke, Ldi RIEV 1929, 209 opa
zezazkion). Bere buruari adiskidetsu aritzea abindu zion. Anab Eusk 1933, 224 (tal vez 'se obligó').
(Part. en función de adj.). Prometido. Intenzionea duke [Antekristek] xoil bide-gabezkoa, / Iesus agindua
dela sinhetsaraztekoa. EZ Man I 65. Lehor agindua. EZ Man II 197. Zeru gorari agoka / suspiraz, o zerua; /
egor azu bidalduko / duzula agindua. EZ Noel 29. Zure ontasun aginduetara nihon behatztopatu gabe laster
egiteko. EZ Eliç 203. Israeldarrak lur agiñdurat goatetik gibelatu nahi zituztenek. He Phil 6. Athera ziren
Egiptotik heltzekotzat lur agindurat. Lg II 239. Hark bethetzen ditu profetek erran guziak hogoi mende aitzinetik,
iduriz ezin zitezkenak; bethetzen denbora, toki eta itxura aginduetan. Hb Egia 50s. Haren familiatik sorthuko
zela Salbatzaile agindua. Jnn SBi 3. Salbatzailearen edo Mesias aginduaren esperantza aurkitu gabe. Lap 148
(V 66). Mesia agindua, Salbatzalea mundura bidali duelako. Ir YKBiz 13n.
3. (V, G, AN; Dv, H). Ref.: A Apend; A EY III 273; Asp ANaf. Dejar, permitir. "Gogoak ez darot agintzen
horren egitea" Dv. "Lagunduko zaitut ene ahalek aginduko darotedan bezenbatean" Ib. "Permettre" H.
"Permitir. Eguraldiak agindu bear gu ara joateko" A Apend. "Barrenak eztit agintzen (G, AN), barruak ezteust
aginduten (agintzen, aginketan) (V), no me permite la conciencia" A EY III 263. "Barrenak ez agindu, sentir
repugnancia. Barrenak ez dit agintzen" Asp ANaf.
Ama bezala orobat / haurra mintzatuko zen; / baña orduko estatuak / etzioen agintzen. EZ Noel 44. Othoitzak
denborak agintzen badu erratzitzu. EZ Eliç 165. Othoitzten [zaituztet] irakasteaz irakurtzen eztakitenei, paradak
agintzen darotzuenetan. Arg DevB 231. Eskatu-zió Pilatosi Josef Arimateakoák [...] lizénzia artzekó Jesusen
gorpútza. Agindu-zió Pilatosék. "Permisit". LE Io 19, 38 (Lç permetitu, He utzi, TB zilhegitu, Dv eskua utzi, Ol
baietsi, Leon baia eman, Ker baiezkoa emon, IBe baimena eman). Elexan edo etsean, ereak aginduten
deutsunean, euki eikezu egunean zeure gogarte edo adimentuzko oraziño apur bat. Añ EL 2 17. Ifinia oi zuten
legezko oitura, nori bere ondasunak agintzen zioten modukoa. Izt C 241 (v. tbn. 509). Bakotxari bere langintza
ta bizimoduak agintzen dion eran [janziak]. Ib. 253. Urtearen sasoiak suertez alan agintzen zebalako. Ib. 165.
Erosi nai badezu [...], zuretzat izango da, baña gogoak ez badizu agintzen, esan zadazu. Lard 162. Zuen txalupa
ametitzia / eztit barrenak agintzen. Xe 282. Enganiyuan bizitzerikan / eztu legiak agintzen. Ib. 189. Bere edade
laburrak agintzen zion eran. Arr May 200. Ixilik egotia eztit / barrenak agintzen. AzpPr 73. --Ni... Manuelentzat
ez naiz izango. --Zer dion, neska? --Barruak eztit agintzen. Ag G 271. Etxekoa degula eztu Jainkoak agintzen
beste emakumek giltz auek erabiltzea. A Ardi 142. Nere kontzientziak ez dit agintzen oiek presondegira
eramatea. Ill Testim 14. Kontzientziyak eztit agintzen / orrela ibillitzia. EusJok 103. Euskaldunoi, lendik
egositako esaerak guztiok berdin esatea, eztigu barruak agintzen. NEtx Nola 50. Barruak etzion agintzen an
galdetu bage gelditzerik. Zait Plat 90. Aiek orduan esan zituztenak berritzerik, barruak etzidak agintzen. Ataño
TxanKan 156.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
388