A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
- HAGIN-TARTE. Espacio entre muelas. Cf. HAGIN-ARTE. Urte biko ibaian / utzitzen banazu, / andi eta
gizena / atzemango nazu; / orain berdiñ, egia / garbi esateko, / Ez naiz agin-tarte bat / zuri betetzeko. It Fab 81.
- HAGIN TXIKIAK ASPALDI JAUSI. "Agin txikiak aspaldi jausittakuak gaittuk gu [= 'ya somos maduros']"
Elexp Berg.
- HAGIN-ZIRI. Palillo, mondadientes. Aginetarako zotzari norbaitek agin-ziria esaten dautsa, ta egokia
dirudi berba onek. A Ezale 1897, 54a.
- HAGIN-ZORROTZ (V-m ap. A), H.-ZORROTX (V-ger ap. FLV 1980, 362). "Agin-zorrotz (V-m), sierra, un
pez" A. "Serrutxue, aginzorrotxa (Sarda sarda), bonito del sur" A. Anasagasti "Itsas espezierik garrantzitsuenen
Bermeoko Terminologia" FLV 1980, 362. - HAGIN-ZULO. "Cava dentium, [...] hagintzillhoak" Urt IV 347.
- HAGIN-ZUZTAR. "Aginzuztarra, la raíz de la muela" Iz To.
- AHOA BETE HAGINEKIN. "Aoa bete agiñegaz itxi nabe (Vc), me han dejado con un palmo de narices" A.
"Or konpon! eta ao-bete agiñekin laga zittuan" Etxba Eib. Bideko laguna aoa bete agiñegaz kalean itxi ta,
sartu zan etxera Mañasi. Ag Kr 118. Artzekodunak ago-bete agiñegaz geratu dirala esan gura dozu, ezta? Kk
Ab I 104. Gure ahal guztia emateko prestatu giñan eta orra ontan aboa bete agiñekin gelditu. Etxde Itxas 206.
Gelditu barik aurrera jarraitu eban, eibartar gaztia kamiño baztarrian agua bete agiñekin laga-ta. SM Zirik 32.
Harrituta eta aho bethe haginekaz. Osk Kurl 127. Aren galde zirikagarriak entzunda [...] azkenik aoa bete
aginekin uzten zituen. Zait Plat 89. Laguntxuak ao bete agiñegaz geratu zirean. Erkiag BatB 64. Ahoa bete
haginekin gelditu bada, ez dizkio inork hagin horiek ahoan sartu. MIH 202.
- GEZUR-HAGIN. "Guzurragiñ (V-m), dientes postizos" A. Gezur-agindun apaiz buru-txuriak ere maukamauka
ari ziran beti. A Ardi 47.
2 hagin (V, G, L, S; Lar, Añ, Lcq 157, H). Ref.: A (agin); AEF 1928, 39; Iz ArOñ (agiñ), To (agiña), Als
(agina); Garbiz Lezo 151; AEF 1955, 72, 161; Elexp Berg (agiñ). Para alav. Apellaniz, Valle de Arana, cf.
Arzdi EE 1904, 28-30. Tejo. "Agina oso gogorra da, oso gogorra" Iz Als. Sg. Duvoisin, agin "désigne en bisc.
le tilleul" (seguramente confusión con "tejo"). Cf. Bon REusk 1881, 173 (ap. DRA): "Agin, nombre vasco del
tejo, se ha aplicado al Pinus pomilio para distinguirlo de la ginastra (sabina) y del ginebro (enebro), plantas
parecidas por su forma general y tamaño. La misma aplicación se ha hecho para designar al enebro, no obstante
la rica sinonimia de esta planta". Sancto Michaeli Archangelo de Aguinarte (1040). Arzam 88. Tolosa
aldeko mendia, / zeure agin orria, / enzutea dot izan zala / giza eralla andia. BBizk 18. Abe nagusijak dira
oneek: aritxa, artia, ametza, altza, agiña. Mg PAb 188. Berde berde irauten dute, abereak negu beltzean
bazkatzeko lurrak berez ematen dituen gorosti, agin, ota, erramu, isats, untz eta beste zenbait orni mueta. Izt C
160. Huts egiten daukute, bidea egiteko errotik atera zituzten agina [sic] batzuek! Beti perde, uda eta negu,
halako edergailuak ziren eliza zaharraren aldean! Zerb Azk 17. Agiña zugaitz zitaltsua duzu. Ibiñ Virgil 61n. Eta
osto-koroiak buruetan, agiñ-ostoz egiñak batzuak eta zipres-ostoz besteak. Berron Kijote 149. Hostoak, hagin
hostoak behar bada, ageri dira bestetan ere. MEIG V 81. Hagin-zura aski erabilia izan da. Ib. 92.
aginaldo. v. agilando.
aginarazi, aginduerazi, aginduerazo. Hacer prometer. Agindu erazi degiogun hitz ziñeztuaren bean, eztala
sekulan irtengo mortu onetatik. Arr GB 38. Agindu erazo zioten Jenobebari juramentuaren bean. Ib. 39.
aginatzi. (?). An dana urre, zillar eta tapiz baliosuakin edertuak goiak, biak, paretak eta gisa berean gauza
danak; serbitzari eta aginatzi urgullutsuan sartu ateera, erakustalleak beti nere inguruan ni jakinduriz
apaintzeko. Ill Pill 11s.
aginben. v. aginpen.
haginbera. "(V-och), dentera" A. v. 2 hozki.
aginbide. v. aginpide.
agindari. v. agintari.
aginde (Lar, Añ, Izt Voc, Hb ap. Lh). 1. Orden, mandamiento. "Orden, mandamiento", "apercibimiento,
orden", "comando, comandamiento, comandancia" Lar. "Precepto" Lar y Añ. "Agindea, orden, mandamiento;
aginde estua, orden rigurosa" Izt Voc. v. aginte (2).
Tr. Creado por Larramendi, sólo se documenta en la tradición meridional. Es desplazado en su uso por aginte.
Jangoikoaren legeko Aginde edo Mandamentuak. Cb CatV 8. Jainkoak israeldarrai Eremutik igarotzean
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
384