A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
1. Alrededor de. "(Ya había al) pie de quinientos hombres, baziran ozta bosteun gizon [...] (V) agin" Añ.
"Ordu bete agin, cerca de una hora. Amalau urte agin da ni or bizi izan nintzala (V-oroz), [...]" A. "70 urte agin,
como unos 70 años" A Apend.
2. (V-arr), ain (V-arr). Ref.: EI 203. A punto de. "A punto de perderse, [...] galdu agin, galdu ain" EI 203.
3. Proximidad, inminencia (?). Aize-ziztua, naiz zugasti itsuko txori-txinta xamurra, naiz basa-eizeen marru
lodia, naiz mendi gañetik zetorren oiartzuna, bildurraren bildurrez erio-agin zitzaien. Or QA 58.
- AGINA. "Agiñe (gerundio), a punto de (V-ger)" EI 381. "Il agiñe dan, se está muriendo" (V-ger) Ib. 204.
- AGIN AGINEAN. "Ain aiñean, poco más o menos" A (que dice tomarlo del dicc. de Añibarro, pero no lo
encontramos en éste).
- AGIN AGINETAN (ain aiñetan V-ple-arr-oroz ap. A). (Estar, etc.) indeciso.
- AGINEAN (Añ (V), H (V), A). A punto de. "Zortzirak jo aginean dagoz" Añ (s.v. "(en) punto"). "Casi", "(a)
pique de, poco falto, [...] ondatu aginian o zorian egon" Ib. "Moribundo, [...] il aginian dagoana" Ib. Ondatu
aginian naukee neure bekatu astunak! Añ EL 1 145s. Azkenengo arnasakaz yoan aginean dagoan baten antzera.
Añ EL 2 34. Bazenki tabernako etxia jausi aginian daguala, sartuko zinaiteke bertan? Astar II 125. Desesperadu
aginian bazagoz. Ib. 279. Ito aginean ebiltzela deitu eutsen bijak Marijari. Ur MarIl 25. Aize putzak txistuka,
pago erramatzarrak / baibenka darabillez ausi agiñean. AB AmaE 363. Estutasun eta larritasun andiak, il
aginean legez imini ebenak. Itz Azald 201.
(s. XX). Bai, ba, kirijuak lertu-agiñian yaukodazak. Altuna 79s. Ill-agiñean nengoan. Or Tormes 47. Ilagiñean,
azken-zurrunketan eska ditzatela Elizakoak. Or Mi 79. Semia traia aretan ikustian, burutik eginagiñian
asten da ama aldarrika. Otx 139. Illagiñean datzan emakumearentzako. Zait Sof 185. Bertako hizkuntza
dagoeneko hil agiñean zelako. Mde Pr 255. Goizeko amaikak jausi-agiñean erlojuan. Bilbao IpuiB 21.
Ipurmamiñak azalak urratuta, aragi bizi gordin yakezalarik, iñoiz odol-iturri biurtu-agiñean. Erkiag Arran 79.
Buruko garunak urtu aiñean dabil, jo ta su gogoetan. Erkiag BatB 159. Mundua il-agiñean dago, bere
eritasunak sendatzerik eztu. Vill Jaink 182. Apaizen artean erortzen zen il-agiñean. Ibiñ Virgil 104. Hilaginean
zegoen euskarak behar zuen sostenguetarik bat. MEIG IV 132.
(Precedido de sintagma con suf. -t(z)eko). Ez beti jarraitu eragin, seme alabak errukarri izateko zori ta
agiñean ipiñiaz. Ag Kr 108. Aita zarra dot gaixorik, ilteko agiñian atan bere. Alt EEs 1912, 127.
Ez, ez --urten eban Aurelek negar-agiñian. Otx 19.
- AGINEKO. De cerca de. Markolbe neure emaztia, Bertoldin deritxon amar urte agiñeko seme bategaz. Otx
98.
- AGINERA. Al punto de. Azotatu ebenean, eldu zan bein il aginera. Añ EL 1 212.
- AGINIK (V-arrig-oroz ap. A Apend). "Il-aginik, a punto de morir" A Apend. Illaginik ta ezaguera baga
dagozan artian. CrIc 168. Illaginik egon da. Mg PAb 191. Larri erabillezan arerijuak ta goitu aginik. Ib. 210.
Zuk jaso gura dozun matxinada, urratu aginik eguana. Ib. 212. Aur eztarabil bera Errokek, goiz da arratsalde,
mandazaiña gora ta mandazaiña beera, gortu-agiñik? A BeinB 68. Jauxi-aiñik izan ei da. Zam RIEV 1907, 427.
agin. v. 1 agian.
1 hagin (V-gip, G, AN, L, B, BN, Ae, Sal, S, R; Lcc, IC 445, Mic 8r, SP, Deen I 126, Urt III 409, Lar, Añ, Lecl,
Arch VocGr, Gèze, VocBN, H, VocB), hain (AN-gip-larr, L), aain (aañ AN-ulz). Ref.: VocPir 234; Bon-Ond
140; A (agin, hain); Lrq; Iz UrrAnz, Als, Ulz, IzG (aaiñe), UrrAnz, R 300, To; EAEL 7; Gte Erd 202.
Tr. Documentado en todos los dialectos.
1. Muela. "Muela de boca" Lcc. "Dent mâchelière" SP. "Muela, diente grande, agiña" Lar y Añ. "Dent
molaire" Gèze. "Grosse dent" VocBN. "Molaire" Lrq. Cf. HORTZ-HAGIN. v. matrailagin. Inbidiaz betheari
hagin zorrotz hazpiak / aserrerik asikitzen diotza haragiak. EZ Man I 107. Hagin batetako minak hain penatzen
eta asaldatzen zaitu. Ax 590 (V 379; Añ GGero 371 agin bateko miñak; cf. infra HAGINEKO MIN). Galzen
ditu orzak eta agiñak ta azkenean gelditzen da indarrik bage ta illa. Mb IArg I 285. Ortz edo agiñen artean
gelditu oi diran lengo janaren izpi, edo apurren batzuek. Mg CC 228. Odol tantaren batzuek irteten badute
agiñe [sic], ortz, naiz oietatik. Ib. 228. Ez dezute ikusten / ortz eta agiñak / errot-arri gisara / daudela egiñak? It
Fab 97s. Ortz eta agiñetan sortzen dan zikinkeriaz. It Dial 36s (Dv hortzen eta haginen artean, Ip hortzetan eta
haginetan; Ur ortzagiñetan). Mingañaz igortzirik / agiñ eta ortzak. Izt Po 62. Bereala matrall-ezurreko agin
batean iturri eder bat sortu. Lard 143. Sano dauzka ortzak, / agiña zorrotzak. Xe 298. Lapak jaten ari zala
Tripakirenian, agiña erori zitzaiola. Iraola 121. Euren ortz da agiñen zindotasuna erakusteko. Ag Kr 46. Agiñ
guziak osorik dauzka / baña betilliak urdiñ. Urruz Zer 75. Bere haginak oro Irigoin demuntre hari utzi ziozkan
Baionan, eta herrirat itzuli zen, egun batez, hortz berri eder batzuekin. Barb Sup 101.
(s. XX). Eta zakurrek, agertuz hainak, / bere zituzten oihanak. Ox 91. Nere ustez, orain, zuk, agin ta ortzak
nagitu bear dituzu. Lab EEguna 63. Sorgin-agin-zuloan koka-âla mullaztar / lurrean ipintzen du ikara ta dardar.
"Cuanta cabe en la cariada muela de una bruja". Or Eus 114. Nik ez dut ortzean miñik, / ez dut ere eskas agiñik.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
380