A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alegiñetan, baña alper-alperrik. Kk Ab II 48. Mirua alegiñetan ikustian barre algaraka asi yakon. Otx 172.
Zumaia ere, âlegiñetan, / onen orpoz orpo dator. Or Eus 398. Ara urrerantz baimen bage alegiñetan iñor
susmautea. Erkiag BatB 21. Eta alegiñetan ari zan bere burua askatu nairik. Berron Kijote 179s. Egingo nuke
gainera lortuko duela luzaro gabe ahaleginetan lortu nahi duena. MEIG I 260.
(Con zazpi 'muchos'). Eta alak eta lerrak egin ostean, zazpi alegiñetan indarrak guztiak emon ondoren,
[...]. Erkiag Arran 79. Maisuaren esanaldi ta jakinbear illun eta nekagarriak ausnartu ta eio eziñik, zazpi
alegiñetan jardun. Erkiag BatB 17.
(Precedido de adnom.). Zure etsai zitalak / ez dute pakerik, / alperrikako / alegiñetan, / zu ondatu nairik.
NEtx LBB 409. Senar bat, bere kalterako alegiñetan. Etxba Ibilt 456. Ortarako alegiñetan zan. Ib. 476.
(Precedido de sintagma con suf. -t(z)eko o de part.). Tratando de, intentando. Nere gabon-aparia, bidetan
igesi, nere burua ezkutatzeko alegiñetan joan zitzaidan. NEtx Antz 88. Lokarri ikus ezinaz inguratu ninduten /
egazti ankerrek inguruka ta inguruka / besteengandik berezi ahaleginetan. Lasa Poem 98.
(Precedido de sust.). Bere asmaizunaren irudi-alegiñetan, azkenik deitura au eman zion: Rozinante. Berron
Kijote 36.
- AHALEGINEZ. a) En lo posible; todo lo posible. Tr. Documentado en textos meridionales. En DFrec hay 2
ejs. de ahaleginez y 1 de alegiñez. Eskuetan degula bada artu degun pisu au, dakusgun alegiñez zenbat
pisatzen deuen Birjiñaren doloreak. SermAzc 272. Aal egiñez beren egokaria guzitan egiten dutenak. CatBurg
45. Orretako alegiñez utziz lurreko egiteko, zerukoak eragoz lezakenak. Mb IArg I 325. Ezertan ere aleginez
Jangoiko ain maite izan gaituenari atsekaberik ez emaiteko. Mg CC 234. Kendu biar dira alegiñez gogoti,
alango adiskide txaarrak. Mg CO 279. Gizon errukior ta biotz biguñeko batek artu zuen etxean sugea;
palagatzen zuen alegiñez. VMg 9s. Eta espiritu orrekin alegiñez beti Aita gurea edo Pater-nosterra errezatu
bear degu. Gco I 451. Eskandalo nabarben edo publikoak aleginez edo albaitez eskusatzeko. Gco II 243. Difuntu
maiteen arimaakaz gomuntau ta alegiñez sokorrietako. JJMg BasEsc 268. Alegiñez humiltasunik andienarekin
erregutu zion. 'Con toda instancia y humildad'. Aran SIgn 50. Neuk be ikustearren / senar ona sendo, / berau
alikatzen dot / alegiñez ondo. Enb 194. Nentzuna alegiñez ulertu nai nuan. Or Aitork 157. Alegiñez arintxuago
joateko agindu yaustak. Erkiag Arran 15. Guztiok alegiñez irakatsi ezkero, laster ibilliko iakuz semeok
aurrerantz polito polito. Bilbao IpuiB 60. Gure elederrari oñarri sendo bat aukeratzea ta bere esapidea alegiñez
lasagotzea. Gazt MusIx 7.
(aleginez Izt 100r). Pudiendo, en caso de poder. Ahi, zenbat ardura imiñi biar leukeen gurasuak ez
bialduteko alegiñez alaba ez krijada gazterik karobijeetara. JJMg BasEsc 119. Gurasuak, alegiñez gusto emon
biar deutsee seme alabei borondatia daukeenagaz ezkontzaak egiten. Ib. 247. Pekatu mortala egiten daudee
aleginez [Sakramentu Santuau] artzaiten ezpadaudee. CatLlo 76. Egiteko daukadan gauzea, neuk ona
eritxiezkero, eztot nik alegiñez egin barik itxiko. A in Azc PB 3. Aalegiñez ez bedi iñor itsasoan geldi. Erkiag
Arran 164.
b) (Precedido de gen.). Por el empeño de, por el esfuerzo de. Dala bat osatuten bere alegiñez, / eta ez
medikuak dauken albidadez? AB AmaE 247. --Beste zeintzuk eratakoak izan leitekez on-oidadeak? --
Jaungoikoak guri emonak eta geuk geure aleginez artuak. Itz Azald 180. Iainkoa siñestez eta maitaro gogoratzen
egotea, nola egon orrela, zeruan bezala, bakoitzaren alegiñez, beintzat? Or QA 135. Bera oartu gabe bataioa
eman zioten, ez ene alegiñez, uste bainun ene bururakizuneri idukia zegola, eta ez gorputzean oarkabe egin
ziotenari. "Me non curante". Or Aitork 81 (el significado del orig. parece ser 'sin importarme'). Aiek ere, beste
guziok bezela etorriak [mundu ontara], nunbait. Zera... gurasoen alegiñez. NEtx LBB 121.
- AHALEGINEZKO. a) Todo el posible. Bekatu txikietan ez jausteko ardura alegiñezkoa ifintea. Añ LoraS
112. Aurrera eroan egizuz, bada, gaur bere nigazko ardura alegiñezkook. Añ EL 2 14.
b) (Precedido de gen.). Del esfuerzo de, del empeño de. Geron alegiñezko otoitzaz ari giñan orduan. Or QA
167. Askotan ez baitaukagu iakiterik bakoitzaren alegiñezkoa non bukatzen dan eta Iainkoaren ixuri utsezkoa
non asten dan. Ib. 164.
- AHALEGIN GUZTIA. Todo lo posible. Cf. AHALEGINA. Aparta zaitez alegiñ guztiya konbersazioetatik.
Echve Imit I 10, 1 (SP ahal bezanbat, Ch ahal guziaz, Mst ahalaz, Ol albait, Pi al-bait geien, Leon ahal
bezanbatean).
- AHALEGIN GUZTIAN. Con todas sus fuerzas; todo lo posible. Ongi ill nai dutenak alegin guzian egin
behar dutena. Mb IArg I 130. Geren onez ta naiez gaiztoak alegin guzian onzea. Ib. 316. Kanpora irten nairik /
alegiñ guzian. Izt Po 90. Saltoka asitzen da / alegin guztian, / ordu bian badabill / ezin iritxian. It Fab 135.
Zaharrena mutillari / alegiñ guzian oihuz zaio yarri. Gy 199. Egiten du kontra alegiñ guzian. Ib. 8. Biak ipiñi
zituen gañerako guziari lagata, Jesusekin ibiltzera, eta alegin guzian lagunak egitera. Lard 373. Bai sokorritu
ere / alegin guziyan. Arrantz 91. Eta aurrera asi zan arreba eztitzen alegin guztian. Apaol 104. Saiatutzen
dirade / alegin guztian. EusJok II 170. Yauzi egizu alegin guztian onantzako bazterrera eldu zaitezan. Or Tormes
35. Orain gertutu, preparatu bear dezu alegin guzian. MAtx Gazt 66.
Idazkitxu bat pikuan daula, / egaz alegin danian, / eltzen da zuzen ta artez neugana. Enb 122.
(Precedido de bere, etc.). Ospiaren billa ikusten doguz dabiltzala gixonak euren alegin guztijan. Kk Ab I
96.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
38