A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Agian, jauna, agian... Larz Senper 48. Agian, belar orriñaren usaira [...] ukulletaradiño erakarriko du.
"Forsitan". Ibiñ Virgil 49. Leihorra pasaturik egin itsasua're, / geldituren ninduela agian hark ere (BN-baig).
Balad 118. Agian, bataren ondoren ibilli ta bestea arkitzea ba liteke. Berron Kijote 175. Oker nabil, ordea,
agian eta prest nago okerrak zuzentzeko erakusten dizkidaten bezain laster. MIH 382s.
v. tbn. Mat IX. INav 120. AstLas 34. Jaukol Biozk 83. Lab EEguna 68. Markiegi in Ldi IL 9. EA OlBe 74. Zait
Sof 84. Etxde AlosT 48. MAtx Gazt 23. Lasa Poem 106.
Labur-beharrez esan beharko ditut, bada, gainerakoak, nahiz agian --eta agiarik gabe-- premiazkoenak izan.
MEIG IV 87.
(En oraciones interrogativas). Quizás, acaso, por ventura. AxN explica (zer dakizu) hurran (lehenbiziko eginen
duzunaz) (125) por agien, en lo que parece un error de interpretación (en Axular significa 'siguiente'). Agian
sierboak bere gustora ibili bear du, edo nausiaren gustora? edo agian solamente zerbitzatu bear du gustoetan ta
ez neketan (16). LE-Ir. Agián eztá au, zegóna eskean? LE Io 9, 8 (Dv othe). Zelaietako txorien arreta daukanak,
eztu agian izango gizonarena? Bv AsL 193. Errira zoaz... maitasun billa / agian? Jaukol Biozk 28. Nor zaitugu?
Nongoa? Zumaiarra, agian? Ldi IL 87. Aita? Agian, aitaren izenik merezi ote din? Etxde JJ 58. Zer ikusten duzu
nigan? Ero baten antza ote dut agian...? Txill Let 97. Izan al liteke, agian, une berean / uste on eta beldur?
Berron Kijote 154. Goierriarrak guttiago ote dira beterritarrok baino? Gehiago direlarik ere, ahulago agian?
MEIG VII 166.
v. tbn. ABar Goi 33. Erkiag Arran 106. NEtx LBB 5. Anab Aprika 52.
2. (Con completiva). Con la esperanza de que, en la esperanza de que. "Nous préférons aujord'hui [...] pour
marquer un souhait, agian. Ex.: Agian ez zuela eginen, dans l'espoir qu'il ne le ferait pas" Lf Gram 758.
Tr. Documentado en la tradición septentrional desde principios del s. XVII. Al Sur sólo se encuentra en
Xenpelar.
Neure othoitzekin zure othoitzetara presentatzen naiz, agian pietatez errezibituko nauzula. Harb 148. Heldu
natzaitzue neure obrattoaren ofrendatzera, agian bide hunetaz gure herriko semeek zenbait laguntza edo fagore
errezibituko dutela. ES 403. Gonbidatu zituen bere haurrideak eta erresumako lehenbizikoak agian ezaguturen
zutela erregetzat. Lg I 323. Milaka juan zitzaizkon, agian beren othoitzez eta nigarrez atxikiko zutela. Laph 222.
Betroi bat artu nuen / Ernanin feriyan, / galantziya egingo / zuela agiyan. Xe 295. Deliberatu nian beraz egotea
aphur bat nere arbolaren puntan, agian azkenean atsoa, unhaturik, aphazegatuko zelakoan. Elzb PAd 41. Erran
ditiat [...] ehun aldiz bedere liburuan diren Domine ne guziak [...], agian Yainkoak barkhatuko darotalakotz
haurreko malefizioa. Ib. 25. Eta agian errexkiago garhaituko zituela, gosez ahularazten ahal bazituen. Jnn SBi
149. Mediku xaharra eri gaizki baitzen, ikustera joana zitzakon auzotik gaztea, azken orena hurrandua ahal
zuela, agian, poxelu harek. JE Bur 123. Lurrez ahal bezain tinki bethetzen nintuela, handik ezin atheraz ithoko
zirela agian [...] kabala gaixtoak. Ib. 16. Egortzen du oraikoan oihanera [...]. Tartaro harek muthila agian
janen diolakoan. Barb Leg 127. Orai arte begira / egon naiz lorian, / gaxtagiñak hartuko / tuztela agian. Larz
Senper 96.
3. (AN-5vill, L, B, BN, S; VocBN, Dv, H), agin (S), aian (B), ahian (BN-baig). Ref.: A (agian, ahian); A
Morf 421; Lh; Lrq /agín/; Satr VocP; Gte Erd 161, 172 y 237. Ojalá. "Interj. qui exprime un souhait vif, désir
prononcé" VocBN. "Plût à Dieu" H. "Aian torriko alzaik aita, ojalá te venga el padre" A. "Agian ilen aiz! ¡Ojalá
mueras! (BN-baig)" A Morf 421. "Peut-être, avec le sens précis de 'j'espère'" Lrq.
Tr. Documentado desde mediados del s. XIX (cf. agian ba en el dicc. de Lécluse) en textos septentrionales
exclusivamente, a excepción del roncalés Mendigacha. A lo largo del s. XX se va generalizando la construcción
con futuro. En DFrec hay 18 ejs. de agian, todos ellos septentrionales.
Ofizio miserablia zuien, ene idurian; / bere pasaier guziekin zeruan dago agian (1842). Michel LPB 351.
Agian [liburu] hunek ere baturen ditu [erakurtzaille] bereak. Gy V. Seme hau ez da agian bertze semeak bezala
gerla-gizon atherako, eta bere amarekin agian lakhetu zaio. Laph 1. Zonbat Heskualdun lehiatuko othe gare
heier jarraikitzerat? Agian anhitz! Agian guziak! Ib. II. Agian lorea du kausitu zeruan! Elzb Po 190. Agian
jadanik gozatzen da bethiereko zorionaz. Prop 1886, 236. Leher egiten duenean [Errepublikak], agian ahal
bezain laster, erranen dire huntaz orai erran ez daitezkenak. Elsb Fram V. Agian bethi Laphurdiko gazteriak
pilotaren trebetasuna atxikiren du. Arb Igand 142. Eskual-herria da egundainotik, eta agian bethi izanen ere
pilotaren Ama. Zby RIEV 1908, 89. Oi! libertade saindu, izar goibeldua, / agian ez zaitugu betikotz galdua!
EGAlm 1896, 16 (ap. DRA; la ref. es incorrecta). Agian ukan du hunek [urrikitzeko] epe hura! HU Aurp 140.
(s. XX). Aian ekusentu [ene kartak] geroago oboroago eta naroago. Mdg 129. Agian urte hunek gaitu /
hurbilduko. Etcham 95. Agian lehen bai lehen ukanen dut [...] heientzat ene odolaren ixurtzeko zoriona. JE Bur
136. --Lehen aldia ahal duzue burdin bideetan zabilzatela? --Bai, gaixoa, eta agian azkena! Barb Sup 81. Izan
dira beste ützül üngürü, Haritchabalet batek baizik ozketan ezar ahal ez liruanik? Agian ez. Const 22. Negu
tzarraren uztar gaixtoak akabo dire agian! Ox 28. Ba, agian hola izan daila, Piarrex. Zub 75. Aita Xavier eta
Aita Lertxundi gu baino toki hobean dire hortaz mintzatzeko: agian eginen dute ondoko egunen batez! Zerb Azk
69. Agian hainitz urtez, jaun apeza! Ib. 85. Goraintzi etxenkoei --agian osasun hobean daude engoitik? Mde Pr
62. Agian batzuetan erabili dituztan ele bortitzen barkatzeko bihotz ona ukanen dun. JEtchep 71. Agian, lagun
fermua gertatuko zauk! Larz Iru 94. Menturaz bihar? Agian! "Souhaitons-le!". Ardoy SFran 17. Erranez agian
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
377