A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
agi danez, dirudienez. [...] Erle-batzia, ai danez e, kapela aundi bat jantzi, orrek len zeak zien ba, kapela
beltzak..." Elexp Berg. Agi danez, irain andia egin dizute zuri. A Ardi 75. Gau artatik izeba emen degu
beintzat, eta, agi danez, izango ere. Ib. 142. Agidanez, latiña ta abar irakasten aritu zaneko jarduketa bat izan
bide da, itzaldi-saill au. Mok EEs 1925, 7. Ori da, agi danez, nere okerra. Ldi IL 92. Jateko doi ta jateko jori, /
auzoan zorra, adi danez. "A lo que parece". Or Eus 181. Berau baitut, agi danez, nire etsairik gaiztoena. Zait
Sof 18. Agi danez, gure erriaren gogo-gogokoa izan zan Magdalenako emakume penitentzigillea. SMitx Aranz
143n. Ara, emen tiburoi asko da agi danez. JAIraz Bizia 33. Etzun Vinson jaunak, ai danez, liburua azalez baizik
aztertu. EG 1956 (3-4), 89. Agi denez beren eguzki gun-emallea galduta. Txill Let 27. Egillearen beraren
bizitzearen drama, gai orokar eta betierekoa, agi danez. Vill in Gand Elorri 10. Watauinewaren siñeste au, agi
denez, zaar-zaarra da. Vill Jaink 19. Mirarizko mairuren batek zaintzen du, ta ez neretzat agi danez. Berron
Kijote 184. Ez ziren guztiok gogaide minak agidanez. In MEIG VI 38.
v. tbn. BU Egan 1955 (5-6), 23. Ibiñ Virgil 80 (93 agi denez).
Etim. Término extrapolado de agian, agi danean, agi(tu). El hecho, como en húngaro del s. XVIII, ha sido
corriente entre nosotros, con éxito incierto, a partir de fines del s. XIX.
2 agi. "(V-arr), celo de la yegua, burra, perra y gata" A.
1 agian (G-bet, AN-erro, Sal, R, S; SP, Lar, Gèze, Dv, H), agien (H), ahian (BN), aian (B), agin. Ref.: A
(agian, ahian); Iz R 401.
1. Quizás. "Peut-être" SP. "Acaso" Lar.
Tr. Documentado desde Dechepare en textos septentrionales, alto-navarros y guipuzcoanos orientales (lo
emplean por ej. Xenpelar y Bilintx); desde principios del s. XX --seguramente por influencia de Azkue-- se
extiende a otros autores guipuzcoanos e incluso a algunos vizcaínos. En la tradición septentrional, por el
contrario, su uso en esta acepción disminuye durante el s. XIX y es muy escaso en el XX, en favor de 'ojalá': en
T-L, por ej., no aparece s.v. peut-être, y en cambio sí s.v. plaire ("plaise à Dieu que, Jainkoak baletsa, [...]
agian"). Hay agien en Etcheberri de Ziburu y Argaignarats, agin en UskLi y aian en Mendigacha. En DFrec hay
200 ejs. de agian, de ellos 182 meridionales.
Eta agian hik eginen bertan berriz bekhatu. E 33. Erioa iaugiten da guti uste denian / eta agian ez emanen
konfesione ephia. Ib. 39s. Eta zuek baithan agian egonen naiz, edo negua iraganen ere. "Peut-être". Lç 1 Cor 16,
6 (He agian; TB menturaz, Dv beharbada, Ol apika, Ker urrean, IBk, IBe, Bibl badaiteke). Iainkoari othoitz
egiok, eia agian barkha lekidianez eure bihotzeko pensamendua. Lç Act 8, 22. Irabazak arimaren ahal egin
guztiaz; / agien duk ikhusiren egun hura begiaz. EZ Man I 25. Usantza hura dutenek, agian badute zenbait
ahalke bertze bekhatuen kofesatzeko. Ax 261 (V 174). Agian zerrana etzadin engana. "Celui qui parla par, peutêtre,
ne se trompa pas". O Pr 8. Esparantzan bethiere / nagoke hek bezala, / urrikalduko ni ere / agien
natzaitzula. Arg DevB 212. Agian uste duzu ase zaitezkeiela, bainan zein eginen zare. SP Imit I 20, 8 (Ch
menturaz). Agian gaur hillen nute. Tt Onsa 71. Irakur baletzate eskuarazko autorak [...] agian orduan erran
lezakete Sidoniok erran zuena. ES 167. Ustez agian hekin batean gal araziko zuen Magoek adoratu zuten haur
saindu hura. CatLav 372 (V 179). Bihotzaren arrotasun gaistoa da [...] agian edo noaski [etsaietarik] gaistoena.
Mb JBDev 143. Agian bigarren ezkontza batek arinduko du zuen alharguntzaren dolua. Lg I 244. Erranen
deraazu agian. AR 125.
(s. XIX). Agian arla, agian orla... apenas izain da nork in limosna "agian" goien beldurrez (133). LE-Ir.
Dügün arren onsa egin, / urus girateke agin. UskLi 227. Mundu guztiya miratuta're / zu bezelako damikan, /
agiyan izan liteke baño / ez det sinisten danikan. Bil 105. Nabegantiak uzten baditu / arrixkuaren beldurrez, /
portunaren bat egin lezake / agiyan ere legorrez. Xe 190. Agian piztu zitekian griña txatarren baten su txarra.
Bv AsL 206. Egiten zuten jadanik beren baithan, agian emana izanen zitzaiotela haur harren izatea beren
laguntzat. Jnn SBi 136. Ez bazuten tentatu / Usurbillen ori, / agiyan ez zezaken / bertsorikan jarri. AzpPr 119.
(s. XX). Galdetuko duzute agian, ia zergatik atzerrikoen istoria eskribitzen dudan. Goñi 19. Aian ezkapatan
iazanian eziai ekusen lasterrari emoiten. "Tal vez". Mdg 164. Une larri artan [...], agian barkapen oso ori
irabazteko ez zera gauza izango. ArgiDL 52. Agian, bidexurretatik jo arren ere, beti egi-bide bakarrera
datorkigu. Aitzol in Laux BBa VIII. Guzien ondarrean / laño urdin, begiak; / izotz-arnasa, agian. "Debe de ser el
aliento del hielo". Ldi BB 158. Igoko da agian, guretarren bat ere. Lek EunD 12. Nere seme maitea bidaliko
diet; au ikusi ta lotsa izango diote agian. Ir YKBiz 386. Oitura au agian eneolitos-aldia baño lenagotik
datorkigu. JMB ELG 90. Txanpon-giteko mailluz jotzean / agian, itsas litezke. Or Eus 91. Dirua [...] gorde,
gero, agian, etxean sortutako seme batek arrunt bota dezan. ABar Goi 49. Izan balitu aitzintzean, etzuken hilen
agian (BN-ciz). A EY III 152. Ezin asma daikezu / zer dizun gordea: / agian mesedea, / agian kaltea. SMitx
Aranz 234. Agian, gezurra izango da, baña... NEtx Antz 112. Matrailak piska bat gorriturik, suaren beroz agian.
Mde HaurB 8. Ez dakigu; agian, au ez da beñere jakingo. Txill Let 76. Otu yakon Joni ordurarteko maitekeriariak
matasa biurtzea zergaitik izan zeitekan; agian, okerreko asmo ta buruerak ziralako. Erkiag Arran 160.
Inguruko loreak / agian aizeteak, / agian izozteak / billoixtuko ditu. Gand Elorri 82. Ordena ori gogoko bazait,
agian egokituko natzaio. Vill Jaink 94. --Ez dut nik holakorik aiphatu... Saltsa egileri jazar zaite eta ez eni. --
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 376
mende.