A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
ordea agertu bat? Or Aitork 145. Aspaldiko partez agertu bat eiñ biar leukiala bere lurretara. Etxba Ibilt 463.
- AGER-GORDE. Enseñar y ocultar. Cf. GORDE-AGERKA. Mî ikara ager-gorde ta bi begiak su. "Asoma y
oculta su movible lengua". Or Eus 28. (Part. en función de adj.). Mizto ager-gordeak eman bailezo min.
"Aquella lengua que vibra". Or Eus 114.
- AGERTUAN. "Expresamente" Añ.
- AGERTU BERRI. a) Aparecer recientemente, hace poco. Aldizkariaren azkenengo zenbakia ere agertu
berri da. Mde Pr 191. (Part. en función de adj.). Recién aparecido. Gizontxo agertu berri arek gelditu zuan.
NEtx LBB 178. Batasunaren kutxa ager berria denez gero. Ugalde in MEIG IX 52. Varron-en Res Rusticae
agertu berria begi aurrean zeukalarik. Ibiñ Virgil 24. Lardizabalen liburuaren bigarren zatia [...], agertu berria
da berriz ere. MEIG II 126. Arozenaren lan agertu berriak irakurri ondoren. MEIG III 139.
b) Mostrar recientemente. Jakintzariek, Mesmer-en usteak hain osoro, beren iritziz, ustel agertu berri
zituztenok. Mde Pr 315.
- AGERTU BERRIAN. Nada más aparecer, nada más presentarse. Milagrozko hitzket oriek bear ziran
Jesusen lege berria ager berrian. Mb IArg I 366. Iritziak iritzi, noan orain gure artean, agertu berrian bertan,
[Arestik] izan zuen harreraz mintzatzera. MEIG V 134. (Con demostrativo). Edozeinek ikus dezake ez ziola
batek baino gehiagok harrera onegirik egingo Arestiri [...], agertu berri hartan. MEIG V 133.
- AGERTU ERAGIN. Hacer aparecer. v. agerrarazi. Bakotxak gorde biar dau bere tokija, ta ez agertu
eragin soñokoz, edo aoz eztana. Mg PAb 50. Sakrifizioa osatzera zijoatzela, Jaungoikoak bere semea iltzea
eragotzi zion eta aen borondate ona agertu eragiñaz kontentatu zan. Gco I 440. Begiorde luzeak agertu eragiten
dau miragarrizko gauzen mundu bat. Itz Azald 15. Antiguako Amari eskerrak emon bearrean egozan, otsoari
belarriak agertu eragiñ eutsazalako. Ag Kr 188.
- AGERTU-NAHI. a) (Adj.). Amigo de exhibirse. Estaien izan (alaba) ibildari, agertu-nai, dantzari, kantari,
presumitu ta itxurera. (120). LE-Ir.
b) (Sust.). Ostentación. Orma apaingarriak gauza ezerezak ziran, zingleak, baiñaz asmoz edo ager-naiez
beteak. A. Irigoyen Egan 1956 (3-4), 71.
- AGERTU-NAHIKO. Ostentoso, que se quiere mostrar. Gero, aita erakarri zun, gogoz bestera ere, ni maisu
ar nindezan. Manestarren ager-naieko biziera latza maite artu zun, egizko ta iator zalakoan. "Ostentationem".
Or Aitork 138.
- AGERTU-OLES. Saludo que se hace al aparecer. Tutulu-neko dendara sartu zan, bipil ta eragin. Agertuolesa
egin eban, baiña, isiltasuna besterik ez egoan an. Erkiag BatB 91.
- AGERTZAGARIK. Sin declarar. Gelditu eztidin bekaturen bat, agerzagarik [sic], ezkutuan. Añ EL 1 125
(EL 2 131 ikutzagarik).
- AGERTZEKE, AGERTZAKA, AGERTUTZAKA. a) Sin revelar. Munduban eginiko pekatuba agertutzaka.
Mg CO 203. Kanta aietatik erditsuak, guti balio dutelako, agertzaka dauzkat. A EY I 11. Noiz arte zeunden zure
larri ori agertzeke? Berron Kijote 211.
b) Sin aparecer. Barkoxeko koplakaria agertzeke eztaiak bear-bearreko osagarria palta baitzuten. Etxde JJ
270.
- AGERTZEKO. "Ez da hori agertzeko gauza, ce n'est pas là une chose à montrer" Dv.
- AGERTZEN EMAN. Aparecer. Antxe zegoan Ama Birjiña... Baño artean etzan agertzen eman. SMitx
Aranz 27. 1469garren urtean agertzen eman zan elorri-gañeko Miraria. Ib. 30. Ama Birjiña berria agertzen
eman zaigu Gezaltzan gora. NEtx Antz 54.
- AGERTZERA EMAN. Mostrar. Ori Jakintza historikoek agertzera eman digute. Vill Jaink 27. Nere asmoa
da kristau fedearen oiñarriak [...] azaltzea ta agertzera ematea. Ib. 10. Gure bizi-naia, jakinaia, ondasun-naia
[...] denak agertzera ematen dute ba-dela azkengabeko bat. Ib. 151.
- EZIN AGERTUZKO. "Qu'on ne peut montrer; qui ne peut se montrer" Dv. Sekeretu ezin agertuzkoa.
CatLav 290 (V 145).
Etim. De ager-/agir- + suf. -tu. Parece claro que en toponimia, así en Aizeagerre, Hegoagirre, Iparragirre,
etc., -ager/-agir significa 'manifiesto, abierto a' (al viento, al viento sur, etc.).
agertualdi. v. agerraldi.
agertuera. v. agerkera.
agertuerazo. v. agerrarazi.
agertugabe. Inédito. [Pouvreauk] itzuli zuen lehen aldikotz liburu hori, bainan Pouvreauren eskutitza
agertugabea datza Frantziako gutuntegi-nausian. Zerb Azk 59.
agertuki. Al descubierto. v. ageriki. Noiz ikhusiko zaitut bada agertuki eta estalkirik gabe, Aingeruek
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
373