A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
miratzen garela. "À face découverte". Lç 2 Cor 3, 18 (He ageri dugula, TB, IBe agerian, Dv ageririk, Ker
arpegi-utsik, Bibl estalgirik gabe). Estomaka agerturik bele erroiak gibela / ausikitzen lioela eta altxatzen okela.
EZ Man I 101. Iainko handia, errespetuz burua agerturik, / eta lur behereraño belhauna makhurturik. EZ Man
II 13. Barberek buruko zaurietan, lehenik haragia aldaratzen dute, eta hezur kroskoa agertzen. Ax 336 (V 223).
Eta agerturik hobia, ediren zuten Ebagrius hila. Tt Arima 119. Eriari bere zauria agertu [S. Franziskok]. Mb
IArg II 344.
(ss. XIX-XX). Galtzarbe-sare bat du / mutillak agertzen, / eta txerrikume bat / die erakusten. It Fab 31. Lurra
hola jorik, agertzen ditu bazterretako erro hazkarrak. Dv Lab 366. [Eriaren] menbro zaurthua agertzean,
ttipitzen zaio barnea. Laph 167. Agerturik [Klarak] bere buru soildua. Bv AsL 94. Losa bat jaso ta agertu eban
ezkutulekuba. Kk Ab I 74. Pesta super bat eginen dugu, orhoitgarri horren agertzeko egunean. Lf Murtuts 12.
Are, ager ezkerreko besoa! JEtchep 105. Ori esanaz batera, solapapeko euren txapa biribilla agertu deutse
Nikanor-eri. Erkiag BatB 187. Bere ortz zuriak agertuaz, mutil koxkor ari zaunkaz. Salav 32. Zaldun jatorra[k]
agertu eban bris-brisko petua, esanaz señoriari beittu zeilla espillu artan. Etxba Ibilt 459. Aal zuan bezain ongi
jaso zuan gero atorra, eta ipur-masail biak agertu zituan agertu. Berron Kijote 224.
v. tbn. SP Phil 66. Gy 238. Lard 454.
Mostrar, enseñar. "Montrer, faire voir" SP. "Sakramendu Saindua agertzea, exposer le St. Sacrament" H. "(L,
BN, S), montrer" Lh. Eta gero agertzen du liburu urrezkoa. EZ Man I 56. Hartarakotz bada, Iauna, othoi
guarda gaitzatzu, / eta zeruaren izar klarak ager etzatzu. EZ Man II 146. Bere esku kalloz beteak agerzen
zituela. Mb IArg I 211. Arerijuai arpegi azartuba agertu baga. Mg PAb 206. Aurpegiko mantxak eta zimurtuak
agertzen zituan ispilluagandik. AA III 422. Xara gorenean gaiñetik agertzen dut kopeta. Gy 63. Erraztun au ere
ez iñori agertu. Arr GB 74. Itzalki artetik burua agertu zuen eta kopeta erdi-erdian jo zioten. FIr 141. Bertze
ardiak ez du / agertzen umerik. Etcham 135. Barreka agertu euskun bere arpegija. Enb 206. Gutxiena uste
danean, illargiak bere gazta Plandeskoen arpegi zuria agertzen digu. Alz Ram 34. Argigunetik barnera ager du
muturra [basurdeak]. Or Eus 47. Ontan odeiak burua agertu / maillo-mendien atzetik. Ib. 312. Ez eban belarririk
agertu [= 'no mostró sus intenciones'] lenengotan. Erkiag Arran 128. Bere emaztegaiaren potreta agertu zuen.
JEtchep 91. Arrazkero lepape gorrixka agertzen duana. NEtx LBB 131.
v. tbn. Hb Egia 86. Ag G 351. Anab Aprika 36.
(Formas sintéticas). Bakarrik mendi-goian, Neskuts maitatijak / Umetxu zerutarra dager eskubetan. Laux
BBa 24. Alaxe dagerkigu zerualdeak ere aurpegia gaur. TAg Uzt 29.
(V-gip, L, BN, S; Lar, Añ, Izt 34r, H), agartu. Ref.: Lh, Elexp Berg. (No ref. a objetos materiales). Revelar,
poner de manifiesto, descubrir, declarar. "Manifestar" Lar y Añ. "Declarar", "expresar", "delatar" Añ. "Sekretu
bat agertzea, révéler un secret" H. "Avouer" Lh. "Eztau agertu gauzia konpontzeko bape gogoik" Elexp Berg.
Tr. Documentado desde Leiçarraga; es de uso gral.
Egun hunekin 1517 M. Luther has zedin induljenzia papalezko enganioaren agertzen. Lç Cal a 7v. Lagunen
gatxa agir ze ezana. "El daño de tu compañero no le descubras". RS 401. Laudaturik Iongoikoa zure Maiestatea,
/ othoiztera hurbiltzen naiz agerturik gabea. EZ Man I 35 (H lo interpreta equivocadamente como 'documento').
Amudio gehiago / guri nahiz agertu. EZ Noel 57. Iainkoak berak azken egunean guztiak [...] agertuko eta
kanpatukoitu. Ax 230 (V 154). Agertuten dituzala aen linajeko faltaak. Cap 110. Nabusitarik gertatzen da
zerbitzari, bere sekretua agertzen duena motilari. O Pr 321. Eztio berzeri egin, / halako faborerik: / edozeini ez
agertu, / bere iudiziorik. Hm 158. Bertzeri erakusteko eta agertzeko. ES 381. Bere odolak agerretan dau /
ariman daukan larriia. Urqz 82. Badira hirur ogei ta zenbait urte, lenbiziko aldian Jesusek bere bihotzaren
debozioa agertu zuela; ta agertu zion [...] monja bati. Mb JBDev 31. Baiñan ager diozozu garbiki zure
bihotzaren funts guzia, behiñere deus gorde gabe. He Gudu 118. Jaunak ori agertu zion, beragana lengo biziera
santuaz biurtu zedin. Cb Eg II 185. Bere barneak agertzekotzat. Lg II 173. Sekretue agirzen duenak. CatUt 64.
Beldürrez [begiek] dezen jendiari ager arimaren belzkürak. Egiat 199. Lege berria agertzeagatik edo
publikatzeagatik lege zarra agertu zan egun berean. Ub 100.
(s. XIX). Lotsa andi bat daukat neure pekatubak agertuteko. CrIc 160. Nolako humiltasuna agertu zuen aren
Majestadeak. Gco II 28. Agintzen zate erriko guziai [...] ager dezeela, ezer badakie ordena eskatzen duanaren
kontra. AA I 551. Bere barneko sentimenduak garbiki ager diotzoketen lagunekin direnean. Dh 196. Osalarijak
agertu ta ezautu eragin arren gaixuari gatxa. fB Ic II 270. Ume inozentiak agertuten dabee jenijuaren
desbardintasuna. JJMg BasEsc 149. Hementxe ekibokatu zen, / yokoa ere agertu zuen. Gy 115. Argatik Abran-i
ainbeste espa agertu ziozkan. Lard 14. Idekitzen dute [ongien eta gaizkien liburua] Jaunaren aintzinean, eta
agertzen dituzte guzien egintzak. Dv LEd 270s. Zeruak agerturiko egiyaren gordelekuan sartua legez. Ur BulaAl
5. Ai nere esker, ezaguera eta naitasuna nik nai bezela ager al banegizkitzu! Arr GB 27. Gure beharrüniak hari
agertü. Ip Hil 2. Batzuetan [bere iritxia] emon, erakutsi edo agertu gura ezpadau bere. Ag AL 29.
(s. XX). Fama kendu, sekretuak agartu eta gezurrek erraten tuenak. CatUlz 33. Aztal beharri hantu batzuek,
zainak beltz eta dena koropilo, agertzen dute ama familiakoa. JE Bur 35. Bere lagunakaz batzeko gurarija
agertu ebanian. Kk Ab I 37. Jaungoikoak bere Eleizeari agertu dautsana. KIkV 44. Lagunek ager dezaten / gure
ixtorioa. Ox 35. Diputazioak berak Serranorekin itzegin-naia agertu zun Durangon. Or SCruz 33. Betidanik,
eskale labur, emale eder: / ire bizi guztian, txarkeri bat al-duk ager? Ldi BB 98. Gaitza, itzez agertzen, baiñan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
371