A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
izarniadura bat ager balekio. Dv LEd 232. Bere tribunalaren aurrean kontuak ematera ager zaiteanean. Arr
May 84. Errepublika hunen imixilkeria agertu da guziz 1889ko elekzionetan. Elsb Fram 147. Duela sei edo zazpi
urte agertu zen Parisen liburu bat, izigarriko haroa Frantzia guzian altxatu zuena. HU Aurp 59. Berhala hasi
zen Maria Birjinaren maniaren egiten eta izigarriko ekhoizpenak hain sarri agertü ziren. Ip Hil 217. Nun
agertuten dira Espiritu Santuaren frutuak? Itz Azald 197.
(s. XX). Txalupea agertu zan Lekeittiotik urre. Echta Jos 93. Ikusi bitez, onetarako, oraintsu Oñatin erakutsi
nituen ta aurki agertzekoak diran bi irakaskizunak. A Ardi VIIn. Uria athertu, eta iguzki hits hits bat doi doia
agertu. Barb Sup 143. [Aingeruak] ala ari dirala agertzen zaigu liburu santuetan. Inza Azalp 42. Hemen agertu
zen nolako bihotza zien gure Boryel pertsulariak. Zub 59. Beste taldetxoan Alkatea, Etxenagusia, Sekretario ta
Apaizgaia ager bitez. Lab EEguna 99. Beldur niz Inazio gutarterat ager baledi eta dakigun eskuaraz aholka
bagintza. JE Ber 65. Olako abagadunarik eztala egunaro agertuten oldoztu egixu! Otx 78. Illak nola piztu?
Nolako gorputzez agertu? Or QA 200. Bera ere gutisko agertzen baitzen sor-herrirat, azken denboretan bederen.
Zerb Azk 78. Zer zala-ta ez agertu neskatillea? Naiz-ta ezetz esateko ere, etortea baiño etzeukana. Erkiag Arran
68. Agertu zan mendi koxkor bat lur-utsa. Anab Aprika 76. Mende onetan iñoiz bezala agertu zaigu Jainkoa
bearrezkoa dela gizartearen nondik-norakoa esplikatzeko. Vill Jaink 170. Argi zuriak agertu ziran goialdetik,
baten atzean besteak, danak illaran. Alzola Atalak 42. Antoni ta Jesusa agertu ziran aurrena Basaburun. NEtx
LBB 59. Pertsu hauk [...] orduko ene nahigabea eta gogoetak adiarazten dituzte, eta agert ditela beraz. Xa Odol
268. Aspaldian ez nündian / agertü ene herrilat. Casve SGrazi 32. Horrexegatik lotu gatzaizkio zerrenda
laburrago horri jendaurrean lehen-bait-lehen ager dadin. MEIG VIII 114.
(Dv). (Con complemento predicativo). Revelarse, mostrarse como. "Zergatik etzara leial agertu (Lg),
pourquoi ne vous êtes-vous pas montré loyal?" Dv. Fama on funtsgabeko horri, zeiñaren gaiñean yelos
agertzen baitdire. He Gudu 34. Zeñ da beste Santu andien artean Eguzki bat bezala añ eder agertzen dana? Cb
Eg II 152. Saul humil agertu zen, lehenbizian. Lg I 266. Zeren eta hekila batian hire aitzinekoer behiz xahü
agertüren. Egiat 201. Ekusiko dezue kanpoan añ eder eta arro agertzen dan urlia zanko utsean. AA I 581. Ala
gure Jainkoa nasai ta miragarri agertzen baita bere hautetsien alderat! Dh 179. Yaunak ere baditu arras
Eskaldunak, / iragan aiten premu ager ditezkenak. Hb Esk 123. Lenago agertuten dala Santu Jaungoikuaren
aurrian, gizoneen aurrian baño. Ur MarIl 100. Bakotxa ager bedi beraz, bethi den bezalako. Gy 115. Beste
guziai argi eta eder ager dakienean ere, zuei gorri eta odoldua bezela agertuko zatzue [illargia]. Arr GB 37.
Esana egiten zerbait nagi agertu zalako. Bv AsL 187. Jainkoa bethi leial agertzen zaiku, hastapenean gizonari
egin zion agintza kontsolagarrian. Lap 149 (V 66).
(s. XX). Eskual-herriaren gizon ager litazkenak, ahoz, lumaz, buruz, bihotzez. JE Bur 181. Kristauai onesle
agertu ziztaien lenbizitik. J.M. Tolosa EEs 1913, 179. Jakintsu agertzeko gutizia izpirik gabe. Leon Imit I 5, 2.
Alde guztijetan erakutsi biar ebala nor zan eta edonogaz gixabidetsu ta xalo agertu. Otx 150. Oso sandu agertu
nai baitzuten gizonen aurrean. Ir YKBiz 128. Gizartekeriaren irakasle nagusiak [...] familiaren arerio agertu
dira. Eguzk GizAuz 84. Apal eta ezagun-ez ager zaigu, ordea, gaur [erritxoa]. TAg Uzt 43. Ixillik jaunago ager
denarena. Or Poem 548. Errudun agertu. Etxde AlosT 41. Sekula baino amultsuago agertu behar zitzaion gaur
andregaiari. Mde HaurB 33. Maitekor agertu izan banintzaio. Txill Let 41. Emen Europan txakur gogor bat [=
Alemania] / nola zan gerrari agertu. And AUzta 117. Bataioan Martiñen seme agertzen zan. NEtx LBB 35.
Pobre agertzea ez dela beti aski zinez pobre izaiteko. Ardoy SFran 307. Zenbat eta pakezaleago ager, orduan
eta beldurgarriago izaten direla. MEIG I 195.
v. tbn. Monho 152. MarIl 114. Lard 545. Elsb Fram 59. HU Zez 208. CatJauf 110. Ag G 169. KIkG 22. Enb 140.
FIr 156. Aitzol in Ldi UO 6. Erkiag Arran 41. Basarri 100. Zait Plat 55. Lf ib. XIV. Xa Odol 111. Berron Kijote
160.
(Con sust. con suf. -tzat). Dabitek zaraman bizia, Saul etsaitzat agertzen zitzaion orduz geroz, osoki zen
urrikalgarria. Lg I 286. Agertzen da [eskola nausia] hargatik non nahi mirailtzat. Hb Esk 174. Besteen
aintzinean, menperatutzat baño nahiago zuten menperatzailetzat agertzea. Osk Kurl 159. Gu jatortzat agertu
gaitezan. Ker 2 Cor 13, 7 (Lç aprobatu eriden, Dv prestutzat ikhusiak izan, Bibl frogapenetik nausi atera).
(Con bezala, legez, gisa). Inozentzia bera den Jesus maitea bekhatore bezala agertu zela zirkunzisionean.
Lg II 110. Bada-ezpadako adiskidia lez agertuko nintzake. Altuna 63. Olako zerbaiten jabe lez agertzen diran
gizonak. Eguzk GizAuz 39. Bere adiskide ziñezkoa bezala agertu nai baitzun. Etxde JJ 128. Gabriela [...], lotsa
gabe bat bezala agertzen dela. Mde Pr 174. Iakitun arroputz izan bearrean, ikerle apal bezala agertu oi zan
Sokrate. Zait Plat 89. Esan beharrekoa da "A las ruinas de Itálica" delako kantua sasiko-gisa agertzen zaigula.
MEIG II 87.
(Formas sintéticas). Aizken neurtitz salletan, eztabaidarik gabe, poesi uts zalea dagerkigu. Aitzol in Laux
BBa X. Lañuan baño tiro otsak: / bedartza dager odolez. Laux AB 53. Ginbailtxo zuriaren azpitik dagertzkion
ille-txintxustak. TAg Uzt 6.
2. (V, G, AN-larr-erro ap. A; SP, Urt, Gèze, Hb ap. Lh, Dv, H), agirtu (Mic 6v). (Aux. trans.). Destapar,
descubrir, poner al descubierto (ref. a objetos materiales). "Descubrir" Mic, Lar, Añ y A. "Découvrir" SP, Gèze y
H. "Aperire" Urt II 159. Ager zezaten Iesus zen etxe gaina, eta hura zulhaturik, erauts zezaten paralitikoa
zetzan ohea. "[Ils] découvrirent". Lç Mc 2, 4 (TB, Dv agertu). Gu guziok begithartea agerturik Iaunaren glorian
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
370