A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
nizkan. Ib. 111. Alegiña moztuta ere, naikoa luze izango zan. Uzt Sas 335. Ango jendia gozatu naian / saiatzen
giñan alegin [metri causa?], / gero arratsa pasa zala ta / pake ederrian aldegin. Ib. 149. Aurreraka doan
ahalegina. MEIG IX 136 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Alegina: Ud 93. JanEd I 90. EusJok II 102.
(Precedido de bere, etc.). Manuel Olloki zan / nere lagun fiña, / anparatutzen nuan / nere alegiña. Ud 73.
- AHALEGINAK AHALEGIN EGIN. Hacer todo lo posible. Alegiñak alegin egijazala bere gurarija ziaro
beteteko. Otx 104. Alako sentimentu samurra sortu-erazoteko alegiñak alegin egiten ditue. Erkiag BatB 199.
- AHALEGINAKAZ. Todo lo posible. v. AHALEGINAZ. Potiñaren da neure gorputzaren bitartean ipiñi
neban, da bere soñari ta potiñari alegiñakaz elduten gelditu nintzan. Ag Kr 92.
- AHALEGINAZ. En lo posible; todo lo posible. Nik banegian aleginaz / palagadu ta exildu. Lazarraga (B)
1179vb. Besteak gero / barkatu azkero / ondutzen dira / alegiñaz. BorrB 50. Golpeka biak alegiñaz bota ta galdu
nai zitukean. Cb Eg II 158. Ta nola bere buruaz ezin baliatu zan, amak lagundu ta janzi zuen. Osasunan bezala
alegiñaz edertu ta apaindu zan. Cb Eg II 192. Letrak moldatzen dituenak euskaraz ez daki. Guziak berriro al
egiñaz ikusi ditut. Cb Eg III 394. Lagundu aleginaz bere gaisotasunian. CrIc 69. Ta nai die [sic] Jangoikoari
satisfazio osoa alegiñaz eman. Mg CC 165. Baña zor guztia kitutu ezin danean, nok esango eztau, alegiñaz
eranzun bear dala? Añ LoraS 3s. Ta pekatu ez dan gauzetan, egin beti aleginaz bere naija. fB Ic III 372.
Konfesau ta komulgauko zara, alegiñaz, albait onduen prestauta. Ur MarIl 119. Hark bizia nahi zuen alegiñaz
luzatu. Gy 47. Aleginaz saiatu ziran gurasuak beren semetxo Juani eskola ona ematen. Bv AsL 25. --Nortzuk
dira zuzentasunaren gose-egarri diranak? --Alegiñaz ezetan bere utsik egitea nai ez leukeenak. Itz Azald 196.
Alegiñaz lurretik jaso zuan eta nekez bada-ere bere astoaren gaiñera igo zuan. "Procuró levantarle". Berron
Kijote 68.
v. tbn. CatLlo 86. CatBus 47. Legaz 53.
(Precedido de bere, etc.). "Heure ahalaz, ahal guziaz, ahaleginaz, de tout ton pouvoir" H. Onetan bere
alegiñaz alegindu edo esmeratu zan. Cb EBO 50. Bere alegiñaz Santua onetan zegoen. Cb Eg II 157. Herbiko
zakur bat yinik / yauz arazten du laurenka / bere alegiñaz iheska. Gy 63. Bere alegiñaz saiatutzen zan. Bv AsL
51.
- AHALEGINEAN (aleginean V ap. A; Añ, H (V, G)). a) En lo posible; todo lo posible. "(En cuanto se) pueda"
Añ. "De toute sa force, de tout son possible" H. "En lo posible" A. Aetatik gere buruak oraiñ alegiñean
garbitzeko. Gco II 19. Eta zerbait gertatuta ere alegiñean edertuko du. AA II 211. Bururatu dodaz aleginean,
zure kontra nik eginiko gaistakeriak. Añ EL 2 155. Bere gaztetzako zorakeri ta erakutsi okerrak alegiñean
desegiteko. Aran SIgn 80. Ostikoka asitzen / zan alegiñean. Noe 55. Beragatikan saiatu biat / alegiñian egoki.
PE 135. Alegiñian ari natzaio / pazientziya prestatzen. Xe 268. Guk lotu geuntsen buztarritzarra bota gurean, /
or nun dabiltzan buztarpetuak alegiñean. AB AmaE 443. Saia gaitezen alegiñean / elkartutzeko Zeruan. Moc
Damu 19. Asi zan... Joseren biotza alegiñean irabazten. Ag G 371. Erro edo ankak alegiñean bera boteaz jaso
nituan geroago ta gorago nere besoak. Ib. 209. Aurtengu ontan enpeñatu da / jendia alegiñian. Tx B II 79.
Mutillak izutu ziran osoro, ta alegiñian añeketan asi ziran zoratuta lez. Kk Ab II 180. Gezurretan, naiz egi- / bila
aleginean, / zenbat aldiz oi digu / utsegin bidean! Or BM 106. Etxealdeari bear bezela begiratu nai bazaio
alegiñean jardun bearra dago. TAg Uzt 78. Ikasi nun, alegiñean, Zu norbait aundi ziñala sumatzen. Or Aitork
21. Baina, ari zaizkit aleginean oni erantzuten. Zait Plat 142. Saiatu gaitezen alegiñean gure uste eta esperantza
orren iturburuak aurkitu naiez. Vill Jaink 127. Zutitu nairik alegiñean ziardularik. Berron Kijote 64.
Baseritarrei laguntzen saiatzen gara ahaleginean. MEIG I 101. Nork bere opilari ikatza eraman beharrean
ahaleginean ari direla. MEIG III 98. Bere ikasleekin ahaleginean aritzeaz gainera. Ib. 153. En DFrec hay 4 ejs.
de ahaleginean y uno de alegiñean.
v. tbn. Aleginean: Noe 67. EusJok 61. JanEd II 57. Alz Ram 128.
Pudiendo. Leen osturiko gauzarik, zorrik edo iñoenik yaubeari aleginean emon bagarik luzaro badaukazu.
Añ EL 2 152 (EL 1 137 aldaizula).
(Precedido de bere, etc.). Con todo su (mi, etc.) empeño. Ill dezu [Aita] zere alegiñean, bekatu mortala egin
dezun aldi bakoitzean. AA I 423. Eta badira eskean biltzen duenarekin gordairua beren aleginean egiten
duenak. Ib. 619. Estadua edo bizi modua artuten zure aleginean lagundu gura ez, edo bear bada galerazo
badeutsezu. Añ EL 2 141. Nere alegiñian / lagundu nayian. AzpPr 38. Plazara juanda ikusi degu / oi bere
alegiñian. EusJok 24. Alperrik saiatu zan / bere alegiñian. And AUzta 121.
b) Sg. Azkue: "(V-ple) Bide ona dago emendik Plentziara alegiñan, de aquí a Plencia hay (un) camino
sumamente bueno" (¿no habrá cruce con alajaina? q.v.).
- AHALEGINAREN AHALEGINEZ, ALEGINEN ALEGINAZ. Haciendo grandes esfuerzos. Alegiñenalegiñaz,
egun bietan zuzendu zan ontzia. Echta Jos 96. Alegiñen-alegiñaz, izeko Eustakik eroan eban bere
etxera ta emoeutsan gosaria. Ib. 295. Ernai ta sutsu erabateko burutapenak atzematen ditu aleginaren aleginez.
Zait Plat 86.
- AHALEGINETAN. Con todo el empeño, con todas sus fuerzas. Tr. No se documenta antes del s. XX. En
DFrec hay 4 ejs. de ahaleginetan y 1 de alegiñetan. Itzi neban nire bidea, ta jente artetik zulo egiñez itzultzen
naz kalea bera karraka alegiñetan etxeraño. "A todo el más correr que pude". Or Tormes 87. Ibilli ziran monjak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
37