A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
agerrian, à la vue de son pays" H. Eta oraiño bere herriko agerrian, komarketan eta terminoetan denean,
maiz behatzen du gibelat, [...] lurrak bistatik galduz gero. Ax 107 (V 71).
2. "Publicidad, lugar descubierto, frecuentado, agerria [...]. Lat., locus patens" Lar.
3. "Agerriak (PGarm), criée, ban" Lh.
III (Adv.). (Dv (que cita a LE), H). Públicamente, a la vista; abiertamente. Agérri bizi zeláik / tratatu zúte
gaizkí: / Orái altxatzen deláik, / eztúgu itén obekí. LE Kop 144. Aita Antonio [...] meza berrian akonpañatuzué
errebestitzean Ama Birjinak agérri. LE Orden 36. Orduan Jesusek erran zioten agerri. LE (ap. Dv).
- AGERRIAN (AN-erro ap. A; SP, Urt, Lar, HeH Voc, Dv (que cita a LE)). Manifiestamente, al descubierto; en
público. "Agerrian egiñikáko obrak" Urt I 113. "Descubiertamente", "expresamente", "(en) público", "(a las)
claras" Lar. "(En tal, con tanta) publicidad, ain agerrian" Ib. Hire elemosiná sekretuan denzat: eta eure Aita
sekretuan dakusanak, rendaturen drauk agerrian. Lç Mt 6, 4 (TB agerian, Samper publikoan). Konzientzia onak
agerrian eta iendartean ibili nahi du. Ax 436 (V 284). Munduaren akhabanzan Jesu-Kristo agerrian jautsiko
dela Zerutik gizon eta emazteki guzien jujatzera. CatLav 89 (V 52). Anzinako legean Jainkoak bere hitzez
agerrian agindu zuan. Ub 187s. Noizbait bukatu-beharra da agerrian dagoan Mundu hau. Ib. 136s. [Ordenako
Sakramentua da] Eleizakizunen bat agerrian egiteko podorea. Ib. 219. Bere glórian Jangoikóa / agerrían ikustéa
/ dá dezakéna gogóa / bai áse bete betéa. LE Kop 176. Bera ere igán ze festa-egunerá ez agérrian, baizik
estalian bekála. LE Io 7, 10. Salan argia piztuta utzirik, eta vodka-botila agerrean mahai-gainean, goiti joan
zen. Mde HaurB 15. Bilbok izan dituen eta orain ere dituen oinarriak agerrian, begien aurrean, dauzkagu.
MEIG VIII 55.
(Con reduplicación intensiva). "Gore iriko etseak banak ager-agerrean [sic, por -ian] daude ta besteak
ozkumean edo altxabean daude (R)" A (s.v. ager).
(Precedido de gen.). "Bertzeren agerrian, à la vue d'autrui" SP. Bertzeren agerrian iendek ikhusten dutela,
gaizki bizitzen denak [...], beha daudenak, hiltzeintu, kaltiar errendatzeintu. Ax 566 (V 362). Edaten jarraiki
zen, edonoren agerrean. Mde HaurB 13. Baina haurra ez bazen ere gizonaren agerrean biluztera ausartzen,
bihurtu gabe uzten zuen laztan zezan. Ib. 62.
- AGERRIAN IZAN. (Con aux. en 3.ª pers. sing.). Estar claro, estar a la vista, ser indudable. Zuzaz bertzerik /
nehor maiterik / eztudalarik herrian, / zu bezain gorrik, / ez hain gogorrik / eztudala d'agerrian. 'Il est en vue, à
découvert'. O Po 11.
- AGERRI IZAN. Ser manifiesto, ser patente, verse. Según el editor, tbn. se encuentra en la Doctrina de
Lizarraga de Elcano. Iauna, itsasoan dire zure obrak agerri. EZ Man II 144. Elizak badia Bürüzagi inbisible,
edo agerri ezten bat? CatLan 52. Berbatik ezagun da / gizonaren griña, / agerri da zerala / euskaldun tint piña.
Izt Po 72 (tal vez errata por ageri). Non dira heien erdian agerri ziren zer nahi kolorezko bandera hek? (Cantar
de Altabizkar). Michel LPB 238.
- AGERRIKO (Dv). Patente, manifiesto, público. Kanpoko edo agerriko obedienziaz. CatLav 96 (V 55).
Agerriko bekatuak (375). 'Los pecados públicos'. LE-Ir.
- AGERRIRA. A la vista, a la presencia. Deskubritu zen gisa berian, edo agerriara erkin zen xatsa. Hual Mt
13, 26. Burdin-gider batek goiti ta beheiti derabil ponpa bat, urhotx garbia lurpetik ausarkian dakarrana
agerrerat. JE Ber 56.
(Con valor de part.). Gero Zipreren agerrira genenean, hura utzirik ezkér, Siria alderát bela egin genezan
eta arriba gentezen Tirera. "Ayant découvert". Lç Act 21, 3 (He Xiprako irlaren bistarat ginenean).
- AGERRIRIK (H). A la vista, al descubierto. "À découvert" H. Haren aitziñean deusik eztaite estalirik, /
bañan huts handia bezain ttipia agerririk. EZ Man I 84.
- AGERRITAN. Ametsetan, agerritan [= 'en sueños o en vela'] ni zugatik doloretan / hitz bat honik erradazu,
hil ez nadin, othoi, bertan. E 193.
- AGERRITIK (A (que cita a Lç)). De la vista, de delante. Baina hura khen zedin haién agerritik. Lç Lc 24,
31 (HeH begien agerritik; He, Dv, Leon begietarik, TB aitzinetik, Oteiza bistatik, Brunet ikusgiñatik, IBe begi
aurretik). Fripuak zuazte debrietat / jalki zakiztade agerritik. StJul 237. Aizkatu dukezu, aitz edo harri ukaldika
zure agerretik iraizi. JE Bur 132. Eskolara joan beharrak haurra haren agerretik kentzen zuelako atsekabea
geroago eta nekezago jasaten zuen gizonak. Mde HaurB 59.
- AGERRIZ (AN ap. A; SP (sin trad.), H). Manifiestamente, públicamente, al descubierto; abiertamente.
Orduan hura ere igan zedin bestara, ez agerriz, baina ixilik bezala. Lç Io 7, 10 (LE agérrian, Dv ageriki). Hala
non gehiagorik agerriz Iesus ezin sar baitzaiten hirira. Lç Mc 1, 45. Lehenbizian kheinuz eta aieruz, eta gero
azkenean klarki eta agerriz. Ax 15 (V 6). Agerriz ezpada ere, kapapetik bedere gaizki mintzo baitira. Ib. 515 (V
332). Hanbat denboraz etsai gaixtoaren tentamenduak, ixilik eta agerriz garaituz gero. Ib. 353 (V 234).
Hanbatez beud'erranak / agerriz dadutzanak, / eztakit ezterrazket, / gordailluan daunzanak. O Po 28. Iarraiki
nahi zaiskon guziak agerriz deitzentu. SP Imit II 12, 15. Merezimenduez iujeatzekotzat ezta behatu behar ea
Iainkoak hainitz gauza agerriz erakusten dioen norbaiti. SP Imit III 7, 5. Eta hirur akzione hek hain agerriz
ezagun eztirelarik bertze bekhatu suerte guzietan, badarik ere ezagutzen dira [...] bekhatu handietan. SP Phil
434. Oro erraiten zioten, ixilik eta agerriz, imortal zela, Ienko handien arrazatik. Tt Onsa 15. Jesüs berriz jinen
deia agerriz mündü hontara? Bp I 35. Ikhus bazeneza ere bestebat agerriz bekhatü, edo beste zunbait
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
367