A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Nola [hizketaldi] sail honen agerraldiak banakatuak urtetzen joan diran. Ugalde in MEIG IX 51.
6. agertualdi. Descubrimiento, acción de descubrir, destapar. Aita Mendibururen gizirudi ederra Pikabeatar
Errapel oiartzuar seme argiari zor diogu. 1922gn urtean egin ziran agertualdi-jaiak. Etxde 16 Seme 136.
- AGERRALDIDUN. Compuesto de escenas. Euskerazko jostirudi edo antzerkia, nai ainbat atal eta
agerraldiduna. EEs 1912, 149.
agerraldiño. (Dim. de agerraldi). Pequeña visita. Bizi izan den ondar bortzpasei urtetarik bat ez du huts
egin hunat bere ager aldiñoa egin gabe. JE Bur 156.
agerralditxo. Dim. de agerraldi. Eladitxo, portura agerralditxoa (agerraldi: visita) egin barik etzan
egoten. Echta Jos 103.
agerrarazi (L, BN, S; Urt II 197, Dv), agerrerazi (Lar, VocS 137), agerrerazo (Añ), agerrazi (S), agertarazi,
agertarazo (V-ger), agerterazi, agertuazi, agertuerazi, agertuerazo. Ref.: A (apapuan); Lh (agerrarazi,
agerrazi).
Tr. Las formas del tipo agertarazi, agerterazi no aparecen (salvo un ej. de Araquistáin) hasta mediados del s.
XIX. En DFrec hay 10 ejs. de ager arazi, 1 de ager erazi, 1 de agerrarazi, 6 de agerrerazi, 8 de agertarazi y 2
de agerterazi.
1. Mostrar, manifestar, poner a la vista, poner de manifiesto. "Clarere" Urt II 197. "Manifestar" Lar y Añ.
"Manifester" VocS. "Apapuko gauzak uts utsik egiteak alperrantza agertarazoten dau (V-ger)" A. Zergatik
Jesüsek hamabi urthetan ager erazi nahi ükhen zian bere zühürtzia? Bp II 34. Hen frütiek ager eraziten dütie
hen lanak. Ib. 117. Bihotzeko dolümenak ager erazitzen diküzü hanitx huntarzün. Mst I 21, 1. Bere zaurien
orrenbat berritzerekin, ager-erazten du ezkabiaren izena eman dakikeon gaitz [...] bat. Mb OtGai III 235.
Amorioaren zaiñak, zelakaudiak, ta obrak dütie pintratü, alabadere haren izaria eztie agerrerazi. Egiat 206.
Bere sakramenduetan, bere zeremonia guzietan ager arazten du gurutzea. Jaur 408. Probatu ta agertuazi zituen
beintzat ederki ta galanki bere prestutasun eta biotz-anditasuna. Aran SIgn 14. Ezagutarazi du Jaunak bere
salbamendua, jendetzen aintzinean agerrarazi bere zuzentasuna. Dih MarH 121 (ap. DRA). [Misionestak] heien
baithan Jesu-Kristoren odolaz erosi gizon-izaite egiazkoaren agerrarazteko. Prop 1896, 230.
(s. XX). Jainkoaren nausitasuna ager-araz ditake gehiago. CatJauf IV. Bere edertasunak obeto agerrerazten
dituztenentzat bi sari izango dira. EEs 1911, 165. Bizente Goikoetxea jaunaren jaiotetxean bere oroikarritzat
jarritako arria ager-eraztean, Aramayon aurtengo Urrillaren 22-an, Azkue apaizak esandako itzaldia. A EEs
1916, 301. Erriko-etxearen arpegian jarritako arria agertu-erazi zuan alkatearen alaba lirain batek. Muj PAm
10. Azkenian ausartzen da irriño bat ezpainetan agerraraztea. Zub 105 (en la versión de GAlm 1959, 14
agerraztea). Gizon izikorra zen, bainan ahulkeria hori ez agerrarazteko, irri egiten zuen. Ib. 37. Baserriz landa
nai aunat ager- / arazi, bazterrik-bazter / arroki. Ldi BB 136. Zure patxadan ager-araziz mendek zilatu
zimurrak. Iratz 46. Hirugarrenean, ur guziak bildu zituen batetarat eta agertarazi leihorrak. Zerb IxtS 8.
Senditzen zuen esker-on hitzez ezin esanezkoa Theresari ager-eraz ahal ziezontzat. Mde HaurB 88. Maite dute
[egia] bera agertzean; gorroto, ark aiek agerraraztean. Or Aitork 273. Gorpuzkai batzuk [...], zorrotz, luze ala
borobil, agerrerazoaz. Erkiag Arran 42. Kilkerra begien bistara agertu-erazotea. Erkiag BatB 36. Baretasuna
agertu-erazoteko. Ib. 87. Munduak [filosofuei] Jainkoa ager-arazi zien bezala, areago gizonak, beste mundu
txiki onek. Vill Jaink 59. Senditzen [kar hura], mihian menturaz. Bainan ezin agerraraz. JEtchep 89. Zuri-nagoka
elkarri amor-ematerik ezkenuke izango burugabe, obekien agerrerazten leiatu bearrean. Zait Plat 127s.
Txingika edo dirdaika agerterazten omen zuen aren buruak bere iakintzaren berri. Ib. 59. Ara, beldurraren
ondoretatik bat ori duk, zentzumenak naastu egiten dituala eta gauzak batekoz-beste agerrarazten dituala.
'Hacer que las cosas no parezcan lo que son'. Berron Kijote 200. Erak, hutsune hau agertaraztea beste lanik ez
du. MEIG IX 119 (en colab. con NEtx).
Revelar. Biotz osoz siñesten ditut, Jauna, Zuk agertuazi dituzun egi guziak. Or MB 1315. Iakintsueri olako
gauzak izkuta ditiezu ta ñimiñoeri agertarazi. Or Aitork 168. Agerrazten deikük bethik / behar dela zorihuna. 'Tu
nous fais comprendre'. Casve SGrazi 98.
Declarar. Mutil gazte liluratzailleak ingurura eltzean, senargaitzakoak ezer aipatu baizen laster ala
itzerdiren bat agertaraztean. Erkiag Arran 63.
2. (Dv), agerrerazi, agerterazi, agerazi. Hacer comparecer; hacer aparecer. Ene esteustasunean ithoko eta
sekulako fundituko dire, thulunbio hortan agerrarazten nauzu neroni. Arbill III 8, 3. Faraonen aztiek [...] egin
zituzten [...] Moisek bezalako mirakuilluak. Ezin ordean egundaino ager-arazi zuten ulitxarik. Lg I 123.
Appoloniusek agerrerazi ere zian Akhiles bere thonban hogeitasei zehe handitarzün ziana. Egiat 172. [Etsai hil]
haren üdüria ageraziren zereioala [sorgiñak]. Ib. 172. Eta agerrarazirik heien [buruzagiaren] aitzinerat Pierres
eta Joanes, galdegin zioten. TB Act 4, 7 (Dv erakharri, IBe ekar erazi). Zerbait ispirazionez / nurbait agerrerazi
izadazü. Mustafa 207 (ap. DRA). Andre gaizto ark baziekien illak agerterazitzeko eskurik etzuela. Lard 181. Ni
zure amodio guziaz aberatsago uzteko, eta nere orduan zure Aitaren aintzinean agerrarazteko. Dv LEd 146. Bat
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
365