A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
bezela, iñork ez daki ziur erlijioaren okertasuna. Txill Let 121. Keiñu agirikoa egin neutsanean. Erkiag Arran
90. Berez azaltzen zaizkigun egia agirikoak direlakoan. Vill Jaink 79. Bere bizitzako lege eta agiriko jokaera.
NEtx LBB 30. Enfasi horren seinalagarri den agiriko ezaugarria. MEIG VI 145. Ageriko edo erdi ageriko
edertasunak azaltzen dizkigu. MIH 250.
v. tbn. Etxde JJ 213. Or Aitork 309. Zait Plat 44 (30 agiriko). Berron Kijote 63. Agiriko: Aran SIgn 81. Gazt
MusIx 61.
(Con reduplicación intensiva). Etzituela gauza andi edo bekatu agiri-agirikoak aitatu. Lard 435s. Gaztelamutilla
euzkotar eredu agiri-agirikua zan, orain aspaldi galdu dana. Kk Ab II 163. Emeki-emeki, Xalbat eta
Engraziren aragikerizko alkartasuna agiri-agirikoa egin zen. Etxde JJ 139. Bere santutasuna agiri-agirikoa zan.
Akes Ipiñ 9.
Notable, destacado. Guzioen buru diputadu jaun, alkate, erretore, sermolari ta gañerako agirikoenak
zirala. Muj PAm 8.
- AGERIRA. (Salir, sacar, poner, etc.) a la vista. "Agerirat atheratzea, tirer au jour, mettre à découvert" Dv.
Ateraten dabee sutegiti agirira, ez izerdi tanta ta bero asko bota baga. Mg PAb 127. Dakart bada agirira,
adierazoteko askok dakijena, zelan atera eban argitara, eta erderaz, liburu txikar, baña balijo andikua. Mg CO
293. Artoa ta garaua gorde, ezkutatu, ta agirira atera gura eztaben gogorrai [Jaunak janaria ukatu]. Añ MisE
83. Bai agirira atera dituzunak [gurarijak], ta bai zeure bijotzian barruban ezkutauta [...] euki dituzunak. fB Ic II
234. Isilian eukiteko esan deuskubena agirira ateratia edo publiketia. Astar II 176. Bigarrenak geituten deutsa,
damubaren ezagungarrija agirira konpesinoian agertutia. fB Ic III 103. Zeinbat gaistakeria zokolldoetan eta
basterretan eginak urten bearko dabeen an agirira! Añ EL 2 50. Agerira zer atera barnean ikusi dezan. Or Aitork
308.
- AGERIRAKO. Públicamente. Ez al dakin Biurrik matxinada baño len "Yainko gabeko amar agindu"
argitara zitula? Ez al dakin iru eskomikuren azpian dagola, agerirako beintzat? Or QA 93.
- AGERIRIK (Dv). Al descubierto; en público, a la vista, manifiestamente. Gorputz saindua ageririk
dagoeneko. EZ Man II 79. Erran debotki eskiak algarganatürik, eta gizonek büriak ageririk, Benedicite. Bp I
133. Gure sendimentier ageririk beitago zeinhare hura. CatOlo (ed. 1743), 66. Ez othe diozu gaizkirik egiten
lagunari ixilik edo ageririk. He Phil 526 (SP 519 ageriz). Hiltzen etziren ez guziak; / bainan oro ziren honkitiak /
bat etzen ageririk / bizi nahi zuenik. Arch Fab 203. Zehatu dute gordean eta ageririk. Hb Egia 147. Sakramendu
Saindua ageririk atxik dezaten. Laph 246. Nik banizün maitetto bat mündü ororen ixilik, / mündü ororen ixilik
eta Jinko jaunari ageririk. ChantP 190 (tbn. en Or Eus 118). Jesus-Kristen Fediari lotsarik gabe eta ageririk
jarraiki. CatS 116. Büria xüxen eta borontia ageririk ükhen. Ib. 117.
- AGERITARA. "Abiertamente (S, Arch ms.)" DRA. Etzinaiue fida ageritara jitea. Abraham (ap. DRA).
- AGERITIK. Por fuera, manifiestamente. --Zelan adorau biar dogu Jangoikua? --Barrutik ta agiritik edo
gorputzaz ta arimiaz. CrIc 50. Izkututik, ageritik, / izar maiteak, iñondik ere, / eztizu bidean utsegin. Mok
"Oroitzapean" Herr 30-3-1961 (ap. DRA).
- AGERIZ. "Clairement, à découvert" SP. v. AGERRIZ. Nihor ikus bazeneza ere ageriz bekhatutan erorten.
SP Imit I 1, 4. Dela ageriz, dela ixilik. SP Phil 519 (He 526 ageririk). Hala non iguzkiaren argitasunak eztezan
traba izarren eta illargiaren ageriz ikustetik. Ib. 58. Egiazko fediaren ageriz pratikatzez. CatLan 127. Ihes egin
nuen andik, ta ebildu naz Españako iri euskaldunetan nola ala ezkutuz edo ageriz. Mg PAb 169 (en boca del
cura de Baigorri). Eginbide astun oiek nik betetzearekin, gizadiaren onak irabaziko al du, ageriz, mailla bat
bakarra? Vill Jaink 165. Itzez eta ageriz ezpada, egitez eta obraz beintzat. Ib. 187.
- AGERIZKO. Patente, manifiesto. "Authentique. Ez du agerizko zorrik, il n'a pas de dette par contrat, par titre
authentique" Dv. v. AGERIKO. [Mirakuilu] hek ere dire agerizko egintza batzuek, ikusi ahal izan direnak.
Lap 37 (V 21). Iguzkia bezain agerizko egia. Arb Igand 59. Nai agerizkoa ezta izaten barneko nai sakonaren
agerpen eta itzulpen bat baizik. Vill Jaink 141. Ez zaree agirizko izatasunera ta su bizitara urreratu. Ker He 12,
18 (Dv, IBk uki daitekeen, Ol aztagarri).
ageri. v. agiri.
agerigabe. Oculto. Etsai agerien edo ageri gabeen enboskadetarik salbatzekotan. Harb 220.
agerika. v. agiraka.
ageriki (S ap. Lh; SP, Urt, Dv, H, A (que cita a Dv)), agerki (A, que cita a Mb), agiriki. Claramente,
manifiestamente. "Clairement, à découvert" SP. "Clare" Urt V 180. "Apertius, [...] agerikiago" Urt II 161. v.
AGERIZ, AGERRIZ, ageriro, agertuki.
Tr. Documentado e autores septentrionales, y en Mendiburu y Zinkunegi.
Ageriki erran duzu. SP Imit III 48, 6 (Ch klarki). Erraitzu guziak sinpleki eta ageriki, diren bezala. SP Phil
72. Beheratua eta mezprezatua izateko duzun beldurrak erakuxten du ageriki etzarela egiazko humilla. Ch III
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
357