A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
ixterrak ageri. Mattin 138. Abek ibiltzen dute / milla enbusteri, / tarteko pekatua / jarriko'et agiri. Uzt Noiz 33.
(Precedido de gen.). Alde batetik bestera, al-zan ezkero, ikusleen agiri, suzko bola ta gar-isats bat igaroko
dira une ontan. NEtx Antz 13. Mundu guztiaren agiri, egiak zirti-zarta esateko bildurrik ez lotsarik ez leukeela
izango ziñoenak. Erkiag Arran 140.
Abiertamente, públicamente. Egin izan zituen, isill edo agiri, mesede ta laguntza andiak eta limosna
gogoangarriak. Izt C 505. Jesusen legea, isill edo agiri, erakusten ziarduten. Lard 490.
- AGERIAGOAN. Más a la vista. Eliza bat ez da gordetzeko, beti toki agerian egiten da. Eta nun egin zitaken
Larrun puntan baino ageriagoan? Zerb Azk 43.
- AGERIAN (G-azp-goi, AN-larr, L, S; Urt, Lar, Lecl, VocBN, H; agirian V; Lar, Añ). Ref.: A (agerian,
agirian); Lh; Etxba Eib (agirixan); Gte Erd 178, 252; Elexp Berg (agiri).
a) A la vista, al descubierto; públicamente; abiertamente. "Apertius, [...] agerianago" Urt II 161 (cf.
AGERIAGOAN). "Descubiertamente", "patentemente", "expresamente", "públicamente" &c. Lar. "(A las)
claras" Lar y Añ. "Ouvertement" Lecl. "En évidence" VocBN. "Agerian ezartzea, mettre à nu" Dv. "Agerian
ibiltzea, aller en public, sans se cacher. Agerian erratea, dire publiquement, dire sans aucune dissimulation" Ib.
"Agerian ezarri (S), mettre en vue, exposer" Lh. "Agirixan, a la vista. Es común decir en su lugar bistan" Etxba
Eib.
Tr. Documentado desde la primera mitad del s. XVII; su uso crece desde finales del s. XVIII. En DFrec hay
32 ejs. de agerian y 27 de agirian.
Abitua agerian darabilatenek. Harb 453. Agerian den lekhuan zillhatuko diozue burdin gorri batez. Mong
591. Ispiritu saindua maiz agerian eta suaren idurian jausten zen sakramendu hau errezibitzen zutenen gainera.
CatLav 225 (V 113). Alabañan agerian zebiltzan. Lar Fueros 225. [Sakramentuak] dira Jesu Kristok emanikako
señale agirian dauden batzuek. CatBurg 33s. Agerian dago egin behar dena, ta lenbait-len egin behar da. Mb
IArg II 289. Kontuak argiro ta garbiro ajustatu, ta agirian ifiñi ditzala. Cb Eg III 223. Zure ditxa eztago gauza
andiak agirian egitean. Cb Just 14. Bere tresora agerian darabillana, haren galtzeko irriskuan ematen da. Mih
36. Haltoki eta agerian erran nezake. Brtc 22. Neskatillak erabillezan uliak agirijan euren garbitasunaren
igargarritzat. Mg PAb 95. Ezta izango bekatu añ txikirik [...], non Jaunak agirian ipiñiko ez duan. AA III 544.
Diren gauza guziak agerian dire haren begietan. Dh 205. Altarako sakramentuban Jesus agirijan daguan arteko
denporeetan. fB Olg 40. Modia dalako euren aragijak agirijan darabilzenak. Astar II 159. Baditeke lorifikatzen
ere diren agerian bere konduita laidostagarriaz. Jaur 109. Gure oreña / alderdi batetik / agerian jarri zan / uste
gabetanik. It Fab 153. Nik isillik esaten dizutedana, zuek agirian esan ezazute. Lard 394. Eta ingurutu ziozkan
eskuak antxumeen larruakin, eta estali ziozkan lepoko agirian zeuzkan parteak. Ur Gen 27, 16 (Urt lepho alde
illerik gabe zena, Dv lephoko ageriak). Agerian dagoen ongarriak hainitz galtzen du. Dv Lab 142. Hill nazazute
ni ordu onean, pozik hilko naiz; ona emen nere lepoa agirian. Arr GB 35. San Frantsesen gorphutza egun hartan
agerian emana zelakotz. Prop 1880b, 355. Debekatzen da igande ta jai-egun ezagutu guztietan agirian lanik
egitea. OrdUs 4. Ageriyan edo ezkutuban. Mant EE 1884a, 15. Agirian daukagu dirala aixeri. AB AmaE 245.
Debruek bezala dute egiten gaizkia [...] zenbait aldiz agerian, eta ardurenik izilka. Elsb Fram 182. Hezurrak ere
bai, agerian ezarri. Jnn SBi 151. Bere sor-tokia agerian eta bixtan dueno, maiz gibelera behatzen du. Arb Igand
28. Murmur [txakur] bata, agiñak agirian bestea. A BeinB 69. Fedea agirian autortuteko. Itz Azald 19.
(s. XX). Zoin zen lehen printzea, agerian giristino egin zena? CatJauf 34. Agirian dagoan egia begirik
lausoenekoak ikusi oi dabie. Ag Kr 186. Ahoko sendoak lerro lerro agerian. JE Bur 12. Calle de San Bartolomé
du agerian ezarrita [etxe orrek]. A Ardi 129. Nere Biotz-irudia agirian jarriko duten etxeak bedeinkatuko ditut.
ArgiDL 104. Zauriak agerian, hor bazoak Jesus. Ox 82. Etzeren haizü ez agerian ez gordeka erlijioneko
eginbiden betatzia. Const 25. Enago alako ziur-ziur, emen agirian esateko bestian. Kk Ab II 110. Bilddur zalako
pekaturen bat agirijan imiñi ezegijon. Otx 34. Uzten du kazeta bat-batian, nigarra kasik agerian. Zub 61.
Etzazula beintzat agirian esan. Ldi IL 112. Orregatik ezin ziteken Yesus erri batera agerian sartu ta bakarlekuetan
egoten zan kanpoan. Ir YKBiz 143. Abarketa gorrien mutur-zuloetatik beatzak agirian zituela. TAg Uzt
156. Txartela agerian eraman. Or QA 80. Agirian dago baietz. Txill Let 87. Eguerdia zan. Oran, agirian. Anab
Aprika 102. Agerian baitago nolabaiteko zuzentasuna aiengan badala. Zait Plat 147. Auxe da nik orain agirian
jarri ta ziurpetu nai dudana. Vill Jaink 109. Ezetariko kalterik leporatu bage, agirian beintzat. Erkiag BatB 201.
Zure anaia ez da gauza ezkontzarako ta dotorren aurrak agirian jarriko du gure griña izkutua. NEtx LBB 25.
Gure egin ahalak egin ditugu Gizonaren agerian ezartzeko. Ardoy SFran 281. Poto egiten duenak, ez du nehor
enganatzen; hura agerian gelditzen da. Xa Odol 59. Lehengo handitasunaren azterrenak agirian bazeuzkan.
MEIG I 99. Ez doaz guziak bide batetik, agerian dago hori. PMuj in MEIG I 97. Ustekabeko sortze horren
ezaugarriak agerian daramatzi. MIH 359.
v. tbn. JesBih 416. Hb Egia 139. Laph 92. EE 1883b, 440. Elzb Po 199. Zby RIEV 1908, 204. HU Aurp 78.
ArgiDL 82. FIr 146. Zerb IxtS 99. JEtchep 105. Osk Kurl 82. Berron Kijote 139. Agirian: msOñ 156. CrIc 45.
JJMg BasEsc 13. Zav Fab RIEV 1909, 37. Añ EL 2 68. It Fab 259. Izt C 254. Aran SIgn 58. Bv AsL 136. Noe
108. Zam Man 1. Inza Azalp 103. Muj Pam 70. Tx B II 108. Eguzk GizAuz 53. Munita 114. Bilbao IpuiB 53.
Arti Tobera 265. Gand Elorri 82. Zait Plat 43. Gazt MusIx 8. MAtx Gazt 80. Lab SuEm 189. In Uzt Noiz 34.
Lasa Poem 100.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
353