A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
ain gaiztoa / non dan estalia. It Fab 78. Elizan zutik edo leku agirietan jartzen diran hipokritaen antzekoak. Lard
382. Gauza ageria da bihi gogorra goriagoa laitekeela. Dv Lab 40. Batasun horrek egiten du Elizaren seinale
ageri eta Yainkozkoena. Hb Egia 101s. Eliza bethi ageri zen, eta Eliza ageri hura, Eliza saindu, Katoliko eta
Apostolikoa. Ib. 110. Gauza egiyaz mirari-agiri bat bage gerta-eziñ zeikeana. Aran SIgn 27. --Zer da ahozko
otoitza? --Da itz ageriekin egiten dena. Legaz 20. Umiltasunezko lan agiriren bat egitea. Arr May 12.
Mirakuiluak, gauza ageri batzuek dire, gure begiek ikusten eta gure eskuek unkitzen ahal dituztenak. Lap 36 (V
20). Ez da enbusteriya, / gauza agiriya. AzpPr 62. Ohointzetan ditaken ageriena. HU Zez 164. Bihotz agerikoa
da, zuzena, ez alfer, ez nagia. Prop 1896, 17. Baiña alde bat baiño ezekusen: agiria, barrukorik ez. A BeinB 67.
Arpegi agiriaz. Ib. 53. Dantzak, teatroak eta arako ibiltoki agiriak. Itz Azald 205. Eleizgizonaren utsegitea
agiria, jakina eta ezaguna bada. Ib. 207.
(s. XX). Berdiñeztasun andi ta agiria zegoan artzai orren ta bere semien bitartean. Ag G 18. Atsegedun bati
idazki agiriyak. Ayerb EEs 1912, 153. Lan agiriak [= 'obras públicas']. EEs 1917, 114. Lekurik agirijenian jarri
biarko naz. Altuna 68. A da euzkotar eredu agiriya: zintzo, apal [...]. Kk Ab II 189. Plaza agirian, itsusi ez
balitz, / dantza lezake "txakolin". Or Eus 167. Beste jakintzaetan gertatu oi dan bezela, emen ere gauza guztiak
ez dira lau eta agiriak. JMB ELG 10. Zimurrik agerienak igurtzi. EA OlBe 5. Mirakuilua ageriago izan dadien.
Zerb IxtS 69. Herio lanik ezin zezakeen hartaz hirietan edo gune agerietan egin. Mde Pr 136. Emakumek balkoi
agirietan. Anab Aprika 29. Zaldunaren arrokeri ta almen neurribakoari, zama ta urratu agiria ezarriaz. Erkiag
BatB 96. Orra gurari bat nabarmena eta agiria. Vill Jaink 140. Ta Mikolasen alegiñak eta itzak, egunetik
egunera agiriagoak ziran. NEtx LBB 22. Ez dedilla biarko eguna pasa, liburu oiekin auzi ageria egiteke. Berron
Kijote 72. Gauza agiria da hori. MEIG VII 83. Larramendik ondorio ageria izan baldin bazuen. MEIG V 95.
Leku agerian ipini nahi nuke hemen. MIH 284.
v. tbn. Gy 277. CatS 67. Xa Odol 307. Agiri: JJMg BasEsc 237. J.M. Tolosa EEs 1913, 162.
(Con reduplicación intensiva). Nun estalduko naiz ni, / ni Judas barria, / barru barik egoeran / agiri
agiria? Azc PB 36. Izadian ba-da gauza bat agiri-agiria, ordenaren azpian eta ordenaren beraren oiñarria
bezala. Vill Jaink 45.
(Lar, Añ, Dv). (Terreno) despejado. "Raso" Lar y Añ. Laster hazkurri horiek berak eskastu ziren, eta
oihanak landa ageriak bezain idor bilhakatu. Prop 1876-77, 157. Euskalerriko landa eta lurralde agirietan.
JMB ELG 101. Babesa nai dute [aritz landareak], itzal pixka bat bear dute [...]; toki agiri ta solla bada, gaizki
ibilliko zera. Munita 42.
Notable, destacado. Ezarri gura izan dot zure izen entzutetsua ene irakurgaitxu onen leku agirienean. A
BeinB 36. San Mateo jaietan Logroñoko erriak bere egunik agirienak oi ditu urtean. NEtx LBB 50.
(Ref. a personas). Inguru aietako [...] gizaseme ta emakume agerienen izenak. A Ardi VI. Ortzuri deritxon
nire opera zarrenean, lagunik agirienak (zororik) il-kanpaea entzueran auxe dirautse. "La protagonista". A EY I
218. Uriko gizon agirienak, parrokua tartean ebela. A EY II 106.
II (Vb.). 1. (Lar), agiri (V-gip ap. Etxba Eib). Aparecer. "Aparecer" Lar. "Endentecer, ortzak erne, ageri" Ib.
"Izan laike Galdaramiñotik Durango agiritzia" Etxba Eib. v. agertu. Arzaiak aserra zitezen, gastak agiri
zitezen. "Parecieron". RG A 11 (se trata tal vez de error por agir; cf. agir zitean en RS 52, ager ziten en O Pr 10
y Saug 99). Emazte-geia kexu, senar-geia ez ageriz. HU Zez 37. Oek nola edutu diran, nork esan, zein zentzuk
eratu ta barnean gorde ditun ageririk ere? "Cum appareat". Or Aitork 254.
(Con formas sintéticas). Alegia hortarik / zer dagerin, huna: / askoren gutizien / funtsgabetasuna. Zby
RIEV 1908, 773. Biriatutik Senpereraino Larhun ondoan dageri. Ox 31. Tximiñuari, agiñik badagiriyo, urrun
akiyo. Otx 30.
Mostrar. Mari Jesusi ageri (manifestar) eutsazan bere begiaz igaro ebazan nai-bageak. Echta Jos 53.
Eskerrak ageri, agur egin, da ondo pozik ontziratu zirean. Ib. 273. Egoki izan ez arren, illarraindu bearta,
Yaunak erakutsi ta agerietara ba-noa. Ol 2 Cor 12, 1 (Dv Jaunaren ganikako ikhuspen eta agerpenen
aiphatzen). Nola izan zeikian benetakua agiri gura eban oztasun aura. Etxba Ibilt 458.
2. Contar, referir. Bere nebea egon zan Almikan, da ageri eutsan edesti guztia. Echta Jos 46. Bere
urriñetako gertaerak ageri ebazanean. Ib. 149. Nire alabeak zerbait ageri deutso bere neskatilla lagunen bati, ta
zabaldu da erri guztian. Ib. 213. Itxas-lapurren auziak ageritten egoala. Ib. 149.
III (Adv.). Al descubierto. v. AGERIAN. Larrua ageri dabilan pobre eta mezprezatua. Brtc 207. Ilkhitzen
gudutarat kopeta ageri. Hb Esk 35. Haragi puskak dilindan eta hezurrak ageri. Jnn SBi 29. Gainean hegastegia,
ernaiak ageri. Arb Igand 76. Galtzarik gabeko zangoak zuri zuria ageri. Barb Sup 48. Beeko etsai multzoari
ageriago zagozin. FIr 145. Loreakin gertatzen dana berbera gertatzen zaiek emakumeai ere. Zenbat eta
dirdaitsuago, zenbat eta agiriago ibilli, ainbat zanpatuago ta oinazpiratuago. TAg Uzt 284. Horra nun naizen,
eskuak eta zangoak zilo, / hezur guziak ageri! Iratz 103. Orma metro t'erdikoa bedi gutxi-gorabera, kanpotik
dabiltzanak, agiri gelditu ditezen. NEtx Antz 30. Lo zegoen beti, gau-jantziaren xamarra askaturik, bular bat
ageri. Mde Pr 146. Juanbeltzek ortz zuriak agiri zeuzkan. Anab Poli 28. Ikusten zaitut / an eta emen, / erdi-ageri
/ beti be. Gand Elorri 76. Begiak agiri eta bisera urdiña buruan. Erkiag BatB 141. Edozein literaturaren azpian,
agiriago edo ezkutuago, sentimendu au datza. Vill Jaink 118. Aren gona barrenak agiri lagatzen duanari,
irrikaz begiak zorrozten dizkio. NEtx LBB 106. Aski duzue beiratzea / neska gaztieri: / zoñen pulitak diran /
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
352