A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
hagatu (V-gip ap. Iz ArOñ; Lar (agaatu), H). 1. "Apalear, agaatu, [...] agaaz [...] jo" Lar. "Agaatu,
agaaketan, varear las castañas" Iz ArOñ.
2. (AN-erro, BN ap. A; VocBN, H). "Terme de moulin, presser la farine avec un gros bâton dans le sac qui la
contient" VocBN. "Prensar la harina en el saco" A.
3. (AN-erro, L, BN ap. A; VocBN, Dv, H). "Arpenter, arpenté" VocBN. "Hagatu, arpenter, mesurer avec la
perche" Dv. "Amojonar" A.
4. Atrancar. "Bâcler une porte" Dv. Konorte gabe dagoela / bere ortuan kipula. / Soinu gabe mutikodantzan
entzun diogu txirula. / Bart arratsean, / bart iluntzean, / agatu zuen kaiola. Arti MaldanB 207.
5. Alargar (los brazos). Agertu nitzaieneko, hasperen batekin besoak hagatzen dituzte ortzalde (vers le ciel),
eta, berehala, komentutik athera gabe sartzen gira, zipuko gizaiduriaren gibeletik, arteka batean barna. JE Ber
67.
agatx. v. haritz.
hagatxo. Dim. de 1 haga. Bertan zeuden salgai baserritarrak ekarritako edo baserrietan geienbat bear
izaten diran gauzak [...] atxur ta aizkorak mai gañetan, edo agatxoetan esekita. Ag G 84.
hagatzaile (Dv A). "Agrimensor, amojonador" A.
hagatzar. Aum. de 1 haga. Eta guzien azkarria zan mats-mordo izugarri bat, zeña agatzar batean ipiñita,
bi gizonen artean eraman zuten. Lard 90.
age. v. 1 haga.
ageder (Lar H). "Especioso en la apariencia" Lar.
ageldu. "Borrar" Bera app.
agelki. "Borrador" Bera app.
ager (V-gip ap. Etxba Eib; Bera). 1. (Adj.). "Público, notorio, patente" Bera app. "Ager, visible, aparente,
manifiesto, claro. Gauzia ager dago, ikusi gura dabenandako" Etxba Eib. Fidantzan düdala ager jarriren
hüskara zertan nahi hitz arrotzetzaz paira dateikiala. Egiat 25.
2. (Sust.). Aparición. Jondoni Leoni eskerrak, iguzkiak egin dauku igandean bere agerra. Herr 8-3-1956
(ap. DRA).
3. Revelación. Gure sekretuaren gordeak, agerrak baino hobeki zerbitzatzen dik ongia. Larz Senper 120.
- AGER EGIN. Mostrar. "Arguere, [...] ageregitea" Urt II 297. Ezpata-dantzariyak / irtenak bidera / zanko
aztal ariñak / ager egitera. Echag 86. Lasterka datoz ager egiten / pekatu antziñakoak, / damuarekin Gurutzeari
/ galdezka barkazioak. Ib. 216. Eta neri esker onak / ager egitera. Ib. 221. Merezi ez ditugun / mesede aundiak /
ager egin dizkigu / aurten Donostiak. Ib. 222.
- AGER ERAGIN. "Arguere, [...] agereragitea" Urt II 297.
agerakatu. v. agirakatu.
ager-asmo. Intención de publicar. Asmoz, ager-asmorik ez nun azken-ordura arte. Orain bost urte, egiteko
asmo aundirik ere ez. Or BM 6 (se ref. al libro).
agerbial. "Patente, despacho, cédula" Lar.
agerbide, agerpide. Tr. Todos los ejs. son meridionales, y, salvo uno de Mendiburu y otro de J. I. Arana, del
s. XX. En DFrec hay 2 ejs. de agerbide y 3 de agerpide.
1. Modo de mostrarse, de exhibirse. Ala dabillena arro ibilli oi da ta antustez betea, edo arkitu naiez bere
buruaren ager bideak eta lurreko erakeriak. Mb OtGai II 67 (cf. unas líneas más arriba zere burua agertu naiez).
2. Descripción. Bere "Loyolaren agerbide" 1851-an argitaratuan. "Descripción de Loyola". Aran EE
1883b, 70.
3. Señal, signo. Geiegizko apalkeria geiegizko arrokeriaren agerbidea da. EEs 1911 114. Zergatik etzion
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
349