A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
agai (AN-5vill ap. A; Lar, H (s.v. haga)). 1. Vara. "Garrote" Lar. "Varal, palo para derribar manzanas" A. Cf.
BELA-AGAI. v. 1 haga. Alzairuzko punta zorrotzdun agaiaz armatuak. Arr EE 1885b, 474. Emakume bat
zan zetorrena marakulua bezin bare agai luze bat eskuan zekarrela. Elizdo EEs 1913, 140. Aize-aldi ona eratzen
bazitzaien, agai (makilla) lerdenari bela egotzika. Id. ib. 1925, 214. Oez gañera, pertxalak edo berga luzeak
(agaiak) bear izaten ziran. Agai oek aparejoa uretara botatzeko ziran. Ib. 248. Gizon bat "Bretxa"-n diadar bizi
/ sacamantecas! barbarasaña! / zapi teinkatu aundi batera / zuzenduz txorrotx bere agaia. EA OlBe 17. Neurtu
zenbat metro luze dan zugaitz ondoko agaia. Munita 150. Armearma-sareak kentzeko agai bat balitzake bezela.
Ib. 61. Sartu ziran barrena, ta bi agai luze lukainkaz beteta sukaldean. BasoM 73.
"Ori dek agaie dagona mutill ori, se dice de las personas altas y delgadas" (G-azp).
2. "(G-bet), palo para remover la ceniza en el calero" A.
3. "(G-azp), árbol bravío" A. v. tantai.
4. "Movible también la pieza llamada ezpata, que sirve para apretar más o menos la carga cuando se lleva
hierba o helecho junto con un palo: gurdi gañeko agaia (AN-5vill)" CEEN 1969, 225.
Etim. Derivado de haga.
agai. v. ageri.
agaika. "A palos, garrotazos" Lar DVC 150.
agaikada. "Garrotazo" Lar. v. hagakada.
agaikari. "Apaleador" Lar DVC 151. v. hagakari.
agaikatu. "Apalear" Lar DVC 151.
againe. "Cuchilla, machete (Darric)" DRA.
agaisartu. "Empalar" Lar.
agaite. v. 1 hagate.
agaiti. v. hargatik.
agaitu. "Apalear, agaatu, agaitu, makillatu" Lar.
agaka. Alfabeto (vasco). "Erabagi neban, neure gurarijak betetako [...] abecedario bat egittia [...]. Lantxuari
ekiñ neutzan, eta amaittutakoan ikusi neban A.B.-tatik Greziarrak artu eben lez, eta A.B.C.-tik Abecedario
erdaldunak, nik A.G.K.-tik egiñ neikiela Agakia eta neure liburutxuari ezarri izen ori" Ormetxea EEs 1909, 110
(se refiere al libro Agakia, euskeraz irakurten ikastekoa, publicado sin nombre de autor en Bilbao en 1896, en el
que por primera vez se dice que las primeras letras del alfabeto vasco son a, ga, ka. Ese mismo año, en Lecciones
de ortografía, Arana Goiri hace suyos el orden alfabético y el neologismo propuestos por Ormetxea. Azkue
nunca los aceptó. v. NeolAG). Batetik gurari zitalak eta besterik ezjakiña izango dittu arerijo Agakia onek.
Ormetxea Agakia (ed. 1897), 7 (ap. NeolAG). Irazti onetan iru gai dagoz: Agakea, Izkinddegija ta Izpijakerea.
AG 1019. Eta Euzkel-Agaka jakin-ezik, zertarako bestiai erakustera gatozkizu? JEL 1908, 243. Bilkiñok
agakaren yarraikeraz ipiñi... ta kittu. Baña agakaren yarraikera ona da ta danik errazena irakurtzen diranetako
itzen ikurra aurkitzeko. Ol EEs 1919, 26. Itz eta esakera oneik agaka-jarraian balegoz be, onenak aututa
Iztegian sartzea, niretzat lan astunegia izango litzake. Eguzk LEItz 22.
hagaka (Lar (agaaka), H). A golpes de vara. "A pedradas, a garrotazos, arrika, agaaka" Lar (s.v. a).
Arraka / Gura al dok ibili nadin makilaka ta agaka. Acto 132. Arrika edo agaka norbaiti burua austea be,
gertau oi da. Ag Kr 38.
hagakada (Lar, H (+ a- V, G)), agekada (Añ). "Garrotazo, [...] agakada", "palazo, golpe", "palo, el golpe"
Lar. "Palo, el golpe" Añ. Urbildu zitzaizkon, ta an zan ekustea, batzuek agakadak ematen. VMg 67.
hagakaldi (-kh- H), hagukaldi (-kh- H (L, BN)). "Un coup de barre, de bâton" H. v. hagakada.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
346