A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
afarixkot, aiharixkot. v. afariñi.
afarma. v. aferma.
(afarrasta). "Siembra a voleo (Santesteban)" VocNav.
afedan (Aq, A). "Apagar, izungi. Apaga ese candil, izungizak kreselluori, item. itzali, afedan, afedanerazo"
Aq 1325. Se trata sin duda de atsed- (cf. atseden, 4.º en Azkue), tomado, a juzgar por la grafía, de RS 399. Nada
tiene que ver con afen, rad., por ejemplo en Ax 531. v. atseden.
afeitatu. v. afaitatu.
afektatu, afetatu (VocBN). "Affecter, affecté" VocBN. Gogo batez bata berzeagana afekzionatuak
zaretelarik, gauza gorák afektatzen eztituzuelarik, baina beheretara akomodatzen zaretelarik. Lç Rom 12, 16
(Dv ez lakhet izan asmu gorak; BiblE ez izan handinahiak).
afekto. Afecto; deseo. v. afekzio.
Tr. Documentado en textos meridionales. El único ej. de la segunda mitad del s. XIX es de Soroa y no hay
ningún testimonio del s. XX.
Geren biotza eta afekto ona Jaungoikoagana ifenirik. OA 55. Billostu gaitzala geure afekto deungetarik. Urqz
51. Eta Jainkoak batzuetan biotza argitzen ta berotzen du borondateko afekto edo gogo bero bizi batzuekin. Cb
Eg II 9. Bere afekto guziarekin eskatu zion [...] zeruko argi bizi bat Jainkoagandik alkanza ziozala. Ib. 208. Fede
ta biotz oneko gure jende pobretxoenzat afektoz beterikako Konsiderazio argi ta labur oiek. Ib. 9. Estiót zaustéla
kuartobátes, esta kuarto erdibátes ere, está erdiain erdian ére, baizik sar-atrabát memoria ta afektoain
erakustekó. LE Prog 98. On dire aféktoak ta orázioak Jangoikoái. LE Ong 17v. Zagoze an asti labur baten,
esaten ta egiten milla afekto ta propositu on. Añ LoraS 132. Oneek baño askozaz afekto biziagoak erne ta jaioko
dira zuen biotzeetan. Ib. 76. Bada orrelako afektoak, deseoak eta asmo santuak dira konsideraziotik atera bear
ditugunak. Gco I 397. Bigarren gauza da anima ederki apaintzea fede, esperantza, karidade, eta beste birtuteen
afektoakin. AA I 441. Gauz ona izango da karidade ta kontriziozko afektoak egitea. AA III 359. Gure
ongilleentzat afektorik ez gordetzea. Ib. 345. Borondatiagaz afektoak, eta deseo santuen frutu onak ateratzen
doguzala. CatLlo 30. Geienetan txoruak eta sisalariyak izaten diala, gañera afektoik artzen ez dutela iñori. Sor
Gabon 42.
afektuoso. Afectuoso. Bere eskuak mun egiten du / txikiain serbitzalea / zure errendimenduetan / afektuoso
adiskidea. Gamiz 206.
afekzio (Urt I 423), afekzione (Urt I 423, ib. 377, Urt Gram 40), afetzione (VocBN, Gèze), afekzino
(Urt Gram 40). Afecto, sentimiento; deseo, pasión. "Affection" VocBN y Gèze.
Tr. Documentado en textos septentrionales desde Leiçarraga (no aparece en Axular ni en Etcheberri de
Ziburu). En el s. XIX su uso decae y no hay testimonios del s. XX.
Halakotz bada abandonatu ukhan ditu Iainkoak itsusgoatako afekzionetara. Lç Rom 1, 26 (Dv lehia
laidotsuenetara, TB lizunkerietarat). Zeren haragiaren afekzionea etsaigoa baita Iainkoaren kontra. Lç Rom 8,
7. Eta asko da nehori gaitzerizterik edo afekzione gaixtorik ez ekartea? Lç Ins D 6v. Presentatzen derauzkitzut
ene bihotzeko afekzioneak. SP Imit IV 17, 2 (Mst desira). Libra nazala afekzione gaixto eta amudio desordenatu
guzietarik. SP Imit III 4, 1 (Mst desirkünte, Ch amudio lohi, eta gutizia desordenatu). Eta jakiteko zer afekzione
eta zer berthute pratikatu behar den oren hetan. Gç 84. Batzuek debozione gehiago dute saindu batentzat bertze
batentzat baiño; ordean afekzione hori maizago da humanoa. Ch III 58, 3. Bekhatu benialaren afekzionerik edo
amodiorik gabe. CatLav 244 (V 124). Ez diozogula gure bihotzari permeti hura desiratzea, hari afekzionez
lotzea. He Gudu 68. Yaidura edo afekzione gaixtoak. Lg I 198. Gloria haboro eman düzüna Jinkuari zure
afekzionerik xipienaz, eziez eman beitere kreatürek orok bere akzione handienetzaz. Mercy 22. Bekhatu
benialaren ganako afekzionerik gabe. Brtc 237. Bihotzeko sentimendu eta afekzione hautan datza meditazioneko
gorphutzaren bigarren phartea. Dh 102. Ikhusten ditu ene pentsamendu eta afekzionetan diren sekreturik
minenak. MarIl 61. Birjina Jinkoaren Ama thonagabiari jüntatü zütian afetzioniaz [othoitzen zütügü]. Ip Hil
262. Non inposible bezala baita izan dadin pozoatua afekzione gaxtoen pozoinaz. Arb Igand 113s. Birjina
Jainkoaren Ama notha gabeari juntatu zaituen afetzioneaz eta Jesu-Kristo besarkatu duzun aita ordeko
amodioaz [...]. San Josephi othoitza [título de una hojita publicada en Bayona] (ap. DRA).
v. tbn. Afekzione: Tt Arima 53. CatLan 114. JesBih 400. UskLiB 63. Jaur 372.
(Con -zko, adnom.). Gauza guzién gainetik zuen artean karitate afekzionezkoa duzuelarik. Lç 1 Petr 4, 8.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
337