A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
b) "Se dice también así, cuando los mayores, faltos de juicio o seriedad, parece que actúan como niños.
Afariketan ibilli al aiz, orretara agertzeko? Gauzia benetan artu biarrian, afariketan jardun dabe" Etxba Eib.
- AFARIKETAKO, AFARIKETARAKO. Juguete. "Jatxixozuz umiari bere afariketakuak" Etxba Eib. "Erregen
egunian afariketarako asko ekarri detsez Erregiak" Ib.
afariñi. "Aihari (S), souper. Dim. [aihari]ñi, [aihari]tto, [aihari]xkot" Lh. v. afaritxo.
afariño. "(BN), petit souper" Lh. v. afaritxo.
afarite (V-arr-gip), afaite (V-gip), aparite (G-goi), auharite (BN-arb). Ref.: Iz ArOñ (afáldu); Gte Erd 141.
(En casos locales de decl. sing.). "Afarite. Cet mot, qui ne se trouve ni dans Azkue ni dans Lhande, signifie
'souper'" Lfn Cor 28 (que cita el ej. de Leiçarraga). "Afáitteko, para cenar. Afáitten, cenando. Afáiten, afálduta"
Iz ArOñ (s.v. afáldu). "Afarite orduen berba ingo dogu (V-arr-gip), afaiteko orduan (V-arr), [...] aparitekoan
(G-goi), [...] auharitean (BN-arb)" Gte Erd 141. Cf. AFARITAN, AFARITARA.
Tr. Documentado sobre todo en textos septentrionales. Lo emplean tbn. los vizcaínos Arrese Beitia y Kirikiño
(el ej. de Balad 225 podría tbn. interpretarse como afaritan, con -a- > -e- tras vocal cerrada).
Iaikiten da afaritetik. Lç Io 13, 4 (TB afaritik, Dv mahainetik, BiblE mahaitik). Bena kumitatzen zütüt / gaur
aihaitera. AstLas 45. Afariten ari zirelarik. SalabBN Mt 26, 26 (Dv afariten; Ip aihaitan, Samper abaltzen).
Sainduaren azken hitzetan nigarrari emaiten da hobenduna [...] eta azkenean Iñazio othoizten afariten geldi
dakion. Laph 81s. Zurrustxo bat geiago edanik afaitean. AB Olerk 555. Jarri zirean maian umore onagaz, /
apariteko guztiz gogo andiagaz. AB AmaE 310. Orok, edatearen beharra bazuten, eta zenbait afaitekoak ere
baitziren, ostatuan gogotik sarthu ziren. Elsb Fram 138. Arratsa ethorri, eta, afariteko gure ogi hautsaren
gainean errea jaten ginduelarik, elgarri egiten ginduen: [...]. Prop 1895, 122 (ap. DRA; pero la ref. es
incorrecta). Ama gaixoak ez ginituen Igandearekin behinere afariterat utziko non ez ginuen lehenik anaiaarrebek
elkharrekin Saindu baten bizia irakurtu. Arb Igand 152. Goizik afariten ginen. JE Bur 76. Apaiteko
libelauren gibel ekarteko diruba ixan ezik, etxeko gustijok or daruazuz. Kk Ab I 64. Zatoz beraz barnerat eta /
gurekin afariterat. Itzald II 25. Eta, afaiten biak ari zirelarik, aitari erran zion, ostatuan, ontsa nahi gabe, zer
gerthatu zitzaion. Barb Piar I 183. Asarre bixijan eguan, gixona ain berandu etxeratzen zalako ta apaiten be
juan etzalako. Kk Ab II 8. Ni afaiten hasi orduko. Barb Leg 23. Udaletxeko plaza ere hutsa. Afariten ari ditazke
Irundarrak. JE Ber 95. Haren hotelean haiz, dudarik gabe, afariteko. Larz Iru 50 (Lek afaltzen). Gure
Gabrielarekin hitzartuak dituk, Etxegaray baitarat afariterat joaiteko. Ib. 52 (Lek afaltzera). Behin baino
gehiagotan joan da ere gaizki bizi ziren batzuekin afaiterat. Ardoy SFran 161. Afaiterat galdegiten du... eta gero
etzaterat. Ib. 187. Jaun kapitaina, amak / igortzen nau zugana / jin zaiten afaitera. Balad 137. Geur afariten
etorritia / egin bazeinke mesede (V-arr). Ib. 140. Afariten han ziraden / senar-emazteak (V-arr). Ib. 225.
afaritekoño. Dim. de afariteko ('alimento(s) para la cena'). Ezpainetan irriño bederarekin, begiak
idurikatzen zuten afaritekoñoari landatuak. JE Ber 32.
afaritto, aiharitto. v. afariñi.
afaritxo, aparitxo. Dim. de afari (a veces tbn. con el sentido de 'colación'). v. afariñi, afariño. Afal
zaitezin baino lehen egin behar duzu afaritxo edo ezpere kolazino debot eta espiritual bat. SP Phil 119.
Baruegunetan gaubeko aparitxuan apur bat geiago jatea. Itz Azald 154. Gertatu zitzaion mutillari badaezpadako
aparitxoa, eman zioten nolabaiteko etzatokia. Ag G 327. Gizonak ez al du iñoiz bear aparitxoren bat
lagun-artean? Lab EEguna 64. Aparitxo bat egiñez, artu genduan lasaitu ederra. Uzt Sas 25. v. tbn. Sor Gabon
41.
afariusen, apariusen. "Bazkalusen bat, apariusen bat egin degu" A Apend. v. afariusi.
afariusi (A), afarusi (Lar H, Hb ap. Lh), apalusi (V ap. A; A Morf 605). Colación, cena ligera de los días
de ayuno. "La colación" A (que cita a Ubillos). "Apal-usixea, [...] cena ligera" Ib. (s.v. usia). Zillegi da barauegunetan,
arratsean egin oi dan afari-usia edo Kolazioa. Ub 187. Gauza gutxi, eta afari-usia dala, bai. Ib. 188.
Afarusitako artu daiteke arima oneko yendeen artean usatzen dena. Legaz 33. Iatuna banintz bere, gabongabeko
aparia atso-agurakaz baiño garizumako apari-izki edo apalusiak ume-artean gogozago iango neukez. A
Txirrist 120.
afarixka. (Dim. de afari). Cena ligera. Baru baita, afarixka egin dute etxean. "Cena frugal". Or Eus 144.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
336