A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
afalordu (V-gip), apalordu (V, G), aihalordu (S). Ref.: A (apal-ordu); Lh (aihalordu); Etxba Eib (afal-ordua).
Hora de cenar. "Arratsaldeko zazpirak afal-ordua Eibar-en" Etxba Eib. Eta igor zezan bere zerbitzaria afal
ordutan, gomitatuei erraitera: Zatozte. Lç Lc 14, 17 (Dv afaltzeko orduan). Baña afal-hordua urbildu ta [...] zer
artu ez duela arkitzen da. Mb IArg I 221. Abagadune txito erazkua da illunzeti ta apal orduraño sutondoko
inguruban berba egiteko. Mg PAb 153. Afal-ordua zanean morroi bat bialdu zuen. Lard 416. Apal-orduko
denbora guzian etzan beste jolasik aditzen mai artan. Bv AsL 108. Alagala egongo gara apalorduan! Echta Jos
12. Bazkaltegian, apalorduan, betiko bi apaizez gainera, beste bi. A Ardi 121. Afal-ordua etorri zanean, bidali
zuen bere mirabea. Ir YKBiz 296. Neurtitz auek ez dira apalorduan egiñak. EA OlBe 93n. Gero zibaka jokatu
zuten apalordu arte. Osk Kurl 139.
afaloste (V), afarioste, apaloste (V), aparioste. Ref.: A (afalondo, apaloste); Etxba Eib (afal-ostia); Elexp Berg.
1. (Gralmte. en casos locales de decl.). Tiempo después de cenar. "Afal-ostia, zerbaitt irakorteko ogera baño
len" Etxba Eib. "Afalosterako laga giñuan negoziuoi" Elexp Berg. v. afalondo.
Tr. Propio de la tradición vizcaína; hay también un ej. de Mirande.
Apal ostian igaroko dogu denporia alegrija onian. Mg PAb 108. Afal-osteko erpillauste, liño aterate, ta beste
biar modu. JJMg BasEsc 118. An gero afal-ostean [...] garbitu eutsezan dizipulu orrei oñak. Añ EL 2 215.
Beskari [sic] ta apari-ostean esker onak emoteko oraziñoa. Ib. 247. Apari ostean / etzatera goaz gu. AB AmaE
355s. Apalostean autortu eutsen gertaera au Txomin da Juana Mariri. Echta Jos 129. Apal ostean,
illunabarrean, [...] artzen zuan mendirako aldapa latza. Ag G 26. Apalostean elizpera joan ziran. A Ardi 49.
Apal-ostian ekin eutsen barriketan bertan egozan gastelar mandazain batzukaz. Kk Ab I 15 (II 7 apaloste). Apal
ostian gero dantzan, / gurekin lanik asko bazan. JanEd II 57. Eguen guren / Gaubian apal ostian. Enb 104. Apalostean,
abereak bildu, esnea jatxi ta gañerako eginbearrak amaiturik utzi zitun. Etxde JJ 151. Afal-ostean, [...]
Theresa artegaturik agiri zen. Mde HaurB 56. Ezin eban igarri, ta aititari itaundu eutsan apal-oste baten.
Bilbao IpuiB 39 (191 apari ostean). Tripetako miñekin il ziran afal-ostean. Alzola Atalak 45.
v. tbn. Etxba Ibilt 459. Apaloste: Or Tormes 107. Erkiag BatB 125.
2. "Afáloste, afálostia eiñ, hacer la fogata de San Juan. An eguan afálostia! cuando se ve una fogata muy
grande en el monte" Iz ArOñ. Cf. LzG: "Afalostes, hogueras "... tamboriles, fuegos artificiales y afalostes, o sean
hogueras" (Año 1840, Libro de la Ciudad de E. Serdán, pág. 107), 61".
3. "Apaloste (V), trabajo rústico que después de cenar se hace entre varios vecinos" A.
- AFALOSTEKO, APARIOSTEKO. Gau atan apal-ostean, apari-ostekoa yokatzen asi ziran aguazilla ta
biak. "Colación". Or Tormes 107.
afaltegi (V-gip ap. Etxba Eib; Urt V 267, Lar, Añ, Izt 23v, Hb ap. Lh), afaldegi, apaltegi (Ast Apol 89 Dv y
A). Cenáculo, cenador. "Cenáculo", "cenadero" Lar y Añ. "Cénacle" Dv. "Cenador. Etxe ostian zan ortua, eta
ortuan, afalteixa" Etxba Eib. v. afaltoki, afal-leku. Jesusen afaltegian. Mb IArg I 366. Sartu ziran San Pedro
ta beste Apostol amarrak Jesusen afaltegiko itxean. Mb IArg II 42. Irten zan gero afaltegitik, baita Jerusalengo
erritik ere. Ub 87. Eztaukagu zer juan Jerusalengo apaltegi edo zenakulura, ez kalbarijoko mendira. Astar II
206. Eta Jesus beste amaika Apostoluakin Afaltegitik eta Jerusalendik irtenda. Lard 441. Getsemanitik afaltegira
biurtu ziranean. Arr May 176. Apostoluak aurkituten zirala apaltegian. Itz Berb 159. Ordurako, arrotza sartu
zitzaien afaltegiraño. Bera EEs 1916, 175. Apaltegian bildurik eta atariak itxirik zeudela. Inza Azalp 76. Orain
ere bereak lengo apaltegian bildurik zeudela. Ib. 77. Emendik aurrerako itzaldi ori, afaldegitik Getsemani-rako
bidean esan zuen Yesusek. Ir YKBiz 452n.
afal-tenore. v. AFAL-TENORE (s.v. afari).
afaltiar. v. afaldar.
afaltoki (Urt, Hb ap. Lh), apaltoki (Lar), afaritoki (Urt). Lugar donde se cena. "Coenaculum" Urt V 267.
"Triclinio, cenador" Lar. v. afaltegi, afal-leku. Maisuak au dio: afaltokia non da? Lard 438. Orduan Afaltoki
eder-eder bat erakutsiko dizute. Ib. 438. Ondo begiratu eta ikusi zazu, nola gela edo afaltoki au zure anima dan.
Arr Orac 288. Erten zuan apaltokitik bere ikasleakiñ batera. Ag Ezale 1897, 125a. Apostoluak apaltokian
zeuden. Or MB 473.
afaltokitxo. v. afalgelatxo.
afaltzaile, afalzale (L, BN), aihaltzale (S, R-uzt). Ref.: A y Lrq (aihaltzale), Lh (afalzale, aihaltzale).
"Comensal para la cena" A. v. afaldar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
331