A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
afal. v. afari.
afalaitzin (L, BN ap. A (s.v. afal); Dv), aigalantzin (R ap. A). (Gralmte. en ines.). Tiempo antes de cenar.
"Temps qui précède le souper" Dv. "Afalaintzinean erranen dut" A. v. afalaurre. Ezen bethiere afalaitzinean
deitzen baitzituzten presuna gazteak beregana. Ax 32 (V 19). Afal aitzinean har oren-erdi bat, debozionezko
irakurtza edo lektura bat egiteko. Dh 55. Berehala autoa hartu eta afal aitzinian, sartu ziren herrian. Zub 112.
afalaldi, aihalaldi (S ap. Lh). "Moment de souper" Lh.
afalarazi (Urt I 161), apalduazi, aihalarazi (S ap. Lh), aihaltarazi (S ap. Lh). Hacer cenar. Berekin
apalduazi ta begirunerik andienarekin apalondoan agindu zien bere mirabeai argiyakin kalera artean
laguntzeko. Aran SIgn 55. Arrats guziez, pobre bati bederen emaiten zuen etzantza, bere mahainean zuenetik
afal arazi ondoan. JE Bur 67.
afalaurre (Añ), apalaurre (Lar). 1. "Merienda" Lar y Añ.
2. (V; H), apalaurre (V, G), afariaurre. Ref.: A (afal, apal); Etxba Eib; Elexp Berg. (Gralmente. en casos
locales de decl. sing., sobre todo en ines.). Tiempo antes de cenar. "Afalaurrean esango dot (V)" A (s.v. afal).
"Antes de cenar. Biarrak amaittuta, afal-aurria dot ibilli bat eitteko" Etxba Eib. "Afalaurrian ibilalditxo bat ein
biot" Elexp Berg. v. afalaitzin. Apalaurrean Arizpe bereterrak eta aita San Franziskoaren bi semeok autu bat
izan genduen. A Ardi 109. Bañan apal-aurrean, ez zenuen galduko zuen janalditxoa egiteko oitura? Lab EEguna
62. Apalaurrean, bildotsa yango dan etxeko ateburu ta panta biak aren odolez margotu itzazute. Ol Ex 12, 7.
Afari-aurretik, nor bere etxera zuzen. Or Eus 284. Afal-aurreko sutaldiaren erakusbide ukaezina. Erkiag Arran
11. Apal-aurrez. NEtx Antz 81.
Jesusek bere azken apari aurrean. Inza Azalp 120. Gabon-apari-aurrez. NEtx Antz 74.
- AFALAURREKO. Etxera iritxi zanean, bereala inguratu zitzaion Endrike apaltzeko amorro biziz.
Pillomena, ordea, neska zarra izaki, ta apal aurrekoa [= 'conversación antes de cenar'] ematen asi zitzaion
illobari. NEtx LBB 138.
afalaurretu. "Merendar" Añ.
afaldar, afaltiar (BN (-tier); Dv), apaldar (G), apaltiar (L-ain), aihaltiar (S), aigaltiar (R). Ref.: A (aigaltiar,
aihaltiar, apaldar, apaltiar); A Morf 185; Lh (aihaltiar); Satr VocP (afaltier). Comensal de una cena.
"Convive au souper" Dv. "Convidado a cenar" A. Cf. bazkaldar. v. afaltzaile. Egunerokoan noraezeko
lantxo bat izan ezpanu, beronen apaldar bear nuen. A Ardi 57s. Beste bost apaldarrak etzioten begiratu ere
egin. Ib. 122. Hamahiruak, azken aldikotz, elgarrekin afaltiar. Ox 74. Afal-ordua etorri zanean, bidali zuen bere
mirabea afaldarrai esatera: Atozte. Ir YKBiz 296. Martak maian mirabe egiten zuen (serbitzen zuen), Lazaro
berriz afaldarretako bat zan. Ib. 371. Aurten etzaie egoki apaldar ttunttuna. Or Eus 35. An dira illuntzerako
afaldar jendeak. Ib. 365. Basa ihizi bat bezala hogoita bizpahiru afaltiarrek gozatu dute saltsan eta errakian
arno gozo batek denak airosten zituela. Herr (ap. DRA, que no da la fecha). Oturuntza baten azkeneantsu,
bazkaldar edo afaldar geienak ordi eginda maipean iraulita zeutzanean. Zait Plat 84s. Gaur gauean ezin atera
ziñezke zure adiskidekin. Afaldarrak ditugu. Lab SuEm 193 (207 apaldar). Afaldarren artean ez zegoelako. MIH
145.
v. tbn. Apaldar: Anab Eusk 1930, 90.
afaldegi. v. afaltegi.
afaldi, apaldi. Hora de cenar. Apaldija eldu zan. Mai-onduan gustijak jarri ziran. Apaltzen asi baño
lenago, [...]. BAizk Ipuin 18.
afaldomeka. "Dominica IV de Cuaresma (msOch)" A Apend. Gure asabak, orain eztakit zeinbat gizaldi,
gaurko igande au, [...] Afaldomekea izentau eben. A EEs 1916, 114.
afaldu (V, G, AN, L, B, BN, Ae; Lcc, Mic 6r, SP, Urt I 86, Ht VocGr 426, Lar, Aq 829 (G), Añ, VocBN, Dv, H,
VocB), apaldu (V, G; Lar, Añ, Dv (V), H), auhaldu (BN; VocBN, H), aihaltu (BN-arb, S; VocS 143, Gèze, H),
apaltu (-ph- S), aigaltu (R), abaldu (Sal), aupaldu (-ph- BN-mix), apali (BN-ciz). Ref.: Bon-Ond 159; A
(afaldu, apaldu, aihaltü, auhaldu, aigaltu, abaldu); EI 148; Lh (aihaltü); Lrq (aihalt); ContR 529; Iz ArOñ, To
(afariya), Ulz (afaltzéra), UrrAnz (afaixa), Als; Etxba Eib; Echaide Nav 168; Elexp Berg; Gte Erd 141.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
328