A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
lerde-tantakaz. A Txirrist 43. Amabost egunean kendu bageko okotz-bizarretatik bera adurra eriola egoan
aguratxo batek [...]. Ag Kr 21. [Txomin Zorri] praka ta alkondara zar-zarrakaz beti. Adurra be baerion aotik
ugari. Bilbao IpuiB 273. Handik berehala zapaldu ere nuen / nire abarrarekin barea, eta eznituen / behatzetan
sentitu adur itsusiak. Arti MaldanB 195. Herrian hedatu da zure berria, nolako agure linburi eta haragi zalea
zaren. [...] Eztuzu zure adurrarekin lore usain gozoko hori zikinduko. Arti Tobera 287. Galiperra ta Mingorra
anaitxo biak pe an ziran baztar batian adurra ta mokua darixola. SM Zirik 83. Orduan esan zion amonak:
Tankera ederra ematen dizu ba tabako orrek, adurra ta lerdikia darizula. And AUzta 72s. Mari-Asun txikia
zanean, ume dindirritsu izan zan, mokotia, ta adurra eriola ibilten zana. Erkiag BatB 69.
Munduak estiturik / sugearen adurra / eriotza ziurra / zor eutsan Ebari. Azc PB 38.
(V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. (Adurra daariola, adurra jausten, etc.). "Adurra jausten, [...]
embelesado, cayéndosele la baba. Adurra jausten zeguan bere maittiari begira, estaba embelesado mirando a su
amada" Etxba Eib. "Adurra darixola. Zerbaiti begira: neska, mutil, jakin..., miretsirik. Biaje guztia adurra
darixola ein giñuan, azafatei begira" Elexp Berg. Eta eurak umiari begira adurra darijuela. Astar II 201.
Gogoan dot oraindo zelan umetan entzun geroazan aoa zabalik, eta adurra erigula, Peru ta Mariaren ipuin
sustraibaakoak. Zav Fab RIEV 1907, 91 (v. tbn. 535 adurra dariela). Gañera laboreai / gagoz gu begira, /
adurra darigula / ontxoak badira. / Ez daukagu munduko / andien amesik, / abere ta lurrakaz / bizi gara pozik.
AB AmaE 355. Gizon gaisoa dago / dariola adurra, / dirudiela andrean / gonako txakurra: / atsegin emon
nairik / andreari dabil. Azc PB 75. Ume bat pitxiai begira legetxez geldituko zan [...] eztitan da adurra eriola. A
BeinB 55. Ta erriko neskato mutikoak, adurra dariuela ta otzaretako gozoak begiakaz jaten. Ag Kr 46. Txomintxiki
ta emaztea, adurra erioela egon zirean poz-pozik Dariren berbak entzuten. Echta Jos 328. Josetxok ikasi
ebanean senar-emasteari aitta ta ama deittuten, adurra jausten jaken oneri. Ib. 24. Irakasle bateri legez entzuten
yegokozan adurra darijola mutil gastiak aguriari. Kk Ab I 20. Adurra erion aotik gure otsoari pozaren pozez.
Bilbao IpuiB 52. Zezili egoan pozik, Zezili! Adurra be erion-ta. Ib. 29.
2. "Parecido (V-m). Orrek bere amaren adurra dau, ésa se parece a su madre (en la manera de ser, obrar, etc.)"
DRA.
- ADURRETAN. Cayéndose la baba, encantado, embelesado. v. POZ-ADURRETAN. Eztitan da adurretan
dabil beragaz. A BeinB 61. [...] esaten eutsan Praiskuk. Ta Mari Pepa, badakigu ba, adurretan gizajea; oba ez!
Bilbao IpuiB 85. [Nikanor-ek] erretolika luzean jarduten eban [...]. Umezaroan, edonor bere, konkortuta eta
arriturik, adurretan ezarteko gai bikain miresgarriak. Erkiag BatB 38. Guri begira dagoanean pozezko
adurretan esan izango dau ak: ederra da gero Lekeitioko uriaren biotza! A BeinB 67.
2 adur (G-azp-goi-to). Ref.: A; JMB MitV 29; Garate 4.ª Cont RIEV 1934. 1. Suerte, fortuna, hado. "Suerte"
A. "El mundo de los magos, como el de cualquiera, son las cosas y sus representaciones. Pero según aquéllos,
unas y otras están ligadas entre sí por una fuerza mágica llamada adur, de tal suerte que cuanto hagamos en las
segundas, ateniéndonos a ciertas condiciones, debe suceder fatalmente en las primeras" JMB MitV 29. "Adurra,
influencia (G-azp)" Garate 4.ª Cont RIEV 1934, 56. "Según Darricarrère Dic, adur gaixtuok jua, en G significa
'estado de un niño cubierto de baba o de una planta marchita por las miasmas de un viento deletéreo'" DRA. v.
adu.
Tr. Documentado en autores guipuzcoanos del s. XX. En DFrec hay dos ejs.
Adur gaiztoa orpoz orpo dabilkizulako. Ayerb EEs 1912, 153. Zuaitz bakarra ta alaba bakarra, izan oi dute
adur kaldarra. EgutTo 26-7-1918 (ap. DRA). Errugetasunak eta onaen adurrak [...]. "La inocencia y la fortuna
de los buenos". Zink Crit 58. Euskera gauza zaarren adur gaiztoak daramala uste. Ldi IL 86. Lan oiek eiztariai
laguntza eta adur ona lortzeko kutun batzuek baño ez emen ziran. JMB ELG 49. Adur samiña! Nere biotz au ain
gogor josirik / Gaxo dago-ta... ene zorigaitz, bizi naiz oraindik! EA OlBe 68. Zorioneko ago beaz alde
guztietatik? Batzuek adur aundia dezue mundu onetan. NEtx Nola 20. Ona emen, [...] bere bizitza nozitzea
besterik izan etzan gizonaren adur gaiztoa (fatalidad)! Etxde AlosT 90. Adurrak (la fatalidad) eztit nik bear
gizonik opa izan ezkontzeko garaian. Etxde JJ 141. Piarresek bere adur gaiztoa (fatalidad), bere zorigaitza,
ardotan ito bearra zeukan. Ib. 32s. Munduak bere morroiari opatu zion adur negargarria. Ib. 269. Adurrak
alkartu zitun bi izaki zorikabe aiei. Ib. 246. Etzan artan gelditu beren adur ona. [...] Rosa ta Pakori utzi zizkien
irabazi aundiko paper eta azio mordoa. NEtx LBB 70. Alda eziña degun adur txarra / errialde ta bizitzak
xehatzen dituana. / Gizonen Lurra kixkaldu / ta aizea indartzen / Adur txarra da! Lab SuEm 166. --Hori ez
nekien! --Gizonaren adurra, andre, c'est la vie prantzesak esan oi duten bezela. Ib. 208.
Makilla orrek ba ementzoon adur ikusgarri'at (G-goi). "Ese palo poseía una propiedad maravillosa". JMB
Mund III 11.
2. (G-azp ap. Gte Erd). Habilidad, facilidad. "Orrek badu gitarra jotzeko adurra (G-azp), lan egiteko adurra
(G-azp)" Gte Erd 2 (junto a dohain handia, oso tajutsua da, esku onekoa da, etc., de otras zonas). "Orrek badu
aurrak engañatzeko adurra (G-azp)" Ib. 39. Norena da egunaren txintak / zabaltzen dun alaiu samurra, /
zugaztian gozo kantatzeko / txoritxuak dakarren adurra. Elizdo EEs 1928, 4. Umiltasuna dadukalako / ta
bertsotako adurra, / egun orretan eman nai giñon / gure zorion agurra. Uzt Sas 270. Ereñozun badute / ortarako
adurra. Ib. 317. Erriko pestak ziradelako / etzan izaten samurra; / Arruan zerbait luzatutzeko / ere bazuten
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
324