A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
2. "Adu (V-oroz), intención. Joateko adurik badaukazu? ¿Tiene v. intención de ir?" A.
- ADU GAIZTOKO (a. gaistoko Añ A). "Infeliz", "malaventurado" Añ. O adu gaistokoa bere erruz an
erretara datorrena! Añ EL 1 51. Gorputz, da arimea alkar baturik, biak iraungo dabe betiko, iños il baga. Baña
zelan? Edo betiko zorionekoak, edo betiraun guztiko adu gaistokoak. Ib. 40s. Nire kontrako sentenzia gogor adu
gaistokoa. Ib. 146. Euren yakin-eza itsuagaiti datozala Deabru okerraren adu gaiztoko agindupekoak izatera.
Añ EL 2 5. Zuei, ta niri joaku onetan [...] izatea, edo zorionekoak, edo adu-gaistokoak. Añ LoraS 138. Zer
esango dabe hereje adu gaistoko, sinisten eztabenak? Ib. 81.
- ADU ONEKO (Añ). "Afortunado", "bienaventurado (V)", "feliz", "próspero" Añ. Jaungoikoak adu oneko ta
zorioneko egin daizala. Ag Kr 115 (v. tbn. G 278). Baña tentel gustijak adu oneko ixaten ei dira-ta, [...]
ezetariko kalte barik urten al ixan eban urmaeletik. Otx 157. Lurreko ondasun guztiak adu oneko aberats gitxi
batzuen eskuetan batuko dira. Eguzk GizAuz 62. Adu onekoa izan orretan, nunbait,[...]. Iñok ez eban susmau
okerreriaren egillea nor zanik. Erkiag BatB 102. Orren egillea, munduko olerkaririk famatuenetako bat izan
bait-zen [...] eta txit adu-onekoa, Obidioren ipui batzuk itzultzekoan. "Felicísimo en la traducción de algunas
fábulas de Ovidio". Berron Kijote 84.
- ADU TXARRA SUERTATU. Ocurrir un infortunio. Mendi osoko artzainen artean suertatzen bazaio iñori
adu txarren bat [...] artzain lagun guztiak alkargana baturik, bakotxak ardi bana ematearekin ifinten diote
bertatik len zeban ainbateko artaldea. Izt C 226.
- ADU TXARREKO (Añ). "Desventurado", "fatal" Añ. Eta baldiñ zuek alegin guztiaak eginda bere, urteten
badabe zuen semealabaak makurtasun donga ta adu txarrekuak. Itz Berb I, III [sic] (ap. DRA). Nongo arpegijaz
juango gara gu barriro bakaldun aurrera, bere agindduba guk ausi dogun lez ausitta gero? Au da zorigaiztoko
ta adutxarreko ixatia! Otx 49. Garai artan gaiñera, lurrak [...] zakur lizunek eta adu txarreko egaztiek ere,
siñaleak eman oi zituten. 'Les oiseaux de fâcheux augure'. Ibiñ Virgil 79.
- ADUZ. Por suerte. --Zer da deseo edo gurari gaistua? --Da gauza loiren bat egiteko gogua, aduz egin ezin
ezpadau bere. CrIc 76.
- ADU ZORIONEKO. "(Tener buena) estrella, (c.) adu zorionekoa, (G) patu onekoa" Añ.
Etim. Rom. adu. Cf. patu.
aduana (Lar, Añ). Aduana. v. errenteria. Ez gerran, ez pakean / ez degu kintarik, / ez paper sillaturik / ez
aduanarik. It Fab 208. Noiz-ere-bait topatu / genduen tokiya, / aduana zarreko / zertegi aundiya. Bil 33.
Prantziko ondoan dagoalako mallarik aundineko Kostamaga (aduana) du. IPrad EEs 1915, 104. Andik
Kanparzako aduanara jo zun. An zeuden bi mikeleteri armak kendu. Or SCruz 42. En DFrec hay 17 ejs.
Zarrak, aduana kobratzeko; ankokerrak eta ankamotzak kartutxoak kargatzeko. Or SCruz 68.
aduanazain, aduanazai (Lar). "Aduanero" Lar.
adugaitz, adugatx (Añ). Desgracia. "Mal haya yo, tú, aquel, (c.) zori gatx, gaitz niri, zuri, adu gatx niri" Añ.
Tentaziño bati leku emotean edo ez emotean dago gure zorion edo adugatx guztia. Añ MisE 101.
aduintz. v. adiuntza.
adultario. v. adulterio.
adulter. v. adultero.
adulteratu (Lar). Cometer adulterio. "Adulterar, cometer pecado con mujer ajena, iñoren emaztearekin
aragizko bekatua egitea [...]. Lo mismo con marido de otra, iñoren senarrarekin adulteratzea" Lar. Eztuk
adulteraturen. Lç Mt 19, 18 (Echn adulteratuko; He adulteriorik eginen). v. tbn. Lç Mt 5, 28 y Apoc 2, 22.
adulteriar. Adúltero. v. adultero. Adulteriarrak kondenatuko ditu Jainkoak. He He 13, 4 (Lç adulteroak;
v. tbn. He Iac 4, 4 adulteriar).
adulterio (SP, Urt I 270 y 49, Lar). 1. Adulterio. "Adulterio iaukitea, commettre adultère" SP (s.v. iaukitea).
"Adulter, [...] adulterio kometitzaillea" Urt I 270. "Adulterium committere, adulterioan erortzea" Ib. 271. v.
EZKONTZA-HAUSTE, EZKONTZA-NAHASTE, EZKONTZA-BEKATU... Adulterioak, paillardizák,
ohoinkeriák. Lç Mt 15, 19 (He, TB, Echn, Hual, Samper adulterio). Emazte adulterioan hatzaman bat. Lç Io 8, 3
(TB adulterioan atzemana; He nahastura tzarrean, EvS nahasdüra tzarrian, Ol ezkontza-kutsutan, IBk ezkontza
nahasten, IBe ezkontza-nahastekan). Adulterioan, bertzeren emaztearekin dagoenaz. Ax 585 (V 376). Bertzeren
emaztiareki adulterio kometitzeko. Tt Arima 70. Dabidek othoitz egiten dio Jainkoari barkha diotzon egiñ tuen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
322