A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
5. adrez (VocB). "Modo de enanzar ['avanzar, progresar']" VocB.
6. adrez (VocB). "Retrato, fotografía" VocB.
adrezkiro. "Regladamente" Lar.
adreztatu (H, s.v. adra). "Régler" H, que cita a Larramendi, pero lo que hay en éste es adreztu (q.v.).
adreztu (Lar, Añ, Izt VocC), adraztu (Lar), adrestu (Añ), adriztu (Aizk). "Arreglar", "aderezar" Lar y Añ.
"Reglar" Lar. "Arreglarse" Ib. "Remendar el vestido, (c.) adrestu" Añ. Deitua dan alkate jauna, atsegin
aundiarekin, eta ongi adrezturik, joango da bere lagunaren etxera bazkaitera. Izt D 80. [Mudanza oek]
serbitzatzen dute soñu zarretarako; bañan da premiazkoa [...] aiek adreztutzea edo arreglatzea, baldin ongi
dantzatu nai baditu. Ib. 144. Tropa adreztuak samaldaka zijoatzen [...] Hernani alderontz. Izt C 390. Alkarturik
biyak [...] demanda batzubek izan zituzten. [...] Alderdi biyak adreztu ziraden argibide bat egiten zutela [...] erri
bereko izkidunaren aurrean. IPrad EEs 1913, 5.
1 adrezu. Instrumento, artefacto. Gobernariak [...] txirrita zeritzan adrezu izugarrian tormenta zezatela,
agindu zuen. Arr Bearg 238.
2 adrezu, adresu (adrés!ü/ S ap. Lrq). "Habileté, dextérité" Lrq. v. adrezia (3).
adrilla, adrilu. v. adreilu.
adriztu. v. adreztu.
adu (V ap. A; Lcc, Añ, Izt 37r, H (V, G)). 1. Suerte, fortuna; hado. "Hado, hadua" Lcc. "Fortuna", "suerte",
"hado" Añ. "Fortuna, felicidad, [...] adu, patu ona" Ib. "Ventura, fortuna, felicidad, [...] aduona" Ib. "Suerte" A.
v. 1 zori.
Tr. Documentado en Añibarro, Iztueta, E.M. Azcue, Arrese Beitia y autores meridionales del s. XX,
principalmente vizcaínos.
Emonik bada sentenzia zerurako [...]. Adu, ta sentenzia bi onetarik bat, emongo jako bakotxari. Zein bietarik
gertako jat niri? Añ EL 1 32. Nire adu-gaistoz jausten banas bekatu mortalean [...] arin egingo dot
konfesorearen oñetara. Añ LoraS 155 (v. adugaitz). Beretakoren bati gertatzen bazaio iñoiz edo berriz, adu
txarren baten bidez, uztarriko abelgorririk [...] illtzea [...]. Izt C 237. Gertetako ta jazo bearrik aurkitzen zana, /
Adu tristeak gorderik euken biotzetan. AB AmaE 448. Iagiten da goizean / gizon nekatua / iaso ezinik egunaz /
il-arteko adua. Azc PB 336. Eskola-meisu izateari istea, egin ezpaneu, eneuen gero izen dodan zoririk eta adu
onik izengo. A BGuzur 129. Zein gogo-argia erriko gizadi guztiak be, Josetxoren adu ona jakiebenean! Echta
Jos 328. Arrapau ebazan geixo arek, baña adu onaz danak sendatu zirean. Ib. 147s. Adu (suerte) onean zagoz
orduan mutil orregaz. Ib. 313. Adu onari deiez, suertearen billa, Ameriketara joan zan. Ag G 253. Beizamatar
gazte indartsu batek azpiratu zuan beiñ, geiago ez nagusitzara jaikitzeko adu txarrean. Ib. 127 (cf. infra ADU
TXARRA SUERTATU). --Nere bizitza osoa oparo eskeñiko diot. Ori da nere apeta, ori nere adua. --Bai adu
txarra! Ag EEs 1917, 212. Adu opaldaria bera zai egon balitzaio ere etzitzaion aiñ laster sarea botatzeko era
egokituko. Elizdo EEs 1913, 90. Gixagaxuak ezeban adu onik ixan. Otx 59. Batzuren-batzuk sortzetik ezerez eta
billauak ixanik eta euren aduak gura ixanda, gixona igon datteken gorengo malletara eldurik. Ib. 99. Erromesak
bai adu txar!: / nunai arrotz, atzerritar. SMitx Aranz 20. Mundu ontako adua, makurra, ostera! Erkiag Arran
150. Zein adu, siats, azturu edo sorgiñek egin eutsun begizkoa? Ib. 155. Zein aduk bere itzalpean artuko ete
eban, gogoetan ziarduan. Ib. 66. Adu ona naiz txarra gure aurretik dijoakigu, berak sortzen ta eramaten gaitu.
Vill Jaink 105. Burni horiek lantegian, bere adua erabakiko duenaren menpean daude. MEIG IX 133 (en colab.
con NEtx).
(Empleado en pl. 'los hados'). Aduak egon arren / geure aserre beti / etzaitue kenduko / neure biotzeti. Azc
PB 60. Poz bat izaten nuan Troiatarren oraingo [...] ondamendi auen artean: alegia, adu txarren aurka, zorion
aduak ipintzen nizkiela. P. Etxeberria EEs 1928, 42. Oi, ene adu madari-madarijok! '¡O maldita fortuna!'. Otx
72. Zelako bezuza zirtzil ta zekena egin dautsue adu ziztrin erraiabakoak? Erkiag Arran 152. Horra, adu
gaiztoek berriz ere deitzen didate, ta nere begietatik lo astunak argia ezkutatzen dit. 'Les destins cruels'. Ibiñ
Virgil 117. Zertako sortu ninduzun iainkoen leiñu argitsutik, aduek ere muxin egiten bait didate? 'Je suis odieux
aux destins'. Ib. 114. Eztakigu guk aren buruan sortu ziran gogoeta txar, susmo oker eta adubaltzen barririk.
Erkiag Arran 72.
Buena suerte. --Alajañena! Orrelako menditxo bat bagiñu, andi andia izan eztare. --Billatu ezkero. Adua
bear, suertea. --Batzuk izan die. Ag G 252.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
321