A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
adreza. v. adrezia.
adrezatu. 1. Preparar, disponer. "Aparar, adrezadu" Lcc. Esku batean arko galanpat / fletxeaz adrezadurik
. Lazarraga (B) 1199rb. Señale gaztoa zaut orain Biarnon konpaniaren adrezatzia. (c. 1597). FLV
1993, 465. Jauna: oraindik ezin gastiga nitzakoie zure señoriari zer kantitate merkaduria denz, zeren oraindik
ezpaita adrezatu deusik behar den bezala. Ib. 466.
2. Dirigir, guiar, aconsejar. "De autoritate et sententia alicuius facere aliquid, [...] norbaitek [...] adrezaturik,
nihoren, norbaiten adrezarekiñ zerbeit egin" Urt III 106.
3. (VocBN), adresatu (S ap. Lrq), aderezatu. Dirigirse (a alguien); dirigir (una pregunta, ruego, oración,
palabras, etc. a alguien). "Adresser, s'adresser, adressé" VocBN.
Tr. Documentado al Norte en autores de los ss. XVIII y XIX; en el XX sólo se encuentra en un ej. de
Etchamendy. Hay adrezatu en textos labortanos, adresatü en suletinos y mixanos (CatLan y Xarlem) y aderezatu
en un texto de Orreaga del s. XIX.
[Antifonak] Jesu-Kristori adrezatzen zaizko, eta manera eder batez esplikatzen dute Jaun hura ethor dadin
guk dugun desira handia. CatLav 361 (V 174). Jesus Gurutzefikatuari adrezatzen zaizkola, errozu: O ene Jesus
on eta miserikordiosa! He Gudu 115. [Hitz] hek dira adresatü zazkonak Birjina Seindiari. CatLan 73. Hura da
Birjina Seindiari adresatzen daukogün otoitza. Ib. 73. Demoniuari, zerbaiten jakiteko, edo egiteko, edo
proximuari gaitz giteko, adresatzen direnak. Ib. 85. Nahi duzu Iauna, arterik utzi gabe gure othoitzak adreza
dietzatzugun. Brtc 34. Amodio beraikin aderezatzen da españolari nola Franziako eta bertze nazionetako
deboter (Orreaga, s. XIX). ETZ 288. Graziaz bellarikatürik / Nahi neizün galthatü / Jinkuari eta zuri / Nahi nüzü
adresatü. Xarlem 1276. Adreza gaiten gu ere haren ganat gure dudetan. Jaur 365. Lagunduko gaitu, baldin hari
adrezatzen bagaizko. Ib. 345. Bainan nahi du ororen gainetik hari adreza gaizkon konfientziarekin. Ib. 131.
Atheratzen da bere etxetik eta bere herritik, adrezatzen zaio Jesu Kristori. Ib. 111. Orhoit gaiten bizkitartean
bethi lehenik Jainkoari adrezatzeaz. Ib. 114. [Nazione guziek] ohoratuko dute, adrezatuko diozkate bere
othoitzezko galdeak. Ib. 359. Baldin zerbeit difikultate agertzen bada, edo [...], adrezatuko da
kongregazionetako gidariaren gana. JesBih 426. Adreza gaizkon Mariari ilhabethe zori onezko hunen hastetik.
MarIl 77. Ez baidaki hanbat / Zer galde adreza zerurat! Gy 322. [Zamaria] zaio adrezatzen gizon artexari; /
Gartsuki othoitzten du demon sokorri. Ib. 144. Ene lehen kusia / Kadet Bordaxuri / fagore bat banuke /
galdatzeko zuri: / ongi adreza zaite / ene arrebari / ene saltzeko zonbat / ukan duien sari. Balad 215. Bi hitz
zautan adrezatu; / Bortxaz nuen obeditu, / Gero ez zaut urrikitu. Etcham 99.
"Adrezatzea, amaiñatzea, adresser, dresser" Ht VocGr 268.
Etim. La alternancia s/z responde a las distintas correspondencias entre sibilantes al correr del tiempo. Lo que
era rom. (gasc.) s / vasc. s , se convirtió en rom. (fr.) s / vasc. , sibilante predorsal.
adrezatzaile, adresazale (S ap. Lrq). "Qui s'adresse" Lrq.
adrezia, adreza (det., Urt I 375). 1. "Affamen, norbaitekiko mintzátzea, adréza, norbaiteganako adréza" Urt I
375.
2. Dirección, consejo. "De autoritate et sententia alicuius facere aliquid, norbaiten adrezaz, konseilluz,
autoritatez, opinionez, jujamenduz [...] zerbeit egin" Urt III 106.
3. (S ap. Lrq; Chaho, Gèze, H), adreza (Ht VocGr, VocBN, H). Habilidad, destreza. "Adresse" Ht VocGr 269 y
VocBN. "Adresse, adroit" H. "1.º adresse pour travaux et exercices du corps; 2.º ressources de l'esprit" Lrq. v.
antze. Etzitiala fida zure jakitian, ez zuñ nahi beita gizonen adrezian. Mst I 7, 1 (Ip antzian). Zure arrazun
gañen edo adrezian haboro bermatzen bazira, ezi ez Jesü Kristen berthütiari zor düzün obedienzian. Ib. 14, 3 (Ip
zure antzian). --Zonbat maneraz hartzen da ordinariozki berzerena? --Bortxaz, hala nola egiten baitüte ohoiñek,
adreziaz hala nola haurrek. CatLan 95. -Zer deitzen düzü hur natürala? --Hola deitzen tüt iturritako, uhaitzeko,
[...] eta jeneralki gizonen adrezaz egiten eztiren hur güziak. Ib. 124. Ez eta pasioneek bere adrezia edo
lausengekin, deusek ez nau ekharriko ene arimari kolpe mortalaren ematerat. Brtc 97. Ezta, ez bethi aski / indar
handi ukheitia / hanitxez baliusago da / gizonaren adrezia. Abraham 510. Handi haier kolpü baten / aisago düzü
kausitzia / ihesi egiteko ere / zeren ezpeitie adrezia. Ib. 501. Bere adrezia eta ahala / Frogatu nahiz bezala. Gy
217. Gizon eta zezenak beiratzen elkharri [...] Lehenak ez du indar nahi baliatu; / gogoeta guziak adrezian ditu.
Hb Esk 225. Bera ere gaztetik indarkako eta adreziazko zer nahi joko handitan trebe izana. Zby RIEV 1908, 89.
Bethi kasik joak eder, indarra adrezia baino nausiago. Ib. 85.
4. adrez(a), adresa (S ap. Lrq). Dirección, señas. "Adresse (d'une personne, etc.)" Lrq. Eskutitza plegatu eta
hetsi ondoan ostia gorri batekin, ematen ziok adreza hau: Patri monacorum, Zugarramurdi. Elzb PAd 80.
Hunekin batean igorten deitzut Mitxelena, Arrue, Etxaide eta Irigaraien adrezak. Mde Pr 53. Faltrikaratik atera
zuen papera, adrez zehatza ikustearren. [...] Begoña Linares, Enegarren etxea, 12 planta. Arti Ipuin 79.
Espresuki zure adreza galdeginik, bietan izkiriatu nautzun. Larz Iru 136. Zure adreza igortzen badautazu,
hemengo berriak emanen dauzkitzut. Ib. 44.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
320