A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
eta Iainkoaren arauerakoak. SP Phil 192 (He 194 Jainkoaren arabera egiñ ahal detzaketzun erremedio guziak).
b) (Precedido de part.). Tan (...) como se puede (...). "Jasan ahalezko karga" Arch (ap. DRA). v. AHALAZKO.
- AHAL GUZTIA (guzia B ap. A). Tanto como se puede, todo lo posible; en lo posible. "Ari-zuntza sobera luzea
bada, eztaiteke ongi josi, besoa al guzia edatuagatik ere (B), [...] todo lo posible" A (s.v. zuntz). Arnoa
hutsten duzunean ere, ahal guztia xutkatuagatik, gelditzen da usaina bedere. 'Por más que seques todo lo
posible'. Ax 532 (V 342). Okultatu beár da alguzía iten den ongia, jakinik ikusten duéla Jangoikoak. LE Prog
106. Inbenáza bere mutil onbát alguzia, amen, otoi. 'Hazme en todo lo posible un buen servidor tuyo'. Ib. 98.
Emendátu len gaizki egina, suplitu alguzia. 'Resarce todo lo posible'. Ib. 114. Obrátus al guzía orrén
borondatearén kunplitzen. LE Ong 44r. Zenbat eman? Ahal guzia. HU Zez 141. Oro lasterka jin dire laguntza
eskaintzera; batek lan, bertzeak aterbe, itzaingo; orok ahal guzia. Ib. 167.
- AHAL GUZTIAN. En lo posible. v. AHALAZ. Imitátzeko nik ére ál guzían. LE Ong 82r. Bizi izatu zen
ordu arteraino bezala, ahal guzian ixilik eta izpiritua Jainkozko gauzez bethea. Jnn SBi 48. Igande egunaren
giristinoki eta osoki begiratzea, Meza-nausia eta Bezperak ahal guzian entzunez. Arb Igand 47. Poli aal guztian
begira zegokion gozatuaz. Anab Poli 36. Rozinanteren lauazka aal-guzian ekin zion. Berron Kijote 94.
(Precedido de bere, etc.). "Liberal [...] Esta voz [...] viene de dia, mucho, multitud, y de bere ala, bere al
guzian, en cuanto, o con cuanto puede: y el liberal da mucho en cuanto puede" Lar. Laborariak behar du, bere
ahal guzian, etxean sorthu zaioen aratxetarik egin etxeko azienda guzia. Dv Lab 253.
- AHAL GUZTIAZ. Todo lo posible; en lo posible. Orduan bada penatzen dire ahal guztiaz / spiritu biak
bata berzearen lehiaz. EZ Man I 50. Hunat hunat emazue kolpe ahal guztiaz. Ib. 112. Ihes egiozu ahal guziaz
munduko habarrotsari. Ch I 10, 1 (SP ahal bezanbat, Mst ahalaz). Gure erlijio santua, oiei gozotoro erakustera
al guziaz saiatzen dan Ama baten amore biguña. Arr GB 3. Sartzera al guziaz saiatzen zan. Arr May 82. Ontan
saiatu zan ahal guziaz, eginalik bizkorrenez. Zait Plat 89.
(Precedido de bere, etc.). "Neure ahal guziaz, de tout mon pouvoir" SP. Bethiere bere ahal guziaz huni
darreitzalarik. Lç Ins A 7v. Eskerrak bedere emanen derauzkitzut neure ahal guztiaz. Mat 241. Geure ahal
guztiaz zu / zaitugu adoratzen. EZ Noel 63. Adoratzen zaitut neure ahal guztiaz. Harb 14. Hunetan geure ahal
guztiaz permatu eta bulharka iarri. Ax 460 (V 299). Behar dugu bada Philotea gure ahal guziaz gure
urrikimendua emendatu. SP Phil 30. Ihes egiozute, zure ahal guziaz, tentazione hura sor-arazi darotzuten
gauzei. He Gudu 119. Zerukotz on diren obren zure ahal guziaz egiteko. Brtc 173. Bere ahal guziaz hekiei
laguntza emaitera ekharriak baitire. Jaur 381. Ene ahal guziaz eginen dut zure solas zuhurrez baliatzera. Dv
Lab 147. Ez dugu nehork erraite beharrik zoin eskualde lagun gure ahal guziaz. HU Zez 140. Kintzeek ez dute
hausterik, beren ahal guziaz bermatzen direlakotz sei gudukariak. JE Bur 29. Gure al guziaz Yesu-Kristo ongi
ezagutzen saiatzea. Ir YKBiz V. Norbait zen halere bere ahal guziaz apezpiku dohakabea soleitu zuenik. Ardoy
SFran 56.
Al guziz asi nintzan gogo-iraulketa. Or Aitork 207s.
- AHALIK. v. ahalik.
- AHALIK EZA (det.). "Impotencia, alikeza, alikabea, eziña" Lar. Ta ez da gauza ona ta biarrekua
kristinaubak bere alik eza ta gauza on txiki baterako bere eza ezaututia? fB Ic III 263.
- AHAL IZAN EZKERO. En caso de poder. Premina ordu baten ikusiko bagendu geure arerijua, al izan
ezkero, ari lagunduteko. fB Ic I 100. Gurasuari kontu emon bagarik ezkontzia egitia, al izan ezkero, pekatu dala.
fB Ic III 354. Al izan ezkero, da osoro premiñazkoa eta naita naiezekoa [osturikoa biurtutea]. Itz Azald 107.
Txoroa dek Ameriketara eztijoan gaztea, al izan ezkero. Ag G 253. Musturreko bat emongo eutsan galanta don
Pauliñok, al izan ezkero. Bilbao IpuiB 124. Hiztegi aldetik, nolazpait esan, urria, hitz hautatuak baizik, ahal
izanez gero, erabiltzen ez zituena. MEIG V 103. Ez nuke nik, ahal izanez gero ere, inor joatera behartuko.
MEIG I 171.
Si es posible. Seme alabak ez dabee ezkontzako berbia emon biar, al izan ezkero, gurasuen naija bagarik.
fB Ic III 354.
Aal izanez geroz, noiznai jaten zuan. Anab Poli 14.
- AHAL IZANIK. En caso de poder. Ezkonduten da a bere / laster, al izanik, / inon topetan badau / bere gura
danik. Azc PB 74. Al izanik, domeka ta jai-egunetan Mezarik entzuten ez dauanak oben (pekatu) astuna egiten
dau. KIkV 75.
A poder ser. Jokoaldi laburrak egitea gustauten yakan, ostera, eta al izanik, beste iñor begira ez egoala.
Erkiag BatB 24. Baiña al izanik, goizean goiz, eldu ala, beste egunkariekin norgeiagokan jardutea, saltzeko
bideak zertutea, orixe zan kontua. Ib. 28.
- AHAL IZATERA. En caso de poder, a poder ser. Al izatera batuko nituban leku onetara mundubaren seme
alaba maite gustijak. JJMg BasEsc 280. Orduban, al izatera, gustijok gurako genduke astiro ta ziatz igarotia
arimako gauzaak. Ib. 82s. Emon biar jakola janarija al izatera egosija. "A poder ser". Ur Dial 68 (It albait, Dv,
Ip ahalaz). Egon biar dau al izatera ikusbegijan. Ib. 71. Al-izatera alduko balitz / gizon arroen almena, / nun
asetuko ete litzake / bere naimenik gurena? (Interpr.?). Enb 150.
Aserre artan esan zenduen, ark bezela al izatera ['en caso de poder como él'] ziran guziak erre eta kiskaliko
ziñituzkeala. Arr GB 85.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
32