A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
adraztu. v. adreztu.
1 adrede (Mic 5r), adeerde (Dgs-Lar 8). 1. "Adrede" Mic 5r. "Propósito, adeerdia (esta voz tiene dos
significaciones. Significa chanza y significa propósito. Adeerde eitendau, hace de propósito)" Dgs-Lar 8.
2. En broma. Nai juezaren aurrian, nai osterantzian, nai adrede, ta nai benetan, nai gauza gitxijan, ta nai
andijan. fB Ic I 123. Edo adrede egin dot; txantzan egin dot. "Ludens feci". fB Ic II 273.
3. adeerde (Dgs-Lar). "Comedia, adeerdia, bigira" Dgs-Lar 11. "Comedia, espectáculo, bigiria, aderdia" Ib. 3.
2 adrede. "Garrapata, cuando es pequeñita se llama akaiña, akeiña, y después de crecida, bakasta, (G) adrede,
es voz vascongada y muy usada" Aq 356.
adregabe, adrebage (Lar). 1. "Irregular" Lar. 2. "Irregularidad, adrakaiztea, adrebagea" Lar.
adregabero, adrebagero (Lar). "Irregularmente" Lar.
adregoki. "Reglar, araugokia, adregokia, erreglara" Lar.
adreilatu, adrilatu (-illa- Lar, Añ). "Enladrillar" Lar y Añ.
adreileria, adrilleria. Adobería. Behar dugun ur guziaren ukhaitea baratzeko, adrilleriako eta etxeko, nola
etxe bazter guziko. Prop 1897, 166.
adreilu (-illu SP), adrilu (-illu V-ger-arr-oroz, L, S; -illu Lar, Añ, Hb ap. Lh, H), adrailu (V-gip, L-ain-sar; Lar
(-allu), Dv, H (-allu V, G)), adarailu (Lecl, H (L), A; -illu Ht VocGr, Arch VocGr), aderailu (-aillu L, BN; -allu
VocBN, H (BN)), adailu (BN-baig), ardillu (Urt III 319), arrillu (G), adrillo (Gèze), adrilla (S; Foix ap. Lh),
adaelu (Hb ap. Lh). Ref.: A (adailu, adrailu, aderaillu, arrillu); Lh (adrailu, adrilu); AEF 1927, 35.
Ladrillo; adobe. "Brique [...]. Adreilluz egiña, fait de brique" SP. "Brique" Ht VocGr, Arch VocGr, VocBN,
Gèze, Dv y H. "Frogar, adrilluz ekidatu, adrilluzko ormak egin" Lar. v. ladrillu, barroin.
Tr. Los autores meridionales emplean exclusivamente la forma adrillu (tbn. Hiribarren (-ilu)), excepto N.
Etxaniz, que usa arrillu. Al Norte hay ardillu en Urte, adrailu en Duvoisin, adarailu en Prop y Arbelbide,
aderailu en Prop y Barbier, adailu en J. Etchepare y adreilu en BiblE.
Egin detzagun ardilluak eta erre detzagun ungi ungi suan. "Faciamus lateres". Urt Gen 11, 3 (Dv adrailuak,
Ur, Ker adrilluak, BiblE adreiluak). Morthero egiteko, ardillu egiteko eta larrean egiten diren obra guzien
egiteko. Urt Ex 1, 14. Adrillu eta beste lur-lanak eragiten ziezteen. Lard 64. Adrilluen artian daguan morterua.
"Entre ladrillos". Ur Dial 31 (Dv adrailuen arteko). Adrilua karrakan janez, bildu zuten nolazpait papera, kisu
eta mortero zariola. Hb Egia 20 (v. tbn. 140). Ez duzue gehiago populuari aitzinean bezala lastorik emanen
adrailuen egiteko. "Lateres". Dv Ex 5, 7 (Ur, Ker adrillu). Sotargaña adrillu otzezkoa zan. Arr GB 18. Paretak,
harri orde, lur errez edo adarailuz eginak dira. Prop 1880a, 12. Inguru guzian paretak adarailuz, salbu hegal
bat taulaz egina. Arb Igand 76. Zenbat mende ez ditu Ejiptoarrek lehen aderailua egin zutela! Prop 1897, 121.
Garaitikoak adailuz dela du iduri. JE Ber 56. Ohartzen gira Bilbaoko olhentzat adailu bereziak egiten dituen
fabrikari. Ib. 83. Ori laster erremediyauku, buztenetik dingiliz adrillu bat ipiñite. Kk Ab II 151. --Emazte, [...]
aur au nerea al da?-- Giusepparen matrail beltzezkak arrillu-kolorea artu zuten. NEtx Antz 148. Adrillu ta arri
ezarten argina baino onuragarriago eta lagun obea ote zuzena? Zait Plat 94. Harriak, adriluak, karea [...].
MEIG VI 79. Adrilu gorrizko etxez inguratua. MEIG IX 92.
- ADREILU-OLA (adrillola Lar; adrallola Lar; adrallol Hb ap. Lh). "Ladrallal, ladrillar" Lar.
- ADREILU ZABAL. "Quarreau, baldosa, adaraillu zabala" Ht VocGr 411.
- ADREILUZKO (SP; -drilluz- Lar). "Adreilluzkoa, qui est de briques" SP. "Frogar, adrilluz ekidatu, adrilluzko
ormak egin" Lar. Adrilluzko etxeak. It Dial 31 (Ur adrilluzko, Dv adrailuzko; Ip etxiak tellaz diren lekhietan).
Hor ditugu aderailuzko jauregi panpina batzu. Barb Sup V. Edozelako ormak izan da be naiz arrizko, naiz
zulezko, naiz adrilluzko. Kk Ab II 134.
Etim. v. DCECH s.v. ladrillo: "Del preliterario ladrello se tomó, con deglutinación, el vasco adreillu,
adraillu".
adreilugile (SP), adarailugile (H). Fabricante de ladrillos. "Adreillugillea, briquetier, faiseur de briques" SP.
"Briquetier" H. v. adreilugin. Huna bertze lantoki bat ikhusteko, Anaia Auberten lantokia. Anaia hau teilagin
eta aderailugile da. Prop 1897, 121.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
318