A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
adoregabetu, adorebagatu, adorekatu. 1. Perder el ánimo; desalentar. Doloreak ta minak argalduten dabe
[...] gaixotasunak, mindu, gatxak adorebagetu. Añ MisE 114. Euzkotarra eztan edonor adorekatzeko. "Infundir
desaliento'. Arriaga Lekob 7. Jaunak lagundu ezik, / geure griñen eran, / sarri, adorekatzen, / buruge antzeran.
Egieder UrreB 88.
Perder el conocimiento. [Andra Maria] asi iakon zeruko erezi ederrak entzun eragiten; da Bakartar
zorionekoa atseginen atseginaz adorebagatu ta lurreratu zan. Ezale 1897, 55b.
2. adorebagetu (Añ). "Adormecerse brazo, pierna, etc., (c.) sortu, (V) adorebagetu" Añ.
adorekatu. v. adoregabetu.
adoremen. Sentido corporal. Adoremenen argibidearen biar izana. "Necesidad del testimonio de los
sentidos". Zink Crit 25. Bear bezela bekaltzeko batzuetan adoremen bat baño geiago erabilli bearra. Ib. 28.
Batak bere adoremenez somatzen duena askotan besteak somatzen duenaz bat eztatorren ezkero. Zait Plat 121.
adoretasun. Brío, ánimo, valentía. Nok eztauz gure gurasoen adoretasunak entzun? Zelaietan zeinbat
arerio ezebezan arek banatu ta zuzitu? A Ezale 1897, 135a.
adoretsu (V-gip ap. Elexp Berg; Ort Voc (V-ger)). Brioso, animoso, vigoroso; valeroso. "Animoso,
empeñista. Etzuan oso abilla, baiña bai adoretsua" Elexp Berg.
Tr. Documentado en Arrese Beitia y en autores meridionales del s. XX. En DFrec hay 20 ejs.
Gure errutsu, biotz andiko, adoretsuak, / egozan mutu, zer egiñ eziñ asmaduta. AB AmaE 438. Sugurdi
azkarren tipirri taparra luze adoretsuak. Ag G 216. Ikusi dezagun gazte adoretsuen esetsaldia. Ib. 100. Gogo
olde sendo ta adoretsuduna. "Un alma de temple fuerte y brioso". Zink Crit 45. Gorputz argalaren yaube izan
arren, gizon adoretsuaren gogo-sendotasunak [...]. GMant LEItz 66. Adoretsuba zan gure mutilla.
"Courageous". Altuna 67. Ez zitzaion atsegin neska bati mutilla adoretsua edo koldarra berdin iruditzea. Anab
Eusk 1930, 129. Abek pozik ateak irikitzen dizkate gizon ta emakume adoretsu oieri. ABar Goi 18. Ezeben gure
gudalariak sinistu nai mutil adoretsuaren egitsari ederra. A EY II 145. Euskal-idazle adoretsuak pizkortu ta
aizatzeko. EG 1954 (11-12), 206. Eta gudarako gixon errime-adoretsuek urten eudien emendi. Akes Ipiñ 11.
Amaika itsasorate egiñiko itsaseme adoretsu artan edo arengan. Erkiag Arran 14. Egun baten, zure adiskideai
irudipenez / auxe egin zeutsen berba: / "Adoretsu bati ezarri dautsat koroia, / gudari bat jaso dot erriaren
gaiñera". "Imposui coronam potenti". Ker Ps 89, 20 (Dv indardunari eman diot laguntza). Eun eta bederatzi
urte zituela, burua adoretsu bere senean zuelarik, bukatu zuen bere bizitzaldia. Zait Plat 122. Beso adoretsu
oien kemena. "De vuestros valerosos brazos". Berron Kijote 85. Gaulako Amadis adoretsua. "El valeroso". Ib.
169. Bere biotz adoretsua lagun. "Intrépido corazón". Ib. 216. Ez da ausartu langile iaio eta adoretsu hauei zor
zitzaien neke-saria ematera. MEIG I 186. En DFrec hay 20 ejs.
(Usos predicativo y adv.). "Animoso. Batian mendira, bestian bizikletan, oso adoretsu dabill gure semia
aspaldixan" Elexp Berg. Alfonso gerran adoretsua, / Jimena eta Errodrigoren seme errutsua. AB AmaE 443.
[Ibilli zan] atuna baño azkarrago [...], balea baño adoretsuago. Ag Kr 211. Alai ta lasai, zangar ta adoretsu
egin zituan Ameriketarako bideak. Ag G 253. Baña, il-oge-buruan dakust / Gotzon bat geure pozgarri, / Zarden
ta zutik ain adoretsu / Aberrijaren zaindari. Enb 35. Euzkelduna dalarik / Jeltzalia be bai, / Euzkadi aldezteko /
Adoretsu nun-nai. Ib. 59. [Andra asko] gixonak eurak baxen kementsu ta adoretsu aberrija aldeztuten. Otx 45.
Neurtitza bizi ta adoretsu irten oi da. Inzag RIEV 1933, 416. --Adoretu adi, Ramus, ez duk-eta irea gaiztakeri
orren errua. --(Adoretsu, etxera abian). Ez; nik etzioat orrelako txarkeririk erakutsi. Lek EunD 50. Gure biotza
ta barrua gertu ta adoretsu izan bear ditugula erakutsirik. Erkiag Arran 165. Adoretsu jarduteko gogo ta
egokitasuna. Erkiag BatB 127. Adoretsu jarraitzen du lanean. Herr 1-3-1961 (ap. DRA).
adoretu. Animar(se), alentar. Tr. Documentao en Arrese Beitia y textos meridionales del s. XX. En DFrec
hay 6 ejs. Goiko arnasa pozgarriagaz zuk sendotuta / Adoreturik sartu zeitezan batalletan. AB AmaE 438.
Arranua, adoretu dagidan. Kk Ab I 105n (trad. de "Rediez, hay que animarle"). Gero amen esanaz adoretutaedo,
mutillek eta neskak be asi dira esaten [...]. Kk Ab II 54. Ordu batzuk geiagotan adoretzeko eta aldiari toki
emateko. "Con la mira de alentar por algunas horas más". Zink Crit 54. Geiago ta geiago adoretu ta
indarragotuaz jarraitu zion bere egikizun [...] errikoiari. Garit Usand 33 (v. tbn. 59). Itxaso ondogabe, gazimingotza
da / Amaren biotza neke-oñazez, / Bat-batez bizia kenduko eutsona / Adoretu ezik goiko eskarrez.
GMant in Onaind MEOE 655. Berotu zaiozu gogoa. Adoretu zazu. ABar Goi 44. Adoretu adi, Ramus, ez duk-eta
irea gaiztakeri orren errua. Lek EunD 50. Ordena berria [...] Eliza indartzeko eta Erromari kendu edo gutxitu
nai zitzaiona adoretu eta geitzeko. Manzi GPatroi 162. Zuhurtasun ori euskal-idazleak pizkortu, adoretu ta
xuspertzen erabili. EG 1954 (11-12), 206. Bere burua adoretuaz ta kemen premiñazkoz jorituaz. Erkiag Arran
98. Eskintze onek adoretute, gure baserritarrak gogatsu asi zirean [...] erabagiek artzean. Akes Ipiñ 15.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
315