A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
arrije lez geratu ziran danak. Iñok ezeukan adoreik zirkin bat egiteko be. Ib. 88. Esan eutsen [...] joateko ba;
baña ezeuken alako adore andirik be. Ib. 44. Arduraz ta adorez lan egiten du. "Trabaja con celo, con ardor".
Zink Crit 13. [Power jaunaren] adore ta kemen sutsuaren bidez abiatu ta gertu zan. Garit Usand 28. Alakoxea
zen zeukaten adore ta tankera jatorra (Quijote IX). "Tal era el denuedo y continente que tenían". Anab RIEV
1928, 611 (Ldi RIEV 1929, 210 tankera ta adorea; Or ib. 8 kemena ta yarkera). Zer adore, zer inddar ixango
dogu guk bijar goxerako? Otx 49. Ene emakume gustijak zurtzauta geldittu ziran ezetarako adore barik. Ib. 49.
Belaxka itxurakoa izan arren, etzan braust batean adorea ta ausardikeria galtzen zituanetakoa-ta. TAg Uzt 192.
"Eup! Ori dek sasoia!" [...] aien adorea piztu nai zun eupada arekin. Ib. 134. Onaizkero, ordea, nola zuzendu
nezazke arinkeriaren ondorenak? Ezpai'det mutilla uzteko adorerik. Ib. 126. Nere lei on, pentsamentu, / adore
bizi ta zentzu..., / almen guziak erabat zure / opaz nere barru! EA OlBe 49. Adore au dun erriak / emango ditu, o
bai! Xabier / ta Zumarraga berriak. SMitx Aranz 98. Pobrea danak ez du faltako / lanerako adorea. / Adore
orrek idekiten dau / zeru altuan atea. Ib. 73. Ez det ortarako gogorik ez adorerik. Lek SClar 140. [Jokalariak]
atzo agertu yuen adore ta kemena galtzen ezpaiuek beintzat. Bilbao IpuiB 268. Gergoriok ez eukan ezer
erantzuteko adorerik eta, afaldu be ein barik, oian sartu ei zen. Akes Ipiñ 32. Ekin eutsan emakume arek mutil
gaztearen adore galdua indarbarritzen. Erkiag Arran 159. Bere illobak egin laidokeriaz apentzea zin egin du
bere adore ta kemen guziz. Etxde JJ 15. Arimea beintzat, kemen ta adore guztiarekin Maitearen mendeko duzu.
Onaind in Gazt MusIx 156. Lagun barrien artean [...] zertxobait azkortu da Nikanor-en adorea. Erkiag BatB
192. Epai onaren itxaropenak, biziteko adorea anditzen deutse batzuei. Ib. 193. Lan egin gabe bizitzeko, adorea
bear da, motzaillak esan oi dabenez. Ib. 153. Eta edari pitiña bere urdailleratuaz, jaso ta erneragin deutsa
adorea ezagunean. Ib. 195. Gogoa abailduta, adorea galduta. Ib. 191. Illuntzean, ez dau adorerik izan Alaska
kafetxean bere burua agertzen, urrun egon ez arren. Ib. 186. Fedeak bakar-bakarrik eman dezaioke gizonari,
argiaz gaiñera, kemena, adorea eta arraitasuna. Vill Jaink 9. Adore aundiz abestuagaz / errikoi bertso samurra.
BEnb NereA 99. Gogoz ta adorez lanera [...], azkar arrantzaleak. Ib. 149. [Ertzain-buruaren] asmoa, nere
adorea galtzekoa zan; baiña gezurrak irten dio! NEtx LBB 117. Zaldun bat [...] oso jatorra eta beste-ez-lakua
[...] zintzotasun eta adole onian. Etxba Ibilt 458. [Don Kijoteren] adore azkarra alferrik izanik. "Su destreza y
buen ánimo". Berron Kijote 164. [Santxo] beldurtia ta adore gutxikoa bait-zan berez. "Medroso y de poco
ánimo". Ib. 215. Santxo, adore izan zak. "Buen ánimo". Ib. 206. Gaiztoak ihesi doaz [...], garai berriz U.
Jaunaren adorea, kemena, buru jantzia eta bihotz gartsua. MIH 201. Buruz, taxuz eta adorez, ez esku arinez,
nekearen nekez baino egiten den [lana]. Ib. 350.
v. tbn. Lab EEguna 68. Zait Plat 17.
--Zer da grazia argala edo adore gitxiagokua? --Da grazia bat, zein artu arren, eztan egiten berak esketan
ebana. Onelakuak ziran Judasen ta Judeguben graziak. CrIc 124 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.). v. tbn.
CatElg 165.
Orain adorerik beso ta oñetan euki ez arren [ordiak], orrelanguak [...] emon leikezu makillaka galanta. Mg
PAb 64. Iges egieban adoreak euren besoetatik, etorri jakoen begietara beti betiko loa. Ag Kr 199. Besoak txito
adoregabeak zeuzkan; ankak zerbait indarge ta sorrak. Ag G 200. [Jaungoikuak] arerijuen aurka zuben besuai
indarra ta adorea emonez. Otx 182. Agertu bearko dira oraintxe nere besoaren adore ta kemenak. "Donde será
necesario que yo muestre todo mi valor y esfuerzo". Berron Kijote 206.
"Sentido, sensación, [...] (V) adorea, konortea" Añ. "(Quedar sin) sentido, (V) adore baga [...] geratu" Ib.
Sentido corporal. v. adoremen. [Platonen] iritzian, adorez somatzen dana da ezaguera [...]. Arrezkero,
Platonek gutxi gora bera dakarrenez, egia, adorez dugunean bakarrik idoro dezakegun ezkero, ta batak bere
adoremenez somatzen duena askotan besteak somatzen duenaz bat eztatorren ezkero, egia bera bitara adi. Zait
Plat 121.
Etim. Forma anterior ardore (Larramendi): préstamo del esp. ardor, como había visto Castro Guisasola (El
enigma del vascuence ante las lenguas indoeuropeas, Madrid 1944, 61).
adoredun. Animoso. [Ama Begoñakoak] adoredun ipiñi adore bakuak; / Zenbateri zuzendu berna
okertuak! Enb 80.
adoregabe, adorebaga (Añ). Falto de ánimo, de vigor. "Perlático [sic], (c.) perlesiaduna, adore bagea,
galkordez dagoana" Añ. Bada oi dirian legez gaixotasun batzuk ain andiak, gorputz guztia argaldurik,
maskarturik, jausia, adore bagea ta ezindua ifinten dabenak. Añ GGero 79. Arrikada batek konorta kendu
eustan, da urrengo goizean errekondoko sasi tartean billatu neban neure buru adore bagea. Ag AL 145. Bere
idekoak [...] pozez ta amesetan ikusten ebazalarik, bitartean bere barrua larri, adoregabe, illun eta bakar
ekusan. Erkiag Arran 184. Besoak txito adoregabeak zeuzkan; ankak zerbait indarge ta sorrak. Ag G 200.
- ADOREGABEKO (adole-bako V-gip ap. Etxba Eib). Falto de ánimo, de vigor. "Se dice de la persona sin
maña. Oiñ daukagun neskamia, adole-bakua, la sirvienta que ahora tenemos, es sin aliño" Etxba Eib. Mari
Andresek, begiak zabalik eukiarren, ezeutsen ezer erantzun al izan: adore bagakoa irudian. A BeinB 76. [Ama
Begoñakoak] adoredun ipiñi adore bakuak; / Zenbateri zuzendu berna okertuak! Enb 80.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
314